De minister kan ons nog meer vertellen

Ze voelen zich bekeken. Ze voelen zich publiekelijk in de verdediging gedrukt. En dat voelt niet lekker.

Dertien woningcorporaties moeten minister Dekker van Volkshuisvesting uiterlijk vanavond hebben gemeld dat zij activiteiten staken die de minister in strijd vindt met de volkshuisvesting. Tientallen andere corporaties moeten de minister tekst en uitleg geven over minder zware zaken.

Een corporatie in Gorinchem moet een werknemer de eerder verstrekte hypotheek vanavond nog laten terugbetalen. Een corporatie uit Zaandam moet een lening aan een badkamerspecialist terugdraaien. En een woningverhuurder uit Oss moet uiterlijk middernacht de aan het blijf-van-mijn-lijf-huis uitgeleende 2,2 miljoen euro weer op zijn eigen bankrekening hebben staan.

De woningcorporaties, met 2,4 miljoen betaalbare woningen samen goed voor 40 procent van alle Nederlandse huizen, voelen opeens de hete adem uit Den Haag die ze de afgelopen jaren niet meer gewend waren. Sinds zij tien jaar geleden op afstand zijn geplaatst van de overheid, konden zij zich ondernemend opstellen. Zij richtten eigen makelaarskantoren op, verdienden goed op het bouwen van dure koophuizen en zagen hun vermogens groeien door hogere huurinkomsten en het verkopen van bestaande woningen. Koopwoningen waren gewild, totdat de markt in 2001 omsloeg. Nu worden de corporaties opgeroepen meer huurhuizen te bouwen: door de minister, door politici, door woningzoekenden.

Maar de minister heeft geen machtsmiddelen meer om corporaties te dwingen te bouwen. Dat is juist wel de kerntaak van de corporaties, zo legden ze tien jaar geleden vast: het bouwen en verhuren van betaalbare huizen. Maar alle macht van het ministerie is papieren macht. VROM maakt bijna wekelijks afspraken met gemeenten of provincies over het aantal woningen dat moet worden bijgebouwd. Minister Dekker wil een klantenindex om de tevredenheid van corporatiehuurders te meten.

En zij schrapt in activiteiten die eerder waren toegestaan. Eigen makelaars zijn sinds eind vorig jaar verboden, dat heeft VROM tot de hoogste rechter uitgevochten.

En zij stuurt brieven. Alle 530 corporaties kregen er vier maanden geleden eentje. Inhoud: uw geleverde prestaties. ,,Tot slot deel ik u mede dat deze brief openbaar is en dat op verzoek een afschrift aan derden kan worden verstrekt'', luidt de op twee na laatste zin van elke brief. Sta je toch mooi te kijk, als corporatie. Vier maanden de tijd om te reageren.

Wat zijn de grieven van de minister? Eerst de 87 corporaties die tekst en uitleg moeten geven. Castria Wonen uit Sint-Maartensdijk bijvoorbeeld. Exploiteert een streekmuseum. Of Domijn uit Enschede, die een villa aankocht en nu verhuurt als kantoorruimte. Diverse corporaties met leningen aan buitenlandse projecten. Woonstade bij de stad Groningen: de accountant kan de verplichte actuele taxatierapporten niet vinden. En dat lukt de accountants van wel meer corporaties niet.

Wat gebeurt er als de verhuurders van goedkope woningen geen bevredigende uitleg geven? Dan volgt een deadline. Wie dat negeert, kan een aanwijzing krijgen uit Den Haag. Dat gebeurt tot nu ongeveer één keer per jaar. De minister kan corporaties onder extra toezicht stellen, dat is een blamage voor bestuurders en bovendien bewegingsbeperkend. VROM kan een boete geven. De ultieme straf: intrekken van de vergunning: exit corporatie, collega's nemen de woningen over.

De helft plus een van de dertien corporaties volgt de aanmaning van de minister. Woningbouwvereniging Bergopwaarts te Deurne had een huurder een lening gegeven voor het inrichten van een zakelijke ruimte. Dat is woningbouw noch exploitatie van goedkope huurwoningen, vindt VROM. ,,Formeel heeft de minister gelijk'', zegt controller ad-interim Frank Chimont. ,,Maar als tijdelijke maatregel kon het wel, vonden wij.'' De lening is inmiddels terugbetaald.

Corporatie Door Eendracht Sterk uit Genemuiden leende geld aan een christelijke zorgorganisatie. VROM zou, na uitleg door de corporatie, de opdracht tot herroepen van de lening hebben ingetrokken. Die staat nu als een huurverhoging in de boeken. Zegt de corporatie. VROM wil nog niet reageren op individuele corporaties.

Soms lijken het futiliteiten. Woningstichting Dantumadeel had 1.250 euro geleend aan zijn huurdersvereniging. Mag niet. Maar in de brief van VROM staat al direct een oplossing: maak er een schenking van. Aldus geschiedde.

Woningstichting Hellendoorn uit Nijverdal int voor een zorgcentrum een ,,paar euro'' bij zijn huurders, samen met de reguliere huur. Dan hoeft het zorgcentrum dat geld niet zelf op te halen. Daarmee stoppen is ,,echt flauwekul'', vindt bestuurder J. Oude Engberink. Volgens Hellendoorn is VROM alsnog telefonisch akkoord gegaan, hij wil de wet niet overtreden. Maar ook hij heeft nog geen bevestiging gezien.

De bestuurder van Hellendoorn is trouwens niet de enige die geïrriteerd is door VROM's optreden. Geen van de corporatiebestuurders stelt zich schuldbewust op. Het ministerie is ,,regels aan het afvinken'' (De Seyster Veste), is de sector ,,in diskrediet aan het brengen'' (Bevo) en heeft suggesties gedaan zodat de corporatie nu onterecht ,,in de verdediging'' gedrukt wordt (Arqin). En dat allemaal terwijl de contactpersoon die elke corporatie bij het ministerie heeft ook gewoon even had kunnen bellen, ,,als ze het niet begrepen'' (Aramis).

Maar sommige storen zich niet alleen aan de werkwijze van VROM, maar ook aan de inhoud van het toezicht. De lening aan het blijf-van-mijn-lijfhuis in Oss staat bijvoorbeeld al sinds 2000 in de jaarrekening van verhuurder Brabant Wonen. Nooit iets over gehoord. En in Gorinchem staat een lening al tien jaar in de boeken. Om over Genemuiden maar te zwijgen. De lening daar heeft een looptijd van vijftig jaar, waarvan er inmiddels veertien jaar verstreken zijn. VROM protesteerde niet eerder. De corporatie: ,,Daar moet u vast om lachen.''

Zeven corporaties willen niet inbinden. Ze achten zich gebonden aan hun afspraken met werknemers en huurders die een huis konden kopen met behulp van een hypotheek verstrekt door de corporatie. Ook de peuterspeelzalen en de thuiszorg in Roosendaal hoeven niet bang te zijn voor een vroegtijdige gedwongen aflossing. ,,Dat zou contractbreuk zijn. Dat doe ik helemaal niet, kán ik ook helemaal niet.''

En bovendien denken ze in hun recht te staan. Mensen kunnen langer zelfstandig thuis wonen met zorgdiensten uit de aansluiting op het glasvezelnet dat Rentré Wonen aanlegt, zeggen ze in Deventer. Ook dat is volkshuisvesting. Het geld voor het blijf-van-mijn-lijf-huis helpt juist hen die het het moeilijkst hebben, betoogt Brabant Wonen. Dan maar naar de rechter, vindt Harry Windmüller van Brabant Wonen. ,,Ik ga niet op mijn rug liggen, met de pootjes omhoog.''

Wilt u reageren?

Mail naar woningcorporaties@nrc.nl