Verrekte mongol, verrekte koekwaus

In één week driemaal gehoord: de scheldcombinatie verrekte koekwaus. Zelf herkende ik het niet, maar mijn kinderen konden me meteen vertellen waarom het zo populair is: vanwege New Kids Turbo, een film die december vorig jaar in première is gegaan en die inmiddels al door ruim 1 miljoen mensen, vooral jongeren, is gezien.

New Kids Turbo is gebaseerd op New Kids (aanvankelijk New Kids on the Block geheten), een serie filmpjes die eerst alleen op YouTube te zien was, en sinds 2009 op televisie. Film en serie gaan over vijf asociale hangjongeren uit een fictief Noord-Brabants dorp, Maaskantje geheten, met een sterke voorliefde voor schelden, geweld, bier en broodjes bapao.

De populariteit van New Kids was me niet ontgaan. Was het vroeger zo dat je kinderen je weleens riepen om iets op televisie te komen bekijken („Schiet nou op! Jammer, te laat!”), nu klappen ze op de eettafel een laptop open om filmpjes op YouTube te laten zien. „Deze moet je ook zien! Nee echt, nog eentje maar!”

Ook zonder die filmpjes had ik trouwens al gemerkt dat New Kids een hit was, vanwege de vele live imitaties. Ik herinner me dat uit mijn eigen jeugd: wij deden typetjes na van André van Duin, Wim T. Schippers, Sjef van Oekel en Kees van Kooten en Wim de Bie. Gekke stemmetjes, kenmerkende woorden of uitdrukkingen – we kregen er onder elkaar niet snel genoeg van.

Dat is nu niet anders. Vooral onder jongens (de hoofdrolspelers van New Kids zijn ook jongens) is vloeken en schelden in het dialect van Maaskantje momenteel zeer geliefd, waarbij opvalt dat het repertoire tamelijk beperkt is: verrekte mongol, verrekte koekwaus en allerlei zinnetjes met jongen en kut („Hé jongen! Wat doede gij nou, kut!”). Kut wordt daarbij met extra veel nadruk uitgesproken: alsof het dubbel is onderstreept. Verrekte mongol (je spreekt het zo uit dat het rijmt op drol) hoor ik al ruim een jaar, maar koekwaus had ik niet eerder in het wild gesignaleerd. Ik hoorde het nu niet in een New Kids-imitatie, met Brabantse tongval, maar gewoon als algemeen scheldwoord voor ‘sukkel, sufferd, dwaas, idioot’.

Is koekwaus bedacht door de schrijvers van New Kids, Steffen Haars en Flip van der Kuil, of bestaat het al langer? Bij mijn weten is het voor het eerst opgetekend in 1984, door Wil Sterenborg, in de eerste editie van een boekje getiteld Tilburgs dialect. Sterenborg, een eminent kenner van het Tilburgs, spelt het koekwaus en geeft als betekenis ‘dwaas’. In latere publicaties kom ik het in diverse spellingvarianten tegen, namelijk koekswauws, koekwaaws, koekwâhs, koekwous en koekwouws. De combinatie verrekte koekwaus is bij mijn weten in 1993 voor het eerst opgetekend, en wel in het Bosch’ woordenboek (over het dialect van ’s-Hertogenbosch). In dit boek is ook sprake van vuile waus.

Hiermee hebben we meteen de herkomst van koekwaus te pakken: het lijkt mij een versterking van waus (of wous) in de betekenis ‘gek (persoon)’. De verdere herkomst van waus/wous, dat eveneens uit het begin van de jaren tachtig dateert, is mij niet bekend. Alles wijst erop dat koekwaus inderdaad in Noord-Brabant is ontstaan. Wel ging het al vóór New Kids aan de wandel, want reeds in 1998 is het in een Haagse woordenlijst vastgelegd. De huidige, bredere bekendheid is echter zonder twijfel te danken aan New Kids: via YouTube, de eettafel, de televisieserie en nu dan via een bestsellende bioscoopfilm.

Reacties: post@ewoudsanders.nl

Rectificaties / gerectificeerd

Correcties & aanvullingen

Maaskantje is geen fictief dorp (Achterpagina, 14 februari), maar ligt in Noord-Brabant, tegen Den Dungen aan. Plaatsnaamborden heeft het niet meer. Die zijn zo vaak gestolen dat de gemeente ze niet meer vervangt.