'Congo' van Van Reybrouck mikpunt van felle kritiek

David van Reybrouck schetst in zijn veelbekroonde boek Congo, een geschiedenis geen juist portret van Patrice Lumumba (1925-1961), de icoon en eerste premier van het onafhankelijke Kongo. En hij bedrijft door zijn gekozen perspectief van meerstemmigheid en het waas van vergeefsheid dat over zijn boek ligt, literaire kitsch en miskent daarmee Lumumba’s streven naar democratie.

Dat stelt de Vlaamse schrijver Joris Note (Hoe ik mijn horloge stuksloeg, tegen het einde) op de website DeWereldMorgen.be in een felle aanval op zijn collega David van Reybrouck.

Diens boek Congo, dat vorig jaar zowel de Grote geschiedenisprijs, als de AKO en de Librisprijs won en waarvan uitgeverij De Bezige Bij zo’n 175.000 exemplaren verkocht, zou volgens Note zelfs racistische trekjes vertonen.

Note valt Van Reybrouck aan op details en op grote lijnen. Zijn bezwaren concentreren zich vooral op Van Reybroucks weergave van de beroemde speech van Patrice Lumumba. Deze nam tijdens de onafhankelijkheidsceremonie op 30 juni 1960 onverwacht het woord met een beroemd geworden betoog. Volgens Note probeert Van Reybrouck in zijn analyse van de speech deze te ontkrachten en trekt hij diens oprechtheid in twijfel door zijn drijfveren te ontrafelen in ‘zielkundige zever’.

Van Reybrouck schrijft ook dat de Belg Van Lierde ‘naar verluidt’ meeschreef aan de beroemde onafhankelijkheidsspeech van Lumumba. Van Lierde zelf ontkende dit in zijn memoires. Volgens Note duidt het noemen van Van Lierde op het feit dat Van Reybrouck ‘niet gelooft dat de zwarte autodidact een toespraak kon opstellen zonder hulp van een blanke autodidact’.

„Van Reybroucks portret van Lumumba wijkt sterk af van wat voordien gebruikelijk was,” zegt Wil Hansen, van Reybroukcs redacteur bij De Bezige Bij. „Terwijl Lumumba in linkse, Belgische kring nog steeds volkomen onaantastbaar is.”

Congo leidde al eerder tot omstandige detailkritiek. De Vlaamse socioloog Ludo de Witte, zelf auteur van een boek over Kongo, verwijt Van Reybrouck het ‘wegmasseren van westerse bemoeienissen’. De Nederlandse historicus Ronald Havenaar beschuldigde Van Reybrouck in Vrij Nederland van het verzinnen van feiten en het bedrijven van stilistische kitsch.

Van Reybrouck gaf inmiddels toe dat één van de door hem geïnterviewde Congolezen de geschiedenis heeft verfraaid, maar deed de kritiek van De Witte af als ‘old skool’ en uit de ‘linkse hoek’.