In Tilburg regeert de botte bijl

„De VVD, GroenLinks, TVP en vooral de PvdA-lakeien in deze gemeenteraad zouden eindelijk eens eerlijk moeten zijn door Keizer Vreeman een spiegel voor te houden.” Zomaar een van de vele venijnige uitspraken van raadslid Hans Smolders tijdens de vergadering van vorige week. Daar ging het over burgemeester Ruud Vreeman (PvdA), die de raad onvoldoende had geïnformeerd over uit de hand gelopen verbouwingskosten van het lokale Midi-theater. Vreeman kondigde kort daarna aan terug te treden.

Smolders was niet de enige die de botte bijl hanteerde. „Zelfoverschatting, arrogantie en bestuurlijk onvermogen vechten om voorrang als het gaat om het karakteriseren van de burgemeester, leden van het college en sommige ambtenaren”, betoogde CDA-fractievoorzitter Maarten van den Tillaart diezelfde avond. En Marc Vintges, van GroenLinks: „Wij verwijten het CDA dat het de crisis met de eigen wethouder niet kon oplossen. Wij nemen PvdA-wethouder Jan Hamming kwalijk dat hij een vals idee voorspiegelde over provinciale subsidie.”

De scherpe toon in het raadsdebat verbaasde niemand in Tilburg. De sfeer in het gemeentebestuur is al jaren verziekt. Wanneer ging het mis? Wat ging er mis? En is deze situatie uniek voor Nederland?

De gemeenteraadsverkiezing van 2006 markeerde een politieke aardverschuiving in de stad. Het CDA, al jaren de grootste partij, vergaarde maar zeven zetels. De PvdA werd, met elf van de 39 zetels, ineens enorm. Daar kwam bij dat een nieuwe partij, Lijst Smolders Tilburg (LST) in één keer met vijf zetels de raad binnenkwam. Raadsgriffier Gerard Frenken: „Tot 2006 zaten er gevestigde partijen in de raad die wisten wat ze aan elkaar hadden.”

Kersvers raadslid Hans Smolders, ooit chauffeur van Pim Fortuyn, zette een week na zijn installatie de aanval in op PvdA-burgemeester Vreeman. PvdA-fractievoorzitter Auke Blaauwbroek: „Hij komt uit de traditie van Fortuyn. Die poogde ook steeds de PvdA zwart te maken.”

Smolders kaartte aan dat Vreeman gepensioneerde ambtenaren wachtgeld uitkeerde. Hij beschuldigde Vreeman van fraude. Niet terecht, oordeelde justitie. Smolders lekte informatie uit het vertrouwelijk overleg tussen college en fractievoorzitters over een criminele discotheekeigenaar. Vreeman deed aangifte en Smolders werd veroordeeld. Blaauwbroek: „Smolders zoekt de grenzen van het betamelijke op en gaat er overheen.”

Loes Dielissen van de Tilburgse Volkspartij (TVP): „Wat Smolders deed was schelden, schoppen, trappen. En oppositiepartijen VVD en de SP brulden mee. Ze speelden op de man.”

Op voorspraak van Vreeman schakelde de gemeenteraad vorig jaar een onderzoeksbureau in om het eigen functioneren en de verhouding met het college te onderzoeken. Er was sprake van verstoorde verhoudingen, vond de raad in meerderheid.

Intussen liet de CDA-fractie haar wethouder vallen omdat ze twijfelde aan zijn financieringsplan voor het Midi-theater. Het college stapte op. Oppositiepartijen SP en VVD vormden met GroenLinks en PvdA een nieuwe coalitie. Dielissen: „En omwille van het pluche schaarden de voormalige oppositiepartijen zich ineens achter de plannen voor Midi.”

Het eeuwig regerende CDA belandde, tot eigen ontzetting, nu zelfs in de oppositie. Het haakte op zijn beurt aan bij de fel oppositie voerende Lijst Smolders.

Omdat het college viel, liet onderzoeksbureau Consort de verhouding tussen college en raad buiten beschouwing. Wel concludeerde het dat veel raadleden geen politieke ervaring en kennis hadden en dat omgangsvormen – zoals in de hele maatschappij – waren verruwd. Ook bleek het politieke spel vaak belangrijker dan het inhoudelijk wisselen van argumenten. Onderzoeker Jan Streefkerk: „Het is een landelijke trend om vaker op de man te spelen. Dat is ook makkelijker dan debatteren over de inhoud. Het snel vertrouwen opzeggen in wethouders komt daar uit voort.”

Te veel partijpolitiek. Te veel polarisatie. De meerderheid van de Tilburgse raad heeft er inmiddels genoeg van. CDA’er Erik de Ridder: „De raad laat zich te vaak afleiden door persoonlijke meningsverschillen. Misschien komt het door het dualisme. Dat maakt toch dat fracties hun politieke geluid sterker moeten laten horen.”

Nu gaat Vreeman weg. En dat lost niets op, weet D66-fractievoorzitter Ruud van Esch. „Na de verkiezingen van maart moeten we een frisse start maken.”

Fractievoorzitter Marjo Frenk van GroenLinks: „Ik hunker naar 3 maart. Ik hoop op een evenwichtiger gemeenteraad waarin niet, zoals nu, één partij heel groot is en vier heel klein. En ik hoop dat we niet opnieuw te maken krijgen met een grote, populistische nieuwkomer.”