Duurzaam theedrinken in aardehuis

Menig bouwvakker heeft er hoofdschuddend bij staan kijken. „De meesten vinden het maar niks”, zegt projectleider Hans Bijkerk van woningcorporatie SWZ in Zwolle. Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan bouwt de corporatie samen met opleidingscentrum ROC Landstede een uit afvalmaterialen opgetrokken theehuis in het doepark De Nooterhof in Zwolle.

Het theehuis wijkt in bijna alle opzichten af van een normaal gebouw. Het is het eerste zogenoemde Earthship in de Benelux: een zelfvoorzienend, duurzaam bouwwerk.

Het Earthship is bijna klaar. Alleen de muren moeten nog worden afgewerkt en de zonnepanelen, filtersystemen en waterpompen moeten nog worden geïnstalleerd. „Een gewone loodgieter weet daar geen raad mee”, heeft Bijkerk ondervonden. Daarom zijn deze week experts uit Groot-Brittannië en de Verenigde Staten gekomen, onder wie Kevan Trott. Zij zetten de puntjes op de i.

Trott heeft veel ervaring met de bouw van Earthships. Hij heeft zelf een uit afvalmaterialen opgetrokken vakantiehuis in Ger (Normandië) in Frankrijk. „Een Earthship is fantastisch. Het licht doet het omdat de zon gisteren heeft geschenen, in het huis groeien citroenen, druiven en straks ook bananen. Overal zijn mensen bezorgd over de energievoorziening en de ontwikkeling van de energieprijzen. Met een Earthship hoeft dat niet meer.”

Zevenduizend gebruikte flessen en zesduizend afgedankte blikjes zijn in de muren van het theehuis verwerkt. „Als vulling”, legt Bijkerk uit. De onderkant van de blikjes en flessen is nog te zien. „De flessen hebben zo een beetje het effect van een glas-in-loodraam”, vindt de projectleider. De dragende muren zijn opgebouwd uit met zand afgevulde rubberbanden. Ook die zijn deels zichtbaar

Het aardehuis, dat dit voorjaar opengaat, is helemaal zelfvoorzienend. Een energiemaatschappij of waterleidingbedrijf komt er niet aan te pas. Via een opening in de dakgoot sijpelt regenwater ketels in. Elektriciteit wordt opgewekt met behulp van zonnecellen.

De voorzijde van het theehuis, aan de zuidkant, heeft over de volle breedte een schuine glaswand. Invallend zonlicht kan het goed geïsoleerde theehuis het hele jaar door verwarmen. Het idee is dat de zon de dikke, deels donker gekleurde achterwand opwarmt, en dat die wand de warmte later afgeeft. Als het binnen te warm wordt, kan de ruimte worden gekoeld. Dat gebeurt door een luchtstroom op gang te brengen.

Het afvalwater wordt ter plaatse gezuiverd. Vlakbij wastafels en keuken zijn bakken aangelegd vol grind en daarop planten. Toiletwater wordt ook hergebruikt. Het afvalwater wordt gescheiden van de fecaliën. Die belanden in een septic tank in de grond.

Het eerste Earthship ter wereld is door de bedenker, architect Michael Reynolds, gebouwd in de woestijn bij Taos in New Mexico. Toen hij er veertig jaar geleden strandde, kreeg hij het idee een zelfvoorzienend huis te bouwen van afval. In de omgeving vond hij autobanden, blikjes en flessen.

Het project in Zwolle trekt veel belangstelling. Uit de bouwwereld, van architecten, zegt Bijkerk.

Het is een impuls voor het zelfvoorzienend bouwen, ervaart oprichter Theo Lalleman van Owaze, die deze bouw- en woonvorm promoot. De Rotterdamse stichting zegt te worden overstelpt met e-mails van woningcorporaties, projectontwikkelaars en particulieren. „Er is een groeiend bewustzijn in de samenleving dat we op de huidige verspillende, milieubelastende manier niet door kunnen gaan.”

Hinderpaal voor een aardehuis is doorgaans de wetgeving. Niet alles wat nodig is om zelfvoorzienend te kunnen bouwen, is toegestaan. Lalleman: „Voordeel is dat we nu naar Zwolle kunnen verwijzen. Daar is het ook gelukt.”

Zonder de hulp van vrijwilligers was de bouw van het theehuis daar niet mogelijk geweest. „Als je ziet hoeveel manuren hier in zitten. Het is allemaal handwerk. Dat is niet te betalen”, zegt projectleider Bijkerk. Onder hen bevond zich ook een groep mensen die zelf een wijk van twintig tot dertig van dit soort aardehuizen wil realiseren in de omgeving van Deventer.

„Wij willen graag op een manier wonen waarvoor geen fossiele brandstoffen hoeven te worden verstookt”, zegt bestuurslid Estella Franssen van de Vereniging Aardehuis Oost-Nederland. „Je kunt nog zo zuinig en milieuvriendelijk willen leven – zodra je je huis binnenkomt, lukt dat niet. Er wordt zo veel schoon drinkwater verknoeid. Wij willen graag laten zien dat je prettig en comfortabel kunt wonen, zonder gebruik te maken van fossiele energie.”

Franssen: „De tijden zijn veranderd. Sinds Al Gore met zijn klimaatfilm An Inconvenient Truth is duurzaamheid niet meer alleen een geitenwollensokkenverhaal. Het besef begint door te dringen dat er echt iets moet veranderen.”