De ene tante is boos, de andere tante is gek

Het familiediner is een verzoeningsprogramma voor de familie. Interessant eigenlijk dat het een genre is geworden, verzoeningsprogramma’s. Verbouwingen, verzoeningen en herenigingen – allemaal genres. Het familiediner is van de EO en het wordt blijkbaar goed bekeken, want alle mensen die door presentator Bert van Leeuwen onverwacht bezocht werden, stelden meteen verrukt vast dat ze hem kenden. Mooi voor Bert, die wonderlijk genoeg ondanks zijn verzoenende werken tamelijk plompverloren te werk gaat: „Vertelt u mij eens alles?” „Moet dat allemaal op beeld?”, sputterde een moeder nog voor ze het drugsverleden van haar dochter uit de doeken ging doen, maar dat is nu juist de clou. Onthul je ellende in beeld, dan is er wellicht een oplossing compleet met tien meter lange limousines en een diner op een kasteeltje. Wil je zo nodig alles voor jezelf houden, dan moet je het zelf ook maar weten.

Toch was het roerend, zo graag als nichtje Esther wilde dat haar tantes Ineke en Karin zich weer zouden verzoenen. Na de dood van oma, het centrum van de familie, hadden twee van haar dochters geweldige herrie gekregen, onder andere over de verzorging van oma waar de een volgens eigen zeggen alles aan had gedaan en de ander niets. De ander wilde niet voor de camera praten. Geen goed teken en nichtje Esther, die een diner had voorbereid, zag uiteindelijk ook maar één limousine aan komen zoeven. Van de nog immer beledigde tante Karin kreeg ze telefonisch geweldig de wind van voren, ze stond hulpeloos te snikken: „Ik had alleen maar m’n goede bedoelingen ermee.” Mensen zijn vaak echt naar tegen elkaar. Het is wel goed dat Bert van Leeuwen gelijk een engel uit die andere krankzinnige EO-serie, Touched by an angel (zondagavond voor het eerst gezien en nog steeds met stomheid geslagen), verzoenend rondgaat.

Een heel ander familiedrama was te zien in NCRV’s Dokument: ‘Het gelijk van mijn tante’. Ditmaal had nichtje Saskia Gubbels haar tante gefilmd. Niet omdat ze ruzie hadden, maar omdat tante psychotisch is. Volgens de psychiaters. Zelf ziet tante dat niet zo, maar, zegt ze nuchter: „Misschien heb je het van jezelf niet in de gaten.” Dus ze heeft tegen iedereen gezegd dat ze het vooral moeten zeggen als ze zich vreemd gedraagt. We zien een enkeling ook inderdaad tegen haar zeggen dat ze zich onzin in de kop haalt. Maar tante wordt daar nijdig van. Ze weet precies hoe het zit. „Ze” hebben eerst haar dochter vermoord, een zwaar geestelijk gehandicapt meisje dat elf jaar geleden overleed, en nu proberen ze haar kapot te maken. Het is merkwaardig om te zien, ze praat vaak heel lucide, ze is duidelijk intelligent, ze is aardig en lief, maar er is iets stuk in haar hoofd. Misschien wel stuk gegaan met de dood van haar dochter, van wie ze duidelijk heel veel hield en wier spullen ze allemaal in verhuisdozen heeft gedaan, een muur van verhuisdozen die ze nu al elf jaar achter zich aan sleept. Áls ze ergens woont: een poos lang heeft ze in haar auto geslapen omdat er thuis „vluchtige stoffen” uit de kraan kwamen. En uit de wc. En uit de wasmachine. Ze trekt demonstratief de wc door. Aan het eind hoor je zo’n soort zucht. „Zie je wel?”, zegt ze.

Het is heel knap hoe intiem en terughoudend Saskia Gubbels dit heeft gefilmd. Ze gaat zelf niet in discussie met haar tante, ze vraagt alleen een beetje door. Tante vertrouwt haar duidelijk volkomen, waardoor je haar enorme verdriet bijna naakt ziet. Hier zal nooit een limousine voor komen rijden met iemand die iets goed wil maken erin. Hier valt niets goed te maken, alleen maar door te leven, zo goed en zo kwaad als het gaat.

Reageer op deze column via www.nrc.nl/ogen