De sfeer in de raad was al jaren verziekt

„De VVD, GroenLinks, TVP [Tilburgse Volkspartij, red.] en vooral de PvdA-lakeien in deze gemeenteraad, zouden eindelijk eens eerlijk moeten zijn door Keizer Vreeman een spiegel voor te houden.” Zomaar één van de vele venijnige uitspraken van gemeenteraadslid Hans Smolders tijdens de gemeenteraadsvergadering vorige week woensdag. Die leidde tot het terugtreden van burgemeester Ruud Vreeman (PvdA) omdat hij de raad onvoldoende had geïnformeerd over de overschrijding van de verbouwingskosten van het Midi-theater in de stad met 1,9 miljoen euro.

En Smolders was niet de enige die de botte bijl hanteerde. „Zelfoverschatting, arrogantie en bestuurlijk onvermogen vechten om voorrang als het gaat om het karakteriseren van de burgemeester, leden van het college en sommige ambtenaren”, betoogde CDA-fractievoorzitter Maarten van den Tillaart diezelfde avond. En Marc Vintges van GroenLinks zei: „Wij verwijten het CDA dat het de crisis met de eigen wethouder niet op kon lossen. Wij nemen het PvdA-wethouder Jan Hamming kwalijk dat hij een vals idee voorspiegelde over provinciale subsidie.”

De scherpe toon tijdens het raadsdebat verbaasde niemand in Tilburg. De sfeer in het gemeentebestuur is al jaren verziekt. Wanneer ging het mis? Wat ging er mis? En is deze situatie uniek voor Tilburg?

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 vond er een politieke aardverschuiving plaats in de stad. Het CDA, al jaren de grootste partij, vergaarde maar zeven zetels. De PvdA werd met elf zetels ineens enorm groot. Daar kwam bij dat een nieuwe partij, Lijst Smolders Tilburg (LST) in één keer met vijf zetels de raad binnen kwam. Raadsgriffier Gerard Frenken: „Tot 2006 zaten er gevestigde partijen in de raad, die wisten wat ze aan elkaar hadden. In 2006 kreeg de raad te maken met drie partijen, de VVD, de SP en de LST, die het vak van oppositievoeren verstonden. Dat was nieuw voor Tilburg.”

Kersvers raadslid Hans Smolders, de ex-chauffeur van Pim Fortuyn, zette een week na zijn installatie de aanval in op PvdA burgemeester Vreeman. PvdA fractievoorzitter Auke Blaauwbroek: „Hij komt uit de traditie van Fortuyn. Hij voerde vanaf het begin campagne tegen Vreeman. Hij poogde ook steeds de PvdA zwart te maken.”

Smolders kaartte aan dat Vreeman aan gepensioneerde ambtenaren onterecht wachtgeld uitkeerde. Hij beschuldigde Vreeman van fraude. Onterecht, oordeelde het OM. Hij lekte informatie uit het vertrouwelijk overleg tussen college en fractievoorzitters over een criminele discotheekeigenaar. Vreeman deed aangifte en Smolders werd veroordeeld. Blaauwbroek: „Smolders zoekt de grenzen van het betamelijke op en gaat er overheen.” Loes Dielissen van de TVP: „Wat Smolders deed was schelden, schoppen, trappen. En de VVD en de SP brulden mee.”

Op voorspraak van Vreeman besloot de gemeenteraad begin 2008 een extern onderzoeksbureau in te schakelen om het functioneren van de raad en de verhouding met het college te onderzoeken. Er was sprake van verstoorde verhoudingen, vond de raad in meerderheid.

Ondertussen liet de CDA-fractie haar eigen wethouder vallen omdat ze twijfelde aan zijn financieringsplannen voor het Midi-theater. Het college stapte op. Oppositiepartijen SP en VVD vormden vervolgens samen met GroenLinks en de PvdA een nieuwe coalitie. Dielissen: „En omwille van het pluche schaarden de voormalige oppositiepartijen zich ineens achter de plannen voor Midi.” Het eeuwig regerende CDA belandde, tot zijn grote ontzetting, nu zelfs in de oppositie. Het haakte op zijn beurt aan bij de fel oppositie voerende Lijst Smolders.

Omdat het college viel, liet onderzoeksbureau Consort de verhouding tussen college en raad buiten beschouwing. Wel concludeerde het dat veel raadleden geen politieke ervaring en kennis hadden en dat omgangsvormen waren verruwd. Ook bleek het politieke spel vaak belangrijker dan het inhoudelijk wisselen van argumenten. Onderzoeker Jan Streefkerk: „Het is een landelijke trend om vaker op de man te spelen. Dat is ook makkelijker dan debatteren over de inhoud. Het snel vertrouwen opzeggen in wethouders komt daar uit voort.”

Te veel partijpolitiek. Te veel polarisatie. De meerderheid van de Tilburgse gemeenteraadsleden heeft er inmiddels genoeg van. CDA raadslid Erik de Ridder: „De raad laat zich te vaak afleiden door persoonlijke meningsverschillen. Misschien komt het door het dualisme. Dat maakt toch dat fracties hun politieke geluid sterker moeten laten horen.”

Nu gaat Vreeman weg. En dat lost niets op, weet ook D66 fractievoorzitter Ruud van Esch. „Na de verkiezingen van maart moeten we een frisse start maken.”