'Avatar' zet hele filmfilosofie op zijn kop

Avatar Regie: James Cameron. Met: Sam Worthington, Zoe Saldana, Sigourney Weaver.In: 145 bioscopen, waarvan 61 3D****

Het is eigenlijk niet eens zo belangrijk dat James Camerons Avatar met een geschat budget van 500 miljoen dollar de duurste film aller tijden is. Dat is alleen waar de hele filmwereld over hééft. Net als over het feit dat Cameron sinds zijn vorige ook al peperdure én recordbrekende film Titanic twaalf jaar aan Avatar werkte. Dat is niet helemaal waar, want hij was ondertussen betrokken bij een aantal IMAX 3D-onderwaterfilms die hem de kans gaven om volop met de nieuwe technieken te experimenteren die hij speciaal voor Avatar ontwikkelde. Techniek is het sleutelwoord bij Avatar. En dat maakt hem tot de belangrijkste film van deze tijd. De film zet een nieuwe stap in de 3D-film.

De film gáát ook over techniek. Op de verre planeet Pandora hoopt de toekomstige mens het zeldzame metaal ‘unobtainium’ (‘onverkrijgbarium’) te delven. Om in contact te komen met de oorspronkelijke bewoners, de blauwe Na’vi-krijgers, heeft de mens ‘avatars’ ontwikkeld, lichamen als lege hulzen, gekruist uit menselijk en Na’vi-dna, door menselijke hersenen op afstand bestuurd.

Het verhaal dat hier vervolgens omheen wordt gesponnen is tamelijk primitief: Avatar Jake legt contact met Na’vi-prinses Neytiri, en vanaf dat moment is de film een soort kruising tussen Titanic en Dances with Wolves. Nieuw is dat in de strijd tussen de mens en de ‘ander’ onomwonden de kant van de ‘ander’ wordt gekozen.

James Cameron liet de afgelopen weken geen gelegenheid onbenut om te vertellen dat hij met Avatar terug wilde naar de sociaal geëngageerde sciencefictionfilm van de jaren vijftig. En inderdaad: Avatar heeft een duidelijke pacifistische en ecologische boodschap. Kopenhagen here we come!

Dat hij de laatste jaren vooral onder water filmde is ook terug te zien: het regenwoud van Pandora ziet eruit als de diepzee: met drijvende rotspartijen, fosforescerende planten en zwevende wieren. Een lust voor het oog.

Interessanter is natuurlijk een ander aspect van Het Woud van Pandora: het werkt als een gigantisch netwerk waar alle levende wezens op zijn aangesloten, en zich soms letterlijk kunnen inpluggen. Het is alsof Cameron een metafoor voor ons eigen World Wide Web heeft bedacht, voor de manier waarop de wereld steeds meer als een gigantisch bewustzijn functioneert.

Avatar is niet voor niets een woord dat we voor de alter ego’s uit bijvoorbeeld Second Life, of ouder nog in het Sanskriet voor mensgeworden goddelijke abstracties kennen. Als de hype voorbij is zou de film voor de filmfilosofie weleens dezelfde impact als destijds de Matrix-trilogie kunnen krijgen. Daarin zal hij zijn uiteindelijke waarde bewijzen, meer nog dan in de miljoenen bezoekers die zich de komende weken ongetwijfeld zullen onderdompelen in de betoverende reis naar een verre wereld die diep in één enkele zenuwcel verborgen ligt.

Avatar bedreigt filmster: vrijdag in het Cultureel Supplement