Poetin en het verleden

Rusland anno 2005 is een door problemen gekwelde natie. Corruptie, ontvolking, alcoholisme, armoede, terrorisme en de daarmee verband houdende guerrilla in de noordelijke Kaukasus eisen de aandacht op. Het land wordt daarnaast geconfronteerd met volksopstanden en regimeveranderingen in de oud-sovjetrepublieken Georgië en Oekraïne, die een eigen koers, losser van Moskou, willen varen, richting Europa en VS. Moldavië kan in dit verband ook nog worden genoemd. `Moederland' Rusland is straks bijna geheel omringd door staten die zich meer op het Westen wensen te richten dan op de buurman in het Kremlin. Poetin zelf noemde gisteren Rusland een ,,groot en grotendeels Europees land, dat zijn beschavingsmissie op het Euraziatische continent moet voortzetten''. Europa, jawel, maar met de blik op het oosten.

Rusland onder Poetin is een land in spreidzit. In grote lijn niet ontevreden dat het verlost is van het communistische juk, maar wel met hunkering naar de macht, orde en relatieve rust van toen. Grotendeels Europees, maar toch ook Aziatisch. Democratie op papier, verlichte dictatuur in werkelijkheid waarvan de mate en het tempo van de democratisering door Moskou worden bepaald; opgelegde vriend en potentiële vijand van de kleinere buurlanden; vrije markt voor ondernemende gelukzoekers die om hun fortuin en dreigende politieke invloed vervolgens worden opgepakt. Alles bij elkaar is het een ingewikkeld verhaal en een onheldere boodschap.

De ontwikkeling van een vrije, democratische maatschappij biedt het beste houvast. Poetin zei dit weliswaar als zijn politieke en ideologische hoofdtaak te zien, maar dat is een uitlating die hij vaker heeft gedaan. Wat zijn woorden waard als ze niet worden waargemaakt of juist in het tegenovergestelde worden omgezet? Als naargeestig voorbeeld dient de gang van zaken met het oliebedrijf Yukos, dat zonder pardon werd gerenationaliseerd en waarvan de eigenaar nu vastzit. Deze vertrouwensaffaire heeft Rusland en Poetin in binnen- en buitenland veel schade berokkend. Ondernemers worden erdoor afgeschrikt en de kurk waarop Rusland economisch drijft, de olie-industrie, kreeg er een knauw door.

Poetins probleem is dat hij niet kan of wil kiezen. Pas als hij voluit voor democratisering en de rechtsstaat kiest, en zich daaraan houdt, komt Rusland misschien nog eens los van zijn belaste verleden, dat de hoofdbewoner van het Kremlin nu zo nadrukkelijk in de weg blijft zitten.