Zo, dat was weer een verfrissend debat op Verantwoordingsdag. Niet dat kleffe coalitie-gedoe, geen verwijzingen naar geheime afspraken in het Torentje. Klits, klats, klander.
Kabinet en gedoogpartner PVV zeggen waar het op staat. ,,U verkwanselt de belangen van de Nederlandse kiezer.” En toch blijven ze even goede vrienden. Zeggen ze. Net als in een open huwelijk, waarin is afgesproken dat alles mag, het kan een tijd goed gaan. Zolang de deelnemers het over een aantal feiten en waarden eens zijn.
Naarmate Geert Wilders vaker en harder uithaalt naar alles wat te maken heeft met het buitenland wordt duidelijker dat de binnenlandse eensgezindheid drijft op de illusie dat men het daar wel eens is over de feiten en de waarden.
Minister-president Rutte maakte een woordenfeest van zijn probleem. Wij van VVD en CDA kunnen prima zaken doen met Wilders c.s., maar zodra wij de grens overgaan, nu ja, zodra wij Vlaanderen voorbij zijn gaat het mis. In het voorlopig stenografisch verslag staat het wat gestroomlijnd. ,,Het is een minderheidskabinet en dat betekent dat we maar over een beperkt aantal kwesties zaken kunnen doen met elkaar, en niet over alles wat zich buiten Vlaanderen en Israël afspeelt.”
Er klotst nogal veel buitenland om Nederland, Vlaanderen en Israël heen. Maar het is nog erger. Als we het Midden-Oosten even terzijde laten, de economie van Nederland (én Vlaanderen) is volstrekt afhankelijk van het buitenland. Duits herstel is Nederlandse groei.
Omvang, ligging en afhankelijkheid van internationale handel maken dat ieder onderwerp van zogenaamd binnenlandse politiek afhankelijk is van wat al die verschrikkelijke anderen voorbij Kerkrade vinden, doen en laten. Het hele idee van die 18 miljard bezuinigingen, waar de drie partijen het zo innig over eens zijn, is onderdeel van de moeizame Westerse consensus over wat gezonde economische verhoudingen zijn. Onze economie staat als een oesterbank in open verbinding met de wereldzee.
Als maandag duidelijk wordt welke Eerste Kamer voortkomt uit uw Provinciale Staten-stem van 2 maart, dan wordt misschien duidelijker hoe veel de PVV over heeft voor die gezonde overheidsfinanciën. Als de gedoogcoalitie in de Senaat geen meerderheid krijgt, en veel afgesproken islamremmende PVV-troetelkwesties toch geen meerderheid kunnen verwachten, dan zou Wilders wel eens minder trek kunnen krijgen in de afgesproken bezuinigingen die zijn sociale gezicht schaden.
Het kan ook zijn dat zijn aanval van deze week op de Griekse potverteerders een schijnbeweging was, juist omdat Wilders weet dat de mensen met lagere inkomens en opleiding in zijn achterban straks nog het meest zullen worden geraakt door allerlei concrete bezuinigingen.
Deze anti-Hellas show, waar in de Kamer toch geen meerderheid voor is, fungeert dan als gratis alibitheater. In de hoop dat Henk en Ingrid dankbaar zijn dat hun gevoel toch maar mooi verwoord is. Het kan ook een eerste opmaat naar breken zijn.
Hoe dan ook, VVD en CDA zitten mooi klem. Het CDA kan zich geen nieuwe verkiezingen veroorloven. Geen enkele peiling geeft de christendemocraten een schijn van kans de huidige 21 zetels te evenaren. De VVD doet het aanhoudend goed, maar moet heel wat links water in de wijn doen om GroenLinks en D66 als wisselspelers binnen te halen. Veel gedoe en tijdverlies.
Doorgaan met de PVV zo lang het kan is het devies. Maar steeds vaker zal blijken dat men het over weinig feiten en waarden eens is. Mark Rutte nam fier afstand van Wilders’ uithaal naar het ‘islamitische stemvee’ van de PvdA. Dat is nog makkelijk. Daadkracht à la dierenpolitie en dronkenmannen sneller in de cel, of 130 kilometer op de Afsluitdijk en roken in het kleine café lukt ook nog wel. Allemaal klein spul uit de borrelpraat-catalogus.
Het wordt heel wat anders als het gaat over de kunstbezuinigingen. Kleine bedragen in het grote geheel. Maar onevenredige schade in binnen- en buitenland. Gemeentes met een gevarieerd kunstaanbod trekken meer ondernemende mensen.
Als een bij uitstek ondernemende voorvechter van kunst-voor-iedereen als Joop van den Ende zulke stevige kritiek op het cultuurbeleid heeft als gisteren in deze krant, dan weten Mark Rutte en Maxime Verhagen dat zij bezig zijn PVV-vuurwerk af te steken dat in hun gezicht ontploft.
Een beetje grachtengordel pesten en de vanzelfsprekendheid van allerlei subsidies ter discussie stellen kan best. Maar tot haat uitgroeiend wantrouwen ten opzichte van alles wat nu nieuw en morgen breed omarmd zal zijn in theater, muziek en beeldende kunst, dat zijn geen gedeelde waarden. Dat is met de PVV meesurfen op sentimenten.
De impliciete verachting van kennis is minstens zo laakbaar. Mond vol over kenniseconomie maar rustig de puree van het hoger beroepsonderwijs laten pruttelen, al jaren uitgeklede universiteiten dieper snijden zodat de talentenbanken van jonge onderzoekers opdrogen. Dat is surfen op negatieve beelden en gevoelens. Irrationeel en schadelijk, ook voor de kansen van kleine Henk en Ingrid.
Er was een hoopvol moment in het Verantwoordingsdebat toen premier Rutte de rug rechtte en Geert Wilders wees op de noodzaak van leiderschap. In de Griekse crisis streng kijkend meebetalen om Nederlandse pensioenen en bedrijven te behoeden voor een veel bredere ineenstorting van de Europese economie.
Dat zal Mark Rutte vaker moeten doen. Omdat het ook bij zogenaamde binnenlandse onderwerpen algemeen belang is. Desnoods alleen om de geloofwaardigheid van de VVD (en het CDA) te redden.