De supermodellen zijn belangrijker dan de mode

Zeitgeist becomes form. Mode door de lens van Duitse fotografen 1945-1995. De Zonnehof, Amersfoort, t/m 13 aug, di-vr 11-17u, za-zo. 12-17u. Inl. 033- 463 3034 en www.dezonnehof.nl Catalogus € 17,50.

Zo’n dertig modefoto’s reiken bijna tot aan het hoge plafond van De Zonnehof, het Amersfoortse centrum voor moderne kunst. Centraal hangt één grote foto met Naomi, Linda, Claudia, Helena, Stephanie, Karen en Tatjana. In 1991 fotografeerde Peter Lindbergh deze fotomodellen – tamelijk ongeïnspireerd op één rij – in opdracht van de Amerikaanse Vogue. Het in één klap vastleggen van acht supermodellen – die als duurbetaalde sterren belangrijker waren geworden dan de kleding – was toen voor Lindbergh net even interessanter dan het schieten van een artistiek plaatje.

Deze tijdsbepalende foto dekt de lading van de expositie Zeitgeist becomes form: Mode door de lens van Duitse fotografen 1945-1995. Daar hangen ruim 150 foto’s van 39 fotografen onder wie Charlotte Rohrbach, Helmut Newton, Ellen von Unwerth en Jürgen Teller.

In Amersfoort hangt nóg zo’n memorabele foto als die van Lindbergh. Het is die ene, wereldberoemde foto uit 1947, genaamd Le Bar, die veel bekender is dan de maker, Willy Maywald. Als huisfotograaf van Christian Dior vereeuwigde de Duitser na de oorlog de New Look, bestaande uit een elegant mantelpak met afgeronde schouders, slanke taille en wijd uitstaande rok. Door bijna te verhullen dat de rok in werkelijkheid messcherpe plisséplooitjes heeft, vervalste Maywald de modegeschiedenis een beetje. Door de plooien te verdoezelen in een inktzwart vlak wordt het grafische silhouet versterkt en lijkt de rok veel moderner dan hij was. Afgezien van de geschiedkundige waarde is deze zwart-witfoto van een statisch poserend model – rechter schouder, heup en voet naar voren – bovendien kenmerkend voor de naoorlogse jaren.

Een foto uit 1952 van Regi Lang is al veel speelser. Daarop zit een model op de grond met een hoedje als een dorre graspol op haar hoofd. Vreselijk tuttig maar vermakelijk is het portret dat dezelfde fotograaf in 1959 maakte van een piepjonge Karl Lagerfeld.

Op de chronologisch ingerichte tentoonstelling zie je de vele foto- en modetrends van afgelopen vijftig jaar nog eens voorbij komen. Zoals de onmiskenbare glamourstijl uit de jaren vijftig die kenmerkend is voor het werk van Hubs Flöter. Zijn foto’s contrasteren hevig met het haast tijdloze werk uit de jaren zestig van Will McBride waar de jeugdigheid nog steeds van afspat, en met enkele grafische foto’s van Charlotte March uit dezelfde periode. Ook zie je in Amersfoort de mooi gestylde plaatjes die de jaren tachtig domineerden. Ze zijn van het soort waartegen Jürgen Teller zich vanaf begin jaren negentig met zijn harde realistische stijl tegen verzet.

Op Zeitgeist becomes form valt overigens geen typische Duitse fotografeerstijl te ontdekken. Begrijpelijk, want net als alle modefotografen zijn ook de Duitse eigenlijk kosmopolieten die zich vestigen waar ze werk krijgen: in New York (stijlbepalend in de jaren vijftig), Parijs of Milaan. Daar ondergaan ze invloed van de heersende trends. Een uitzondering is de in 2004 verongelukte Helmut Newton, Duitslands grootste fotograaf die in de jaren zeventig carrière maakte met harde, erotisch geladen foto’s. Maar weer on-Newtoniaans – en best wel Duits – is zijn foto uit 1979 van een gezellig picknicktafereeltje van mannen met meisjes in lederhosen en een herdershond.

Afwisseling van stijlen maakt Zeitgeist becomes form een aardige tentoonstelling. Jammer dat er van elke fotograaf gemiddeld vier foto’s hangen. Net te weinig om er als bezoeker een eigen visie in te ontdekken. Waaiden sommigen nou met de mode mee, of hebben ze ook een eigen stijl?