'Onze natie is groter dan ons land'

Tussen Europese landen met een gevestigd en beproefd politiek bestel voelt Hongarije zich onbegrepen. Zeker, het is twintig jaar geleden dat het communistische regime instortte. Maar de overgangsperiode, zegt staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Zsolt Nemeth, heeft langer geduurd dan elders. En is eigenlijk nog niet voorbij.

Hij legt het met een Hongaars grapje. „Wat is het ergste aan een communistisch bewind? De periode daarna.” Nemeth is even in Den Haag, een bliksembezoek in het kader van het Hongaarse voorzitterschap van de Europese Raad van Ministers. Wat hij vooral wil uitdragen is dat zijn land niet begrepen en beoordeeld kan worden zonder het communistische verleden in aanmerking te nemen.

„Postcommunisten hebben in Hongarije nog lang allerlei leidende functies vervuld. Dat was ook omdat we hier het goulash-communisme hebben gehad, een zachte variant. De socialisten wonnen de verkiezingen in 1994, 2002 en 2006. Pas nu zijn we aan het einde van de levenscyclus van het postcommunisme gekomen.”

Zijn partij, de rechts-nationalistische Fidesz, kreeg vorige zomer 68 procent van de stemmen. De corruptie onder de socialisten en het harde optreden van de geheime dienst hebben volgens Nemeth zeker een rol gespeeld bij deze monsteroverwinning. Maar de autoritaire koers van de nieuwe regering riep andere vragen op. De macht van het Constitutionele Hof is ingeperkt. Een nieuwe mediawet maakt politieke controle op de kranten, tv en websites mogelijk, al is er geen censuur vooraf. En maandag stapte het hoofd van de Fiscale Raad op, uit protest tegen wat hij zag als politieke beïnvloeding door de regering. De Raad houdt toezicht op de uitvoering van de begroting.

Met die mediawet lijkt het erop alsof de regering critici tot zwijgen wil kunnen brengen.

„De kritiek in Europa kwam vooral van links, van de Groenen en de Socialisten. We krijgen binnen onze eigen politieke familie in Europa veel steun, onder meer van Nederlandse christen-democraten. Deze discussie berust vooral op misverstanden. Gelukkig hebben we nu een rationele dialoog met de Europese Commissie – heel prettig nadat [premier] Orban in sommige kringen is uitgemaakt voor een nazi. We hebben eurocommissaris Kroes maandag geschreven dat we de wet aanpassen als zij denkt dat die niet in overeenstemming is met de Europese regels.”

Kernprobleem lijkt de opvatting over democratie te zijn. In de nieuwe media-autoriteit zitten alleen maar leden van de regeringspartij. Alsof een verkiezingsoverwinning absolute macht geeft. En democratie niet ook bescherming van de rechten van minderheden betekent.

„Het toezicht op de media is per land verschillend geregeld. Maar noem mij een land waar de oppositie zo’n autoriteit domineert. Dit systeem is niet in strijd met de praktijken elders in Europa. Het is logisch dat je je eigen mensen benoemt als je verkiezingen wint.”

De nadruk die Fidesz legt op de grootse Hongaarse geschiedenis roept ook vragen op.

„Religie en de Hongaarse cultuur en geschiedenis boden onder het communisme een alternatief, een uitweg. Dat speelt in deze overgangsperiode nog steeds een rol.”

Waarom bemoeit Hongarije zich zo met Hongaren in buurlanden?

„In Midden-Europa vallen grenzen en naties niet samen. In de twintigste eeuw zijn de grenzen sterk veranderd, maar niet de nationale identiteiten. Sinds de Eerste Wereldoorlog wonen er Hongaren in onder andere Roemenië, Slowakije, Servië en Oekraïne. Dát is de Hongaarse natie. Wij bieden de Hongaren in het buitenland staatsburgerschap aan.”

Dat leidt tot problemen.

„Nauwelijks. De samenwerking tussen de landen in Midden-Europa ontwikkelt zich spectaculair. De EU biedt daarbij een goed kader, voor de toekomst en om de problemen uit het verleden aan te pakken. Zoals ook met de Frans-Duitse toenadering is gebeurd.”