Wie rijdt voorop in de file en welke baan is het snelst?

Twee filevragen. Sterre Sprengers uit Utrecht wil weten hoe de voorkant van een file (door drukte) eruit ziet. „Wie staat vooraan en houdt de boel op?” De andere komt van Marjolein van den Blink uit Rotterdam. „Welke rijstrook is tijdens een file het snelst?”

Om de eerste vraag te beantwoorden, moeten we even uitleggen hoe files werken. Ary Koot, teamleider van de verkeerscentrale van het Verkeerscentrum Nederland, Diana Vonk Noordegraaf, verkeersdeskundige bij TNO, en Victor Knoop, onderzoeker op de afdeling transport en planning aan de TU Delft, geven het antwoord. Files ontstaan omdat te veel auto’s op eenzelfde stuk weg willen rijden. Dat kan komen door gebruikelijke spitsdrukte (in 80 procent van de gevallen) of door bijvoorbeeld een ongeluk (20 procent van alle files is onverwacht). Aanleiding voor de eerste categorie zijn opritten en minder rijstroken. Volgens Ary Koot is de weggebruiker zelf ook medeverantwoordelijk door remmen en van baan wisselen.

Wie vooraan rijdt bij een file veroorzaakt door een ongeluk is duidelijk. Net zoals in het geval je van drie naar twee rijstroken moet of er een oprit is en het druk is op de weg. Automobilisten staan stil op de oprit omdat ze er niet meer bij passen, anderen willen naar links, mensen erachter remmen en die daarachter dus ook. Iedereen wurmt zich in de flessenhals. Achteraan groeit de file.

Bij andere filetypen kun je niet echt spreken van één koploper. Daar gaat het op punt nul, waar de file begon, weer bewegen. Zou je er een tijdje later boven vliegen met een helikopter, dan zie je op het oorspronkelijke beginpunt geen file meer, maar wel twee kilometer terug. Dat is de nieuwe kop. Maar die automobilisten zijn dus niet de oorzaak van de file, of de oorspronkelijke kopgroep. De voorkant kun je herkennen aan het moment dat je zelf als automobilist plots kunt gaan rijden, en je je afvraagt: waarom stond ik eigenlijk in de file als er blijkbaar geen reden toe was? Jijzelf bent op dat moment dus ook even de voorkant van de file.

En welke rijstrook is het snelst? Over het algemeen kun je stellen dat de rechterstrook het langzaamst is, zegt Ary Koot. Wegens het vrachtverkeer en op- en afritten. Het verschil tussen de linker- en middelste strook is heel klein. En weet: vaak van rijstrook wisselen is niet handig. Vonk Noordegraaf: „Het wisselen van baan tijdens drukte op de weg veroorzaakt rembewegingen, waardoor files kunnen ontstaan. Van die files heb jijzelf geen last, maar de mensen achter je wel. Als je de enige bent die van baan wisselt, helpt het jou, maar wanneer je voorgangers het ook doen, zul je ook regelmatig zelf stilstaan.”