Wat er nou echt met Julian Assange in Zweden gebeurde

Julian Assange kwam op woensdag 11 augustus aan in Zweden. Hij was uitgenodigd door de Broederschapsbeweging, de christelijke afdeling van de sociaal-democratische partij, om op te treden als hoofdspreker op een conferentie in Stockholm onder de titel ‘Het eerste slachtoffer van de oorlog is de waarheid’. Hij logeerde in Stockholm bij de politiek secretaris van de beweging, Anna Ardin (31), die tijdens zijn verblijf in Zweden zou optreden als zijn woordvoerder. Ze geldt als radicaal feministe en is verklaard tegenstander van abortus. Op haar blog legt ze uitvoerig uit hoe je links en feministisch kunt zijn en toch tegen abortus.

In het eenkamerappartement in de trendy buurt Södermalm leidde een gezellige avond na de conferentie tot een vrijpartij. Daarbij zou, volgens naar kranten gelekte politiegegevens, sprake zijn geweest van een gescheurd condoom. Ongelukje, volgens Assange. Misschien wel expres, dacht zijn perswoordvoerder even, maar verder geen aanleiding voor actie.

Op de conferentie zat een vrouw met een opvallende roze trui op de eerste rij foto’s te maken: Sofia Wilén (27), fotograaf en beeldend kunstenaar uit Enköping, een stad enkele tientallen kilometers ten westen van Stockholm. Zij had een oogje op Assange en probeerde zijn aandacht te trekken. Dat lukte. Ze maakten een afspraakje, een wandeling en bezochten een museum. De dinsdag na de conferentie bracht Assange de nacht bij haar door in haar woning in Enköping. Ze vreeën – op haar aandringen met condoom. De volgende ochtend nog eens, maar toen zonder, tot haar ongenoegen, aldus uitgelekte details uit het politierapport. De situatie aan het ontbijt was gespannen, maar niet onvriendelijk. Ze zouden contact houden.

Assange vroeg volgens de commerciële televisiezender TV4 op 18 augustus een verblijfsvergunning en een werkvergunning aan in Zweden.

Hij zou Sofia Wilén terugbellen, maar dat deed hij niet. Dus belde zij donderdag Ardin, zijn woordvoerder, die ze op de conferentie had gezien maar verder niet kende, met de vraag of die wist waar hij was: hij had bij haar geslapen en niks meer van zich laten horen. Zo kwam het gesprek op hun beider avontuur. Ze besloten samen naar politiebureau Klara te gaan, vlakbij het Centraal Station in Stockholm.

Ardin wilde geen aangifte doen, maar Wilén wel steunen, en weten hoe ze Assange zouden kunnen dwingen een test op geslachtsziekten te doen. Piketofficier van justitie Maria Häljebo Kjellstrand besloot onmiddellijk om Assange bij verstek in hechtenis te nemen (dat kan in Zweden) wegens verkrachting, en gaf de politie opdracht hem op te sporen. Hoewel Zweden bij buitenlanders misschien bekendstaat om een liberale seksuele moraal heeft het ook een van de strengste wetgevingen over seksuele delicten waarin beschuldigden een relatief zwakke positie hebben.

De verdenking lekte uit naar de pers, in het bijzonder naar boulevardblad Expressen. Toen de krant de officier vrijdagavond belde, bevestigde zij de verdenking van verkrachting, zodat het nieuws zaterdagochtend razendsnel de wereld over ging.

Een dag later sprak Anna Ardin zich anoniem – in Zweden blijven namen van verdachten en slachtoffers van misdrijven doorgaans onvermeld in kranten, maar in blogs worden ze uiteraard wel vermeld – in Aftonbladet uit over Assange. Ze was naar die krant gestapt – de belangrijkste concurrent van Expressen – om het beeld dat door de publicatie in Expressen was ontstaan te corrigeren, zei ze. Van verkrachting was wat haar betreft geen sprake, wel van seksuele intimidatie, een delict dat kan worden bestraft met een boete of een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaar. „Hij is niet gewelddadig, en ik voel me niet door hem bedreigd.”

Over de geruchten dat er sprake zou zijn van een complot tegen Assange zei ze dat „de aanklachten tegen hem niet in scène zijn gezet door het Pentagon of iemand anders, maar dat de verantwoordelijkheid voor wat mij en die andere vrouw is overkomen geheel ligt bij een man met een scheef vrouwbeeld en een probleem om ‘nee’ te accepteren”.

Hoofdofficier van justie in Stockholm Eva Finné besloot diezelfde zaterdagmiddag, 21 augustus, nog dat zij „geen aanleiding had om te twijfelen aan wat de vrouwen hadden verteld, maar dat niets daarin wees op een misdaad”. Wel werd het onderzoek voortgezet op basis van de verdenking van seksuele intimidatie.

De advocaat die beide vrouwen vertegenwoordigde, Claes Borgström, tevens sociaal-democratisch politicus en prominent woordvoerder op het terrein van gelijke behandeling, nam daar geen genoegen mee en wendde zich tot de top van het OM.

Op 1 september heropende procureur-generaal Marianne Ny de zaak, met het argument dat er nieuwe informatie was. Op 18 november gelastte de rechtbank in Stockholm Assanges hechtenis wegens verkrachting, drie gevallen van seksuele intimidatie en een geval van ‘onwettige dwang’.

Na beroep van Assange bracht het gerechtshof op 24 november de verdenking terug tot twee gevallen van seksuele intimidatie en lagere verdenking (zwakker bewijs) van verkrachting, maar het hof handhaafde het arrestatiebevel. Op 2 december besloot het hooggerechtshof een hoger beroep van Assange niet te behandelen en het arrest van het hof in stand te laten. Daarmee stond niets internationale opsporing nog in de weg.

Dit stuk is gebaseerd op artikelen uit met name Zweedse media, die zich deels baseren op gelekte politierapporten.