Rembrandt de musical is plichtmatig

Daar arriveert Rembrandt van Rijn in Amsterdam, in een vuurrood jak, en prompt ziet hij hoe de straatrover Adriaen Adriaenszoon in het openbaar aan de galg komt te hangen. Hij begint te schetsen en wordt op het plein ook meteen benaderd door professor Nicolaes Tulp die vereeuwigd wil worden tijdens zijn anatomische les. Het succes straalt de schilder toe, want daar is tevens de kunsthandelaar Hendrick van Uylenburgh die hem een dienstverband aanbiedt.

Rembrandt de musical vertelt het levensverhaal van de 400 jaar geleden geboren Rembrandt als de opkomst, ondergang en wederopstanding van een genie, in biografisch bedoelde taferelen die voortdurend visueel en verbaal naar zijn werk verwijzen. Geen wonder dat deze productie van Monica Strotmann en Henk van der Meijden voortkwam uit een idee van kostuumontwerper Jan Aarntzen. Dit is een show waarin de vormgeving vooropstaat – niet alleen in de schilderachtige aankleding van de hoofdrolspelers en het ensemble, maar ook in de pittoreske toneelbeelden die vaak door projectie tot stand komen. Voortdurend zien we pleinen en straten in gravurestijl met een wonderbaarlijk diepte-effect. En verder verschijnen er schilderijen – hoewel niet allemaal even scherp – die in die projectie door een camera worden afgetast alsof we kunnen volgen hoe het penseel van de kunstenaar over het doek is gegaan.

Bij voorkeur is een musical echter meer dan een serie tableaux vivants en meer dan het vernuft van technici en theatervormgevers. Maar deze musical komt nauwelijks verder dan de fraaie buitenkant. De triomfen en tragedies in dit Rembrandt-verhaal worden dermate plichtmatig afgewerkt, dat ze mij niet konden beroeren. De emoties worden niet zichtbaar gemaakt, maar onder woorden gebracht. De liedteksten van Anna de Graef – de enige over wie het programmaboek geen enkele informatie bevat – werden in een nep-archaïsch idioom geschreven en futloos aan elkaar gerijmd, alsof het slechts feitelijke mededelingen zijn. „Ik heb je lief en ik wil mij thans in het moederschap verblijden”, deelt Saskia zingend mee. En zelf brengt Rembrandt platitudes te berde als: „Kunst is lijden / kunst is strijden.”

Voorts vergt een verhaal als dit concentratie op één figuur: de held met wie we willen meeleven, de man die midden in het Rembrandtieke licht moet staan. Rembrandt de musical wemelt echter van de scènes waarvoor in dramaturgisch opzicht geen enkele noodzaak bestaat. De door Jan Six gezongen ode aan Rembrandts kunstenaarschap is overbodig – zoiets hadden we ook van Hendrick van Uylenburgh al gehoord. En de scène in de taveerne is hooguit een zwakke kopie van de taveerne-scènes in Les Misérables, Cyrano en 3 Musketiers.

Terwijl anderzijds maar heel weinig werk is gemaakt van de enscenering van De Nachtwacht – de mannen van kapitein Banning Cocq staan meteen in de houdingen die de schilder wenste – en ook niet van hun onvrede met het resultaat. De spanning lag hier voor het opscheppen, maar is door de makers ongebruikt gelaten. Het enige voorbeeld van theatrale verbeelding is de scène waarin de gegoede burgerij op een draaiend toneel om Rembrandt heen cirkelt om op hun voordeligst te worden geschilderd: „Maak ons groot, groter dan we zijn.” Maar verder is de enscenering van regisseur Frank van Laecke even vlak als het script. Datzelfde geldt voor de melodieën van Jeroen Englebert en Dirk Brossé, die telkens een doodlopende weg inslaan in plaats van vleugels te krijgen. Na afloop van de voorstelling valt er niets te neuriën, alles is al vergeten. Intussen speelt Henk Poort met hart en ziel de titelrol. In een waanzinscène werpt hij zich zelfs op de grond, om ten overstaan van God zijn jak open te scheuren. Maar veel meer dan loze pathetiek kan ook hij er niet van maken. Evenmin als de drie vrouwen in zijn leven, vertolkt door Wieneke Remmers (Saskia), Annick Boer (Geertje) en Maike Boerdam (Hendrickje).

Tergend traag rijgen de taferelen zich aaneen, totdat Rembrandt tenslotte besluit dat niets hem meer kan weerhouden van het scheppen van ware, waarachtige kunst. Waarna het orkest eindelijk het krachteloze coda kan spelen.

Stardust Theatre, Rembrandt de musical. Regie: Frank van Laecke. Gezien: 15/7 in Carré, Amsterdam. Aldaar t/m 10/12. www.rembrandtdemusical.nl