Ontsnapt aan de Balkenendenorm

In een hangmat op het strand van Zanzibar, omringd door palmen, lacht Rik Felderhof hartelijk om minister Plasterk. „Ach, die arme schat”, klinkt het door de telefoon. „Presentatoren kunnen de nieuwe beloningscode eenvoudig omzeilen. Iedereen gaat proberen om zijn inkomen veilig te stellen.”

De Tweede Kamer vreesde het al, tijdens het debat met minister Plasterk (Media, PvdA) twee weken geleden. Nu er voor presentatoren van de publieke omroep vanaf 1 september een beloningscode gaat gelden (maximaal 181.000 euro met een handvol uitzonderingen) zouden de veelverdieners wel eens „constructies” kunnen opzetten.

Felderhof (‘de grootmeester van het goede gesprek’), bekend van Villa Felderhof en zijn Afrikaanse reportages, verdiende vorig jaar bij de NCRV riant, wil hij wel toegeven. Volgens goede bron: zes ton. Hij bevestigt noch ontkent het.

„En dat voor een parttimebaan!” zegt Felderhof. „Maar ik heb de NCRV beloofd er zelf geen openheid over te geven, om geen onrust te veroorzaken binnen de omroep. Overigens komen bovenop dat bedrag nog mijn verdiensten die ik heb als producent van mijn eigen programma’s.”

De ontsnappingsroute is, zegt hij, kinderlijk eenvoudig. „Presentatoren die programma’s aanbieden via een eigen productiebedrijf staan niet op de loonlijst van een omroep. Die vallen dus buiten het bereik van de beloningscode.”

Onder de code vallen uitsluitend arbeids- en opdrachtovereenkomsten waarbij de omroep belasting en premies inhoudt. De leiding van de Nederlandse Publieke Omroep zei onlangs te verwachten dat de code ook „een normerende werking” zal hebben op presentatoren die er niet onder vallen.

Die kans is klein, denkt Felderhof, omdat de ‘markt’ zijn werk zal doen. Hij wil wel uitleggen hoe hij zijn geld krijgt: de NCRV betaalde afgelopen seizoen zijn productiemaatschappij, TVF International. En die betaalt hem. Ook Ivo Niehe (TROS), Paul de Leeuw (VARA) en Jeroen Pauw (NPS) vallen, dankzij hun productiebedrijven, niet onder de beloningscode.

Paul de Leeuw, die via Bopper Holding met zakenpartner Joop van den Ende programma’s maakt, juicht dat toe. „Geef mij maar de Beatrixnorm”, schreef hij in zijn column in de VARA Gids.

De bv’s van Paul de Leeuw exploiteren ondertussen zijn tv-successen. Zo kunnen bedrijven in de tv-studio in Almere het entertainmentprogramma Mooi! Weer de Leeuw op maat bestellen, compleet met presentator, orkest van Cor Bakker en sidekick Adje.

Van de zestig presentatoren van wie deze krant het inkomen onderzocht, hebben er 46 een bv, vof of eenmanszaak. Het gaat om namen als Working Girl, BadHairday, GRAP, Hempie, Knikkers en Pief Paf Pauw Holding.

Een deel hiervan is van presentatoren die in loondienst zijn bij een omroep. Zij hebben een bedrijf om neveninkomsten uit acteerwerk, boekenverkoop of optredens fiscaal vriendelijker te ontvangen. Onder hen zijn presentatoren van journalistieke programma’s. Het handelsregister bevat de namen van F.L.F. Media van Felix Meurders (VARA), FCM Communicatie van Ferry Mingelen (NOS), NYTV van Twan Huijs (NPS) en Television Report van Aart Zeeman (NCRV). Andere presentatoren gebruiken bv’s steeds meer om presentatie-inkomsten te innen en programma’s te produceren. Marc Dik en Bert van Leeuwen (EO) doen dat via SkyHigh TV; Leo de Haas (AVRO) via Leo de Haas Produkties.

„Zo omzeil je dus die code”, doceert Felderhof. „Maar je kunt natuurlijk ook gewoon voor méér omroepen gaan werken. Dan heb je telkens aparte contracten die elk maximaal de Balkenendenorm mogen zijn. Dat is prettig.”

En dan is er nog de mogelijkheid om je als presentator, naast je salaris, door een sponsor te laten betalen. Felderhof: „Kijk maar naar Caroline Tensen, die is goed voor zes tot acht ton.”

Tensen is al meer dan twintig jaar op televisie, zowel bij de commerciële als de publieke omroep. Sinds dit jaar is ze een ‘gezicht’ van de publieke NCRV. Zij wil niet zeggen hoeveel ze van haar omroep krijgt. Ze presenteert programma’s als Familieberichten en De 100 singles. Daarnaast blijkt ze voor de presentatie van het NCRV-programma Eén tegen 100 apart te worden betaald door de sponsor ervan: de Nationale Postcodeloterij. Zo ontvangt Tensen naast haar NCRV-salaris, volgens berichten in de media, nog eens zo’n half miljoen euro per jaar. De bedragen worden niet bij elkaar opgeteld omdat de loterij Tensen uitbetaalt via haar bedrijf Working Girl.

Tensen: „Dat bedrag van de Postcodeloterij klopt niet. Hoeveel het wel is? Mij is geadviseerd dat niet te zeggen. Ik heb trouwens al jaren een contract met de Postcodeloterij, ook toen RTL4 het programma uitzond.”

De echte veelverdieners staan dus niet op de jaarlijkse lijst van inkomens boven de Balkenendenorm. Publicatie hiervan is verplicht volgens de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt).

Dat toppers als Felderhof, De Leeuw, Niehe en Pauw niet op de lijst staan, biedt kansen voor andere presentatoren. Zij kunnen doordringen tot de kleine groep die van Plasterk meer mag verdienen dan de premier. Matthijs van Nieuwkerk (VARA) maakt een kans. Hij werkt exclusief voor de VARA (418.000 euro in 2008) en is een van de weinige toppers zonder bv.

Anders ligt dat bij Jeroen Pauw. Die verhuurt zich aan de NPS via productiebedrijf TVBV in Laren. De presentator heeft, via zijn Pief Paf Pauw Holding, een belang van 25 procent in TVBV. Een andere eigenaar is Endemol.

De NPS betaalt TVBV dit jaar 416.000 euro voor acht nieuwe afleveringen van het programma Vijf jaar later waarvan Pauw de presentatie doet. Daarnaast krijgt TVBV ruim 200.000 euro van de NPS voor het presentatiewerk van Pauw in het programma Pauw en Witteman. Als aandeelhouder deelt hij bovendien mee in de winst die TVBV op de opdrachten maakt.

De conclusie is dat de openbare lijst met topinkomens bij de publieke omroep onvolledig is. Niet alleen omdat de meeste toppers er niet op staan, maar ook omdat de bedragen niet altijd kloppen. Omroepen blijken presentatoren meer te betalen dan tot nu toe bekend. En dat gebeurt niet altijd transparant.

Zo krijgen sommige presentatoren, die van hun omroep meer dan de Balkenendenorm ontvangen, van diezelfde omroep ook nog geld via hun bv. En die inkomsten worden niet vermeld op de inkomenslijst.

Paul Witteman (VARA) bijvoorbeeld staat – geanonimiseerd – voor een paar ton op de lijst. Bovenop dit salaris betaalt de VARA Witteman – die als presentator exclusief voor die omroep werkt – extra voor zijn columns in de VARA Gids. Volgens de omroep mag dit buiten de openbare inkomenslijst blijven omdat het geld wordt overmaakt aan P.G. Witteman BV, en niet aan Witteman privé. Witteman: „Het gaat om zo’n 12.000 euro per jaar. We hebben destijds besloten om de inkomsten uit de columns geen onderdeel van mijn salaris te laten zijn, zodat ik er ook elk moment mee kan ophouden en ook de hoofdredacteur van de gids met de column kan stoppen zonder daarin door mijn tv-contract te worden belemmerd.”

Ook Ron Boszhard, in dienst bij de TROS en bekend van Z@ppsport en Te land, ter zee en in de lucht, krijgt af en toe iets extra’s van de TROS via zijn bv. Boszhard: „Zoals de presentatie namens de TROS op de Jongegezinnenbeurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Dat betaalt de omroep via mijn bv.”

Voorzitter Tineke Bahlmann van het Commissariaat voor de Media, toezichthouder namens de minister, keurt de handelwijze af. „Dit heeft met integriteit te maken: fulltime in dienst en dan ook nog apart declareren via een bv. Dat zouden de omroepen nog eens goed moeten bekijken.”

Het zicht op het totaalinkomen vertroebelt ook omdat sommige presentatoren voor meerdere publieke omroepen werken. Mart Smeets staat op de openbare inkomenslijst met zijn NOS-salaris, terwijl de inkomsten uit zijn VARA-radioprogramma For the record onzichtbaar blijven. De VARA betaalt hem namelijk via zijn bedrijf Mitch Communicatie.

Smeets: „Ik krijg er 135 euro per uitzending voor. Ik snap niet waar mensen zich druk om maken.”

Ook sportpresentator Jack van Gelder staat op de lijst met zijn NOS-contract. Hij werkt onder meer voor de TROS, waarvoor hij het Nationaal Songfestival presenteert. Dat wordt afgerekend via een bv van Van Gelder.

Zijn collega Toine van Peperstraten heeft een wekelijkse column op 3FM en is binnenkort enige tijd presentator van het ontbijtprogramma De Heer Ontwaakt op Radio 2 waarvoor de VARA afrekent met zijn eenmanszaak.

Ondertussen groeit het aantal productiebedrijven van presentatoren. De laatste aanwinst is Jörgen Raymann, presentator van Raymann is Laat. Sinds juni is hij mede-eigenaar van Men at Work TV Produkties. De NPS betaalt Men at Work, niet Raymann.

Rik Felderhof resumeert: „Die beloningscode, die gaat niet werken. Neem nou zo’n man als Mart Smeets, die nu ver boven de norm zit. Stel je voor dat Humberto Tan het driedubbele verdient bij de commerciëlen. Dan gaan de schoenen van Smeets knellen hoor!”

M.m.v. Mirjam Keunen

Overzicht van presentatoren en hun ondernemingen op nrc.nl/omroep