Gekken aan het roer. Helemaal niet zo’n slecht idee

Chamberlain ging de geschiedenis in als de Britse premier die Hitlers intenties niet doorzag, hem zelfs paaide. Toch was hij vóór de oorlog een begenadigd politicus: slim, evenwichtig en oprecht. Churchill, zijn opvolger, was manisch-depressief: men twijfelde aan zijn oordeelsvermogen. Maar deze ‘gek’ nam wel de juiste beslissingen in de oorlog tegen nazi-Duitsland.

Nassir Ghaemi, hoogleraar psychiatrie aan Tufts University School of Medicine, meent dat Churchill zijn heldenstatus juist te danken heeft aan zijn geestelijke afwijking. En niet alleen Churchill. Ook Abraham Lincoln, Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Franklin Roosevelt en John F. Kennedy. Leiders die uitblonken in creativiteit, realisme, veerkracht, empathie of een combinatie hiervan.

Toevallig? Allerminst, betoogt Ghaemi in zijn nieuwe boek A First-Rate Madness: Uncovering the Links Between Leadership and Mental Illness (Penguin Press, augustus 2011). Na een uitgebreide studie van de geestelijke gesteldheid van de ultieme leiders, komt hij tot de conclusie dat subliem leiderschap niet gegeven is aan opgeruimde persoonlijkheden, maar aan mensen die een beetje getikt zijn. “De beste crisisleiders zijn of geestelijk ziek of abnormaal. De slechtste zijn geestelijk gezond.”

Tegenspoed is als een vaccin voor grote crises
Hoe dat komt, legt de wetenschapper uit in een interview aan Salon.com. “Depressies maken mensen realistischer”, doceert hij. “In een experimentele studie is aangetoond dat depressieve mensen meer bewust zijn van hun taak, terwijl mensen zonder depressie het gevoel hadden meer controle te hebben dan daadwerkelijk het geval was.” En manie, zo vervolgt hij, wordt geassocieerd met creativiteit. “Mensen met lichte manische symptomen hebben minder last van posttraumatische stress.”

http://www.youtube.com/watch?v=PbUtL_0vAJk

In een manische toestand zouden gedachten springeriger zijn en worden er luikjes geopend die voor gewone mensen gesloten blijven. Geestelijk gezonde mensen dreigen zo op het verkeerde moment voor het compromis te kiezen. Zie Chamberlain, toen hij Hitler toestemming gaf een deel van Tsjecho-Slowakije in te lijven.

Veel van ‘s werelds grootste leiders werden volgens Ghaemi in hun kindertijd, of nog op latere leeftijd, geconfronteerd met ernstige tegenspoed en traumatische gebeurtenissen. Juist die ervaringen bleken waardevol. “Het is als een vaccin. Je wordt een beetje blootgesteld aan een bacterie, zodat je later grote infecties aankan.”

Geestelijk gezonde mensen zijn volgers
Uitmuntend leiderschap mogen we volgens Ghaemi niet gelijkstellen aan moreel goed leiderschap. Deze clausule indachtig, kandideert hij ook Hitler voor een onderscheiding. “Zijn bipolaire stoornis hielp hem in het maken van carrière.” Maar vanaf 1937 werd de Führer steeds irrationeler, weet de psychiater. Mogelijk door het gebruik van amfetaminen als verkeerd medicijn. Was de stoornis mild gebleven, dan had Hitler mogelijk nog langer in het zadel gezeten.

http://www.youtube.com/watch?v=uAUPt9SX2qk

Geestelijk gezonde mensen hebben volgens Ghaemi de neiging om volgzaam te zijn. Zelfs als ze in de top van de organisatie zitten en kwaadaardig moeten handelen in opdracht van de opperbevelhebber. Dat verklaart volgens hem waarom prominente nazi’s, zoals Hermann Göring, tijdens de Neurenberg-processen niet gestoord bleken. Dat kun je ook omdraaien: een getikt iemand met het hart op de juiste plaats had mogelijk gedeserteerd.

Diepere bevrediging ligt in de strijd
De psychiater hoopt dat het electoraat lessen uit zijn studie trekt. Dat politici psychisch in orde zijn wil namelijk niet zeggen dat ze ons door crises heen kunnen slepen. Meer in het algemeen adviseert hij dat we wat relaxter met emoties om moeten gaan. En niet meteen geesteszieken moeten stigmatiseren. “Angsten, depressies en stemmingswisselingen kunnen nuttig en behulpzaam zijn”, besluit Ghaemi.

Dat waanzin en genialiteit dicht bij elkaar liggen, lieten wetenschapper Einstein, schilder Van Gogh en schrijver Fitzgerald al zien. Laatstgenoemde documenteerde zijn depressies en alcoholisme tot in detail. “Verlossing komt niet met geluk of plezier”, schreef hij ooit, “de diepere bevrediging ligt in de strijd.” Van Ghaemi leren we nu, zo schrijft The Boston Globe, dat het concept van geniale gekte ook leiderschapskwaliteiten behelst. “Wat als ons hedendaagse politieke landschap is gevormd door gekken?”, vraagt de krant zich vertwijfeld af.

Gerelateerde artikelen:
Het intellect ligt aan de basis van het grofste geweld
Het Kill Team is angstaanjagend normaal
Vijf tips om een dictatuur coupbestendig te maken
J.D. Salinger schreef lekker door terwijl zijn kameraden beschoten werden
Congresleden schoten elkaar vroeger gewoon dood
Zoon Gaddafi bedoelt het allemaal niet zo kwaad
Net als Mubarak een tiran geweest? Neem dan de Poetin-route
Het geheim van grote ondernemers
Individueel succes is een product van de maatschappij