Een zeldzame blik achter de schermen van politiek en diplomatiek Den Haag in crisistijd. Dat bieden de ambtsberichten die de Amerikaanse ambassade in Nederland tussen juni 2000 en februari 2010 verstuurde aan het ministerie van Buitenlandse Zaken in Washington.
Vorig jaar bleek dat een kwart miljoen Amerikaanse diplomatieke ambtsberichten vanuit de hele wereld was uitgelekt naar de website WikiLeaks, waarvan er inmiddels ruim 2.400 zijn gepubliceerd. Ook de Noorse krant Aftenposten kreeg de volledige verzameling stukken in handen en gaf NRC Handelsblad en RTL Nieuws er inzage in. Veel van de stukken dragen de vermelding ‘geheim’ of ‘vertrouwelijk’, maar ‘top secret’-stukken zijn niet uitgelekt.
Van de kwart miljoen gelekte documenten komen er 3.021 van de Amerikaanse ambassade in Den Haag. Vandaag, morgen en de komende weken zal deze krant daarover publiceren. Op nrc.nl publiceren we vanaf vandaag enkele telegrammen. De Amerikaanse ambassade laat vandaag weten niet te reageren op uitgelekte documenten.
Vanuit Amerikaans perspectief beschrijven de stukken de hoofdrolspelers aan het Binnenhof, met hun kwaliteiten, hun eigenaardigheden, hun rivaliteiten en hun politieke stellingnames. De ene bewindsman is „wat groen als speler van het politieke spel” en „een derde wiel aan de wagen” (toenmalig minister van Defensie Eimert Van Middelkoop, ChristenUnie), de ander pro-Amerikaans, „zonodig zelfs ten koste van Europa” (toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen).
De stukken gaan over allerlei grote en kleine kwesties, over de Amerikaanse tactische kernwapens die in Nederland zijn opgeslagen, over het Iran-beleid, over de aanschaf van het gevechtsvliegtuig JSF, over de vraag wanneer koningin Beatrix troonsafstand zal doen, over Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders, over Nederlandse verkiezingen en vaak ook over debatten in het parlement en hoe de Amerikanen die kunnen beïnvloeden.
Zelfs gaat een van de ambtsberichten in 2000 in op de buitenissige vraag of een mogelijke verloving van Máxima Zorreguieta met kroonprins Willem-Alexander gevolgen zal hebben voor het instellen van bepaalde sancties tegen het regime van Milosevic.
Maar de grootste aandacht van de Amerikaanse diplomaten in Den Haag ging blijkens de stukken de afgelopen jaren uit naar het koortsachtige politieke spel rond de Nederlandse militaire missie in Afghanistan. Met argusogen volgden de Amerikanen de discussies over een mogelijke verlenging van de missie, waar zij zelf krachtig voor pleitten.
In 2009 drong steeds duidelijker het besef bij hen door dat bovenal toenmalig vicepremier en PvdA-leider Bos de man was die overtuigd moest worden, „the nut to crack”. Dat lukte niet; het kabinet viel over Afghanistan.
De ambtsberichten laten zien hoe de Amerikanen tijdens de jaren dat Jan Peter Balkenende premier was intensief betrokken waren bij de pogingen de PvdA zover te krijgen dat deze partij zou instemmen met verlenging van de missie in de provincie Uruzgan na 2010. De premier werd daarbij als een belangrijke steunpilaar en bondgenoot gezien, met wie veel zaken, ook andere dan Afghanistan, werden besproken.
Zo sprak Balkenende op 13 november 2007 uitgebreid met toenmalig ambassadeur Roland Arnall over zijn bezoek aan Moskou, kort daarvoor. „Balkenende betoogde dat de groeiende Nederlandse economische banden met Rusland het mogelijk maken het gesprek met president Poetin direct aan te gaan ‘over de lastigste kwesties’. Hij zou onder meer de mensenrechten aan de orde hebben gesteld. „Balkenende vertelde trots dat hij en Poetin bijna al hun gesprekken in het Duits konden voeren.” En: „Balkenende was duidelijk onder de indruk van Poetin.”
Meer lezen over de cables
Hoe NRC met de WikiLeaks-documenten omgaat | Nieuwsbericht: Amerikaanse blikken achter de schermen | Nieuwsbericht: Ambtenaren tegen VS: zet Bos onder druk | Nieuwsbericht: Beatrix sprak over missie Afghanistan | Uitleg: stukken lekten via Wikileaks
Codeberichten 1150 (15 juni 2000), 114457 (5 juli 2007), 222211 (25 augustus 2009), 241007 (21 december 2009), 224468 (10 september 2009) en 225926 (18 september 2009).