Egypte kan Obama maken of breken

Het hield geen dag stand, het beeld dat de Verenigde Staten (VS) greep hebben op de Egyptische president Mubarak. Gretig verspreidde het Witte Huis dinsdag de indruk dat Mubaraks vertrek later dit jaar het resultaat is van Amerikaanse druk op de Egyptische leider. Vervolgens eiste Obama dat de machtsoverdracht in Egypte „nu moet beginnen”. Gisteren antwoordde het Egyptische regime – met geweld tegen zijn burgers. Woordvoerder Gibbs van het Witte Huis noemde dat gisteravond „schandalig en verwerpelijk”.

Het is niettemin duidelijk dat de VS zich nog steeds nauwelijks raad weten met de situatie. De anti-Amerikaanse sentimenten onder de Egyptische bevolking zijn al vele jaren bekend. Nu krijgt Obama ook te maken met anti-Amerikaanse sentimenten in het Egyptische leiderschap. En het mijnenveld waarin de president opereert beperkt zich niet tot de Arabische wereld. Ook binnenslands is dit een thema dat zijn presidentschap kan maken of breken. De voortekenen zijn niet gunstig.

Het ongeschreven uitgangspunt van zijn buitenlandse politiek is dat Obama conflicten met de Republikeinen ontloopt. Daarom heeft hij een Republikeinse minister van Defensie, Robert Gates, een man uit de wereld van de familie Bush. Om dezelfde reden liet hij zijn ambities inzake het Israelisch-Palestijnse conflict al snel varen. Confrontatie met Israel levert automatisch een binnenlandse oorlog met (neo-)conservatieven op. Die prijs is hem duidelijk te hoog.

Daarom is het logisch dat al zijn stappen inzake Egypte tot nu toe op warme steun van Republikeinen kunnen rekenen. Obama past er zijn uitlatingen op aan. Democratisering van het Midden-Oosten is een relatief nieuw Republikeins streven, het product van de neoconservatieve machtsgreep onder Bush jr. Obama zelf heeft er nooit een punt van gemaakt: bij het aantreden van zijn regering halveerde hij de subsidie voor dat doel.

Dat hij het thema nu opbrengt is, behalve steun aan de demonstranten, zijn beste kans de Republikeinen in zijn kamp te houden. Vaste critici als John McCain en Mitch McConnell, de Republikeinse leider in de Senaat, zijn tot nu toe vol lof. Maar niemand hoeft aan de tijdelijkheid hiervan te twijfelen. Wie goed oplet ziet dat de messen al worden geslepen.

Beroepsagitator Dick Morris, de Republikeinse ex-strateeg van Bill Clinton, klaagde op FoxNews dat Obama islamitische „extremisten” steunt „die het land [van Mubarak] over willen nemen”. En neoconservatieven als Michael Rubin (National Review) en Max Boot (Commentary) combineerden hun tevredenheid over Obama’s aanpak tot nu toe („goed gedaan”, schreef Rubin dinsdag) met de voorwaarde dat de president moet beletten dat de Moslimbroederschap in de regering komt. Een serie specialisten stelt vast dat dit ondoenlijk zal zijn in een democratisch Egypte. Maar alles wijst erop dat Republikeinen hier de hakken in de het zand zullen zetten.

Voor de uitkomst in Egypte is dit uiteraard zonder belang. Maar voor de binnenlandse positie van Obama is het onheilspellend. FoxNews is al begonnen met „eigen onderzoek” naar „het levensgevaarlijke fundamentalisme” van de Broederschap, en de geraadpleegde bronnen maken meteen duidelijk welke kant dit opgaat. Zo was daar Robert Spencer weer, de blogger (Jihad Watch) die vorig jaar met Geert Wilders’ vriendin Pamela Geller het verzet tegen de zogenoemde ‘Ground Zero Mosque’ entameerde. De zaak die blootlegde dat islamkritiek voor Republikeinen een zeer krachtig politiek wapen kan zijn.

Ziedaar het probleem waarvoor Obama staat. Nu hij (impliciet) positie heeft gekozen in het Egyptisch conflict, is de kans nog verder verkleind dat hij de uitkomst kan sturen. Tegelijk loopt hij het risico dat Republikeinen hem brandmerken als de man die Israël liet vallen en Egypte aan de Moslimbroederschap uitleverde. De discussie over de ‘Ground Zero Mosque’ heeft geleerd dat dit, voor een zwarte president die volgens 20 procent van de bevolking moslim is, rampzalig kan uitpakken.