En nu volgen we mensen die een baan zoeken

Ontsteld kijkt ze naar het opengeslagen bed. „De dekens zijn nog warm, je ruikt de lichaamsgeur’’, roept Patty Duinker (23) uit. Ze is niet van plan om het bed op de hotelkamer te verschonen. „Nee, dat kan ik echt niet hoor. Sorry.”

Deze scene komt uit Hotel de toekomst, een realityserie iedere dinsdag op RTL 4, waarin acht werklozen worden omgeschoold voor een baan in de horeca. Om weer aan de slag te komen moeten de deelnemers ook functies uitproberen die ze niet ambiëren. „Patty komt nu negatief naar voren, maar zij revancheert zich in latere uitzendingen. Dat is ook het doel van het programma”, zegt Gabriélla Café, die als coach meewerkt aan de reeks.

Zij is blij dat „tussen al die hippe talentenjachten er nu mensen in de schijnwerpers staan die minder kansrijk zijn”. Onder leiding van een team specialisten renoveren de deelnemers (van werkloze schoolverlater tot failliete aannemer) hotel De Roskam op de Veluwe. Tussen de klussen door krijgen ze een opleiding voor een baan in de hotellerie, als barman, gastvrouw, kok, kamermeisje of receptioniste. De herintreders wonen drie maanden bij elkaar in het hotel.

Na een oproep op televisie kreeg RTL 4 binnen één dag ruim drieduizend reacties binnen. Tweehonderd mensen kregen een gesprek. Veertig werden er thuis bezocht. Vijftien kregen langere tijd een cameraploeg achter zich aan en werden onderworpen aan een antecedentenonderzoek. Doorslaggevend voor selectie was volgens producent Jan Kootstra van Niehe Media niet televisiegeniekheid, maar gevarieerdheid en talent. „We zochten hoger en lager opgeleiden, ouderen en jongeren en mensen met verschillende achtergronden. We kunnen geen vijf barmannen gebruiken.”

De camera registreert in de serie hoe ze werkritme proberen te hervinden, een plek veroveren in de hiërarchie, maar ook de onderlinge lol en spanningen en de trots op zelfoverwinningen.

Hulptelevisie is een trend bij commerciële omroepen. Niet een nieuwe woning of een nieuw uiterlijk, maar een maatschappelijk thema als werkloosheid is nu populair. SBS 6 brengt volgende maand Je leven op de rit. In deze realityserie worden gezinnen waarin beide ouders werkloos zijn gestimuleerd om hun leven een nieuwe draai te geven. In Mijn geheime Missie dat RTL 4 in maart zal uitzenden, keren vrouwen die carrière voor gezin hebben opgegeven, een week terug naar hun oude beroep.

Hotel de Toekomst is een idee van presentator Martijn Krabbé en producent Kootstra. Twee jaar geleden werden zij opgeschrikt door krantenberichten dat de werkloosheid zou oplopen naar 900.000. Dat blijkt mee te vallen. Het aantal werklozen kwam in december uit op 401.000. „Dat cijfer is geflatteerd”, zegt Kootstra, „er is veel verborgen werkloosheid onder de 700.000 zzp’ers en er werken 60.000 mensen in deeltijd-ww.’’

Na de research bleef vooral hangen dat werkloosheid isoleert en de eigenwaarde aantast. Daarom wilden ze van het programma geen afvalrace maken, of een wedstrijd met een winnaar. „We willen acht banen verdelen, we hopen dat ze alle acht de eindstreep halen. Dat is net zo ingewikkeld als tot één winnaar komen in Big Brother”, zegt Kootstra.

Een commerciële omroep brengt gesponsorde programma’s. Biedt een programmagenre gericht op maatschappelijk thema’s kans om nieuwe klanten binnen te halen? Het is de eerste keer dat CNV Vakmensen, een van de bonden van de CNV, zich bindt aan de commerciële omroep. Commercie is niet de insteek, zegt de producent.

De vakbond laat in de uitzendingen zien dat hij aan loopbaancoaching doet en sollicitatiecursussen geeft en propageert zijn motto ‘werk is voor iedereen’. „Een tv-programma is anders dan de werkelijkheid, maar je ziet hoe werklozen opbloeien als zij weer kansen krijgen”, zegt woordvoerder Marjolein Hamming van CNV Vakmensen. „Réne is bijvoorbeeld door gezondheidsproblemen gedeeltelijk arbeidsongeschikt en vindt daardoor geen nieuwe baan. Hij is gemotiveerd en heeft veel ervaring. Op tv wordt gezocht naar een balans tussen zijn beperking en mogelijkheden.”

Coach Edith van der Spek zit midden in de opnamen van Je leven op de Rit dat SBS 6 gaat uitzenden. Ze verblijft met een cameraploeg een week bij stellen met kinderen, die beiden een uitkering hebben en inert zijn. „We zoeken tijdens de opnamen naar mogelijkheden om hen weer op gang te brengen. De deelnemers zijn fysiek vaak niet actief, hebben een slecht voedingspatroon en er komt weinig uit hun handen. Ze zitten vast in zichzelf, voelen zich afgeserveerd en geven vaak de buitenwereld de schuld”, zegt ze.

Is een kentering in zeven dagen niet hoog gegrepen? „Grote levensthema’s laat ik met rust. De deelnemers gaan de confrontatie met zichzelf aan: wie ben ik, waarom heb ik geen regie? We houden mensen met compassie een spiegel voor.”

Hotel de Toekomst trekt wekelijks bijna een miljoen kijkers. Wat trekt het tv-publiek? „Kijkers willen zich betrokken voelen zonder verantwoordelijk te zijn, blijkt uit onderzoek. Dat gaat het makkelijkst bij verhalen van gewone mensen’’, zegt Ard Heuvelman, mediapsycholoog aan de Universiteit Twente. „Door je als kijker te vergelijken met de ander kan je zelfrespect stijgen. Het is ook een vorm van gluur-tv.”

Joop Lahaise, hoofdredacteur van Mug Magazine, het blad voor sociale minima en kansarmen, kijkt met gemengde gevoelens naar ‘hulptelevisie’ „Het blijft tv-amusement over mensen in een kwetsbare positie. Het risico ligt op de loer dat hun leed wordt geëxploiteerd’’, zegt hij. „Maar ik juich het toe als er op een positieve manier aandacht gaat naar de groeiende groep die in armoede leeft. Wij hebben bijvoorbeeld enthousiast geschreven over Effe geen cent te makken waarin het gezin van René Froger op bijstandsniveau ging leven. Zo brachten zij het armoedeprobleem en de voedselbank op de agenda.”