Hoe NRC met de WikiLeaks-documenten omgaat

Vanaf vandaag heeft deze krant inzage in een kwart miljoen deels vertrouwelijke diplomatieke ambtsberichten die Amerikaanse ambassades tussen juni 2000 en februari 2010 naar Washington verstuurden. Daaronder bevinden zich ongeveer 3.000 berichten die de Amerikaanse ambassade in Den Haag over Nederland heeft geschreven. Samen met RTL Nieuws kregen we inzage in die berichten via de Noorse krant Aftenposten. Ook een aantal Scandinavische kranten trekt hierin gezamenlijk met de Noorse krant op. Aftenposten, die geen mededeling doet over haar bron, beschikt over een duplicaat van de database van WikiLeaks en begon eerder al met publiceren.

Anders dan WikiLeaks, zo is ons gebleken, biedt Aftenposten de samenwerkingspartners volledige vrijheid bij het doorzoeken van de database. Ook wilde de Noorse krant niet meebeslissen over de timing van publicatie. Aftenposten heeft, net als NRC en RTL Nieuws, een louter journalistieke agenda. Er zijn geen beperkende voorwaarden gesteld. Wel is door alle samenwerkende kranten toegezegd terughoudend te zijn met het publiceren op internet van authentieke documenten. De reden daarvoor is bescherming van bronnen.

Door deze en toekomstige publicaties mogen personen geen gevaar lopen. Deze krant, noch Aftenposten of WikiLeaks kan immers garanderen dat de herkomst van de documenten niet af te leiden valt uit cijfercodes of andere kenmerken. Daarom zal de krant de database ook niet ter beschikking stellen aan eventuele externe onderzoekers. NRC Handelsblad leverde Aftenposten en WikiLeaks geen enkele tegenprestatie om toegang te krijgen. De authenticiteit van de database en de betrouwbaarheid van de bronnen is naar ons beste vermogen gecontroleerd.

Tegelijk zijn er ook beperkingen. Het verworven interne berichtenverkeer is deels ‘unclassified’, deels ‘classified’ en deels ‘secret’. Het niveau ‘top secret’ ontbreekt. We weten nu dus veel meer, maar uiteraard niet alles. Tachtig procent van het berichtenverkeer, zo blijkt uit een eerste scan, heeft geen nieuwswaarde. Daar zullen we de lezer niet mee vermoeien.
Uit de Amerikaanse ambassadeberichten uit Den Haag doemt overigens wel een bondgenoot op die hier in de binnenlandse politiek een belangrijke rol speelt.

Voor de publicatie van vertrouwelijke informatie die is gelekt passen we intussen de vertrouwde toets toe. Instanties, bedrijven en burgers hebben immers het volste recht om documenten als ‘intern’ te classificeren. Ook geheimhouding kan een maatschappelijk doel dienen. Publicatie van geheime informatie kan alleen als er een duidelijk journalistiek belang wordt gediend dat zwaarder mag wegen. Zeker als het gaat om materiaal dat vermoedelijk door ambtsverzuim van een Amerikaanse ambtenaar beschikbaar is gekomen. Dat belang wordt gevonden in het openbaren van een misstand, het corrigeren van een misleidend beeld, het compleet maken van de feiten, het presenteren van nieuw inzicht. Naar verwachting onthullen de berichten geen belangrijke misstanden. Maar krijgt de lezer wel nieuwe relevante feiten en een veel beter inzicht in de politieke besluitvorming, de invloed van hoge ambtenaren en de feitelijke verhoudingen met een zeer machtige bondgenoot.

Het journalistieke belang dat we hiermee dienen is niet een belang van journalisten of uitgevers, maar van ons allen. In een democratische rechtsstaat bestaat een vrijheid om inlichtingen of denkbeelden „te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen”, zoals het juridisch heet. Dat recht oefenen wij met deze publicaties uit.

Meer lezen over de cables

Hoe NRC met de WikiLeaks-documenten omgaat | Nieuwsbericht: Amerikaanse blikken achter de schermen | Nieuwsbericht: Ambtenaren tegen VS: zet Bos onder druk | Nieuwsbericht: Beatrix sprak over missie Afghanistan | Uitleg: stukken lekten via Wikileaks

Codeberichten 1150 (15 juni 2000), 114457 (5 juli 2007), 222211 (25 augustus 2009), 241007 (21 december 2009), 224468 (10 september 2009) en 225926 (18 september 2009).