Mijn nieuws Podcasts Digitale krant
Terug naar de krant Lijst

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

DNA-onderzoek: katachtigen zijn 10,8 mln jaar oud

Vrijwel alle raadsels in de evolutionaire stamboom van de katachtigen zijn opgelost in een grootscheeps DNA-onderzoek onder de 37 nu nog levende kattensoorten. De gemeenschappelijke voorouder van de huidige 37 katachtigen leefde 10,8 miljoen jaar geleden. De recent ontwikkelde ideeën over een indeling in acht verwantschapgroepen zijn bevestigd, maar bovendien voorzien van een nauwkeurige oorsprongsdatering en -plaatsbepaling. Er zijn Huiskatten, Luipaarden, Poema's, Lynxen, Ocelotten, Woestijnlynxen, de Grote katten en Goudkatten (bay cats). Verder zijn en passant de verwantschappen van moeilijk in te delen katten opgehelderd. De Marmerkat hoort voortaan bij de Goudkatten, de Serval blijkt een soort Woestijnlynx en de Manoel (of Pallaskat) is nauw verwant aan de Luipaarden, net als de Roestkat. De onderzoekers stelden vast dat de voorouders van de huidige soorten tien keer naar een ander continent trokken: ze migreerden tussen Eurazië, Afrika en de beide Amerika's. Het team van zeven Amerikaanse, Portugese en Braziliaanse kattenbiologen heeft zijn tevreden conclusies vrijdag gepubliceerd in Science.

A baby Pallas' kitten sits near it's mother at the Cincinnati Zoo in Cincinnati Friday, July 9, 2004. The baby is one of four born at the Cincinnati Zoo in early April. Pallas' cats are threatened with extinction in their native habitat in Mongolia and Russia. (AP Photo/Tom Uhlman)
A baby Pallas' kitten sits near it's mother at the Cincinnati Zoo in Cincinnati Friday, July 9, 2004. The baby is one of four born at the Cincinnati Zoo in early April. Pallas' cats are threatened with extinction in their native habitat in Mongolia and Russia. (AP Photo/Tom Uhlman) Associated Press

De jongste gemeenschappelijke voorouder van alle katachtigen leefde relatief kort geleden - 10,8 miljoen jaar geleden - in Azië. Op dat moment splitste de lijn van de grote katten (het geslacht Panthera, met onder meer de leeuwen en tijgers) af van de andere katten. Vrij snel, in minder dan vijf miljoen jaar, splitsen dan alle andere groepen af op verschillende continenten, met de splitsing tussen luipaarden en huiskatten als laatste. Dat betekent dus dat de huiskatten het meest verwant zijn aan de luipaarden, en het minst aan de leeuwen.

Vier miljoen jaar geleden ontstond er binnen die acht groepen opnieuw veel nieuwe variatie, waarbij de huidige soorten (en uitgestorven soorten als de sabeltandtijger en de holenleeuw) verschenen. De onderzoekers leggen een verband tussen deze twee periodes van snelle “radiatie' en het zeeniveau: beiden radiaties vinden plaats tijdens een relatief laag zeeniveau. Waarschijnlijk vergemakkelijkte die lage waterstand de migraties en zo de vorming van nieuwe soorten.

In de DNA-analyse werden negentien gewone genen, vijf genen op het X-chromosoom, zes genen op Y-chromosoom en negen mitochondriale genfragmenten gebruikt - hetgeen mag gelden als een brede basis voor een stamboomanalyse. De onderzoekers hebben ook gekeken naar zestien gedateerde katfossielen, die prima blijken te passen in hun evolutionaire gebouw. De onderzoekers hebben uitgerekend dat op grond van de fossielen de ouderdom van evolutionaire splitsingen ongeveer met 75 procent wordt onderschat. Hendrik Spiering

Rectificatie / Gerectificeerd

In het artikel `DNA-onderzoek: katachtigen zijn 10,8 mln jaar oud` (W&O, 7 jan) wordt de katachtigengroep Prionailurus sp. (Eng.: leopard cat) ten onrechte aangeduid als luipaarden . Het gaat hier om tijgerkatten, een heel andere kattengroep dan de luipaarden (Panthera pardus) die naaste verwanten van de leeuw zijn.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 7 januari 2006
Mail de redactie
Toevoegen aan
+ verzameling

Meest gelezen

Lees ook deze artikelen