Het nieuws van 19 december 2004

Roderick (15) zit in 4vwo van het Willem de Zwij- ger College in Bussum. Hij hockeyt op Laren en werkt bij de Free Record Shop in zijn woonplaats Huizen.

Hakan Dinc (16) woont in Amsterdam-Oost. Hij volgt op het ROC de opleiding handel. Hij wil een eigen supermarkt in Nederland openen en daarna in Turkije gaan wonen.

Sophie de Ruiter (16) woont in Amsterdam. Zij woont niet meer thuis en volgt de koksopleiding aan het ROC. Sinds haar zevende jaar speelt zij viool.

In 2002 had ik een openhartig interview met MC Miker G over zijn leven na de hit `Holiday Rap' uit de jaren tachtig. Hij vertelde hoe zwaar hij had geleden onder de kritiek vanuit de hiphop-gemeenschap dat hij en DJ Sven de straatcultuur in de uitverkoop zouden hebben gedaan. Vijftien jaar lang meed MC Miker G alle hiphopfeesten en worstelde hij met een hardnekkige crackverslaving. Nu was hij weer voorzichtig wat raps aan het schrijven en vertelde hij nog één keer een comeback te willen maken ,,om te bewijzen dat ik ook iets kan maken waar ik wél achter sta''.

In klassieke skibestemmingen, zoals St. Moritz en Gstaad, skiën mensen het liefst in designerkleding, schrijft Suzy Menkes.

Albert Verlinde heeft aan het eind van dit jaar geen normen en waarden meer over – maar hij is zeker niet de enige.

Steeds meer basisscholen werken met een continurooster. De middagpauze is dan kort en alle kinderen blijven over. Ideaal voor veel werkende moeders, maar de leerkracht is zijn vrije uur tussen de middag kwijt.

De anatoom Frederick Ruysch genoot wereldwijd faam vanwege zijn methode van levensecht prepareren en de kunstzinnige wijze waarop hij zijn collectie vorm gaf. Zijn devies: geloof alleen je eigen ogen.

Bestrijding van zwermen van miljoenen roze woestijnsprinkhanen heeft lokaal effect, maar zal een plaag waarschijnlijk niet tegenhouden.

Iedereen praat over ons en namens ons, zegt Mohamed Ousalah, imam in Deventer: `Maar niemand praat met ons.' In gesprek met tien imams over Nederland en de islam na de moord op Van Gogh. `Er is een tweede holocaust nodig om ons te erkennen.'

Miljoenen Chinezen trokken van het platteland naar de fabrieken in de stad in de hoop op een beter leven. Nu blijkt dat die droom niet uitkomt. Arbeiders hebben zich zelfs met geweld verzet tegen uitbuiting. De fabrieken bedelen om personeel.

Märklin, 's werelds grootste modeltreinenproducent, kan nauwelijks concurreren tegen goedkope treintjes uit Azië. ,,Ze moeten exact op het origineel lijken.''

Lage rugpijn is een echte ziekte, daar twijfelt niemand aan. Rugpijn ontstaat door geblesseerde spieren, pezen, zenuwen of wervels. En toch blijkt gedragstherapie de beste behandeling om de rugpatiënt snel weer mobiel te maken.

Het is nog steeds crisis en dus wordt Kerstmis dit jaar overdadiger gevierd dan ooit. Want een tweede skivakantie zit er eventjes niet in en voor copieus eten moeten astronomische bedragen worden neergeteld. Dus blijven we thuis met kerst en daarbij zijn wij gedwongen ons te omringen met een weldadige kerstsfeer.

Opluchting alom na afloop van de Europese top waar `geschiedenis werd geschreven'. En er was lof voor het Nederlandse voorzitterschap.

Televisieproducent Endemol ontslaat begin volgend jaar 47 van zijn 405 medewerkers in Nederland. Dat heeft het bedrijf gisteren bekendgemaakt.

Bij sanitairproducent de Koninklijke Sphinx in Maastricht verdwijnen 261 van de 450 banen. Om te kunnen blijven concurreren met lage-lonen landen, nemen robots het meeste werk over.

Het aantal universitaire studies met een maximaal aantal eerstejaars verdubbelt volgend jaar ten opzichte van dit jaar. De toename wordt vooral veroorzaakt door de populariteit van psychologie.

Imams in Nederland vinden dat moslims na de moord op Theo van Gogh worden buitengesloten. Ze hekelen het `wij zij'-denken van politici en media en zijn bang dat meer jongeren hierdoor zullen radicaliseren. Dat blijkt uit gesprekken van deze krant met tien soennitische imams.

Justin Jin werd in 1974 geboren in Hongkong. Hij studeerde filosofie en politicologie aan de universiteit van Cambridge. Sinds 1999 werkt hij als zelfstandig fotograaf. In 2002 nam hij deel aan de World Press Photo Masterclass waarvoor 12 jonge fotografen uit de hele wereld werden geselecteerd. In 2003 won hij de Canon Prijs voor jonge fotojournalisten. Hij schrijft en fotografeert regelmatig in het maandblad M van deze krant.

Het Rijksmuseum en NRC Handelsblad verstrekken jaarlijks een documentaire foto-opdracht. De tentoonstelling heeft dit jaar plaats in Foam in

Amsterdam.

Op zoek naar Sophie,

Hakan en Roderick van Justin Jin is de zevende aflevering van Document Nederland.

Voorgaande afleveringen gingen over de

Zondag (Catrien Ariëns, 1998), portretten van Kinderen van zeven

(Celine van Balen, 1999), Buren (Nederland door de ogen van fotografen uit drie buurlanden, Eva Leitolf, Mark Power en Stefan Vanfleteren, 2000), Villa Vinex (Bart Sorgedrager, 2001), Feest (Morad Bouchakour, 2002) en Forever Young (Janine Schrijver, 2003).

Bij de tentoonstelling is een website gemaakt over jongeren in Nederland sinds de jaren zestig. Het Rijksmuseum en www.omroep.nl/geschiedenis (de geschiedeniswebsite van VPRO en NPS) hebben een website gemaakt met foto's uit de collectie van het Rijksmuseum, beelden uit het omroeparchief en fragmenten van het televisieprogramma Andere Tijden. De makers van de website roepen iedereen op om jeugdherinneringen op te halen. In een speciaal hiervoor ingerichte studio in

Foam (Keizersgracht 609, Amsterdam) worden de verhalen over hangplekken, housefeesten, mode, school, vrienden en idealen opgenomen.

De verhalen worden vervolgens op de website geplaatst, en komen mogelijk ook op het digitale themakanaal/geschiedenis dat op 6 februari 2005 zal worden gelanceerd. Tevens kunnen anderen weer reageren op de fragmenten van de website.

U kunt uw verhaal komen vertellen op donderdagavond tussen 18 en 21 uur en op zaterdag- en zondagmiddag tussen 13.30 en 17 uur. Voor vragen kunt u e-mailen met geschiedeniskanaal@vpro.nl.

Het uitgaan, de omgang met vrienden, de bijbanen zijn minstens zo belangrijk als de school. Over het algemeen zijn jongeren tevreden. Hoe jonger hoe positiever.

Het thema van Document Nederland, de jaarlijkse foto-opdracht van NRC Handelsblad en het Rijksmuseum, is dit jaar het leven van jongeren op en rond de school. De opdracht is verleend aan de Chinees-Britse fotograaf Justin Jin.

Als hoofdpersonen van zijn relaas heeft de fotograaf Sophie, Hakan en Roderick gekozen: drie scholieren van vijftien en zestien uit verschillende milieus, met uiteenlopende dromen. Hij laat zien hoe zij ieder hun weg zoeken in een maatschappij die een overvloed aan keuzes biedt en waarin de school soms als een keurslijf voelt. Op het moment dat hij Sophie begon te fotograferen zat zij op het Spinoza Lyceum, maar inmiddels volgt ze een koksopleiding op het mbo. Haar grote liefde is de viool. De Turkse jongen Hakan komt net als Sophie uit Amsterdam en zit ook op het mbo. Hij droomt van een eigen supermarkt. Roderick zit in Bussum op het athenaeum, waar zijn favoriete vak geschiedenis is. Wellicht wordt hij later advocaat.

Deze bijlage is tevens de catalogus bij de tentoonstelling Op zoek naar Sophie, Hakan &

Roderick.

Hoe maak je van lectuur literatuur? Met de juiste bijvoeglijke naam- woorden! Een literaire cursus.

Elke avond, als Fatima Fateh in het hemelbed stapt en tegen haar dochter aankruipt, is ze gelukkig. Ze hebben te eten en te drinken, ze kunnen slapen, er zijn kleren en het is gezellig met de andere vluchtelingenvrouwen en kinderen. ,,Dan denk ik: ik ben een goed mens geworden.''

Bob Drijver kent een roerig jaar. De 18-jarige (!) scholier uit Bergen-op-Zoom beleefde dit seizoen een dubbel debuut: in de Meesterklasse paren en in de Meesterklasse viertallen. In beide competities speelde hij met de 28-jarige Niels de Groot. In de paren lukte het nog even niet. Het paar kwam precies een slag te kort en degradeerde. Lange tijd leek het degradatiespook in de viertallen eveneens onafwendbaar. Pas toen de allerlaatste kaarten waren gelegd, bleek dat EGBC, de club van De Groot-Drijver, het toch had gered. Het verschil met de eerste degradant? Precies een slag. De reguliere competitie in de Meesterklasse is inmiddels afgerond. De bovenste vier spelen half januari de halve finales. De Lombard koos Star uit als tegenstander. Het is voor Star te hopen dat deze wedstrijd beter verloopt dan verleden jaar, toen de Utrechters bij een schier onoverbrugbare achterstand het halverwege de halve finale voor gezien hielden. De andere halve finale gaat tussen Modalfa en Viva. Dat het Haagse Viva zover kwam, is bepaald verrassend. Verleden jaar bivakkeerde het nog in de onderste regionen van de MK. Opmerkelijk ook de degradatie van Hok. De Amsterdammers speelden meer dan 25 jaar onafgebroken op het hoogste niveau. Nu een spel waarin Bob Drijver zich handig uit de penarie redt:

Nadat ik het Max Euweplein in Amsterdam had overgestoken, werd ik op de Donnerbrug aangesproken door een schaakliefhebber die zijn bewondering voor Hein Donner met mij wilde delen. Hij vertelde over de explicaties die Donner in 1972 gaf van de partijen tussen Fischer en Spasski.

Als ik in mijn keuken rondkijk en de elektrische apparaten, speciale pannen van allerlei vormen en materialen, potjes kruidenmengsels en flesjes smaakgevers van `liquid smoke' tot knoflookgelei met chilipepers zie, realiseer ik mij dat ik binnenkort echt drastisch moet opruimen. De elektrische brood- en pastamachines gaan de kelder in en er wordt een selectie gemaakt uit de grote stapel cake- en bakvormen waarvan zeker tweederde zelden of nooit gebruikt wordt. Maar een vrij recente aanwinst blijft in de keuken – mijn rookoven. Uit deze veelzijdige `oven' komen de meest lekkere en verrassende dingen, zoals de coquilles voor dit bijzonder mooie borrelhapje voor de kerstdagen.

Het wemelt in deze periode van het jaar van de verkiezingen. Zeker op internet kun je het zo gek niet bedenken of er is een website te vinden waar voor of tegen iets of iemand een stem uitgebracht kan worden. Zo wordt aanstaande woensdag 22 december in een live tv-programma bekendgemaakt wat volgens tv-kijkers de beste reclamespot van het jaar is. De daaraan verbonden onderscheiding is de Gouden Loekie.

Phil Spector is de eerste die in de jaren zestig met naam en toenaam beroemd werd met het in elkaar sleutelen van muziek. Hij had daar een studio voor nodig en een leger muzikanten. Maar nu, veertig jaar later, zijn een computer, een sampler en nog wat elektronica voldoende om muziek en video's te maken. Dat gebeurt dan ook op grote schaal: er wordt wat muzikaal afgeknutseld op zolderkamers. Maar het opmerkelijke is dat veel van de moderne muziekvideoknutselaars, anders dan Phil Spector, juist niet met naam en toenaam beroemd willen worden, maar schuil gaan achter pseudoniemen. In hun clips laten ze zichzelf nauwelijks of, vaker nog, helemaal niet zien.

Zouden sommige leraren wel eens de behoefte voelen om briljante leerlingen een 11, 12 of 13 te geven in plaats van een tien? In het geval van de Special Extended Edition van het slotdeel van The Lord of the Rings-trilogie The Return of the King is het in ieder geval geen verrassing dat die weer behoort tot het beste wat er dit jaar op dvd-gebied is verschenen. De afgelopen drie jaar heeft Nieuw-Zeelander Peter Jackson er een sport van gemaakt om de dvd-versies van zijn grootse Tolkien-verfilming echte aanvullingen te laten zijn op de bioscoopversies, met de nodige `making of's en commentaarkanalen. Maar waar het echt om draait zijn de uitgebreide versies, met langere en zelfs compleet nieuwe scènes, de ware director's cut. Dat een bioscoopfilm van meer dan drie uur commerciële zelfmoord is, dat had Peter Jackson ook begrepen, dus al voor de première van eersteling The Fellowship of the Ring kondigde hij het verschijnen van een uitgebreide hermontage aan.

Dat de Amsterdamse rosse buurt populair is bij Amerikaanse toeristen en Amerikaanse rappers is bekend. Maar het is voor het eerst dat een rapper een album-lang eerbetoon brengt. Red Light District is de vierde cd van Ludacris, afkomstig uit wat in hiphop-kringen de `Dirty South' genoemd wordt: Atlanta. Op deze nieuwe cd zet hij zijn licht rafelige stem in voor rebbelende verhalen over pooiers, geld, auto's en andere parafernalia van het nachtleven. En we mogen trots zijn: Amsterdam heeft Ludacris meer geinspireerd dan Chicken & Beer (de titel van zijn vorige cd). Ludacris laat horen dat melodie een soms achterhaalde eis is, als in een nummer als `Get Back' de geluidseffecten door elkaar vliegen en op allerlei niveaus muzikale grappen worden verteld, die hij met vervormde stemmen onderstreept. Die inventiviteit is ook te horen in `Large Amounts' (over geld) en het op een Curtis Mayfield-sample gebaseerde `Two Miles An Hour'. Op deze cd wordt gebeatboxt, uitgedaagd en gedreigd. Maar alles ter verhoging van de feestvreugde.

Hou van ze of haat ze: de Scandinaviërs die soms betere Amerikaanse muziek maken dan de Amerikanen zelf. Jens Lekman komt uit het Zweedse Gotenburg en klinkt nu eens als Jonathan Richman en dan weer als The Magnetic Fields met sneeuwschuivers. Op het eerste gehoor lijken zijn verzorgde liedjes zo oorspronkelijk als een Japans auto-ontwerp uit de jaren zeventig. Reddende factor is het feit dat hij in zijn wrang-romantische wereldbeeld zo nu en dan een oprecht Zweedse invalshoek laat doorschemeren. In het praktisch a capella gezongen `Do you remember the riots' bijvoorbeeld, waar een bloedige demonstratie in Gotenburg dient als achtergrond van een luchtig liefdesverhaal. Of het droogkomische `The cold Swedish winter' waarin Lou Reed hem influistert dat ,,compared to New York City, Sweden was a scary place''. Lekman maakt intieme, wulpse nummers die het akelige vertrouwde gevoel wekken dat je ze al eens eerder gehoord hebt. Dat is zijn kracht (*****) en zijn zwakte (*). Zes sterren dus, in totaal.

Yuri Honing – zijn voornaam dankt hij aan de Russische ruimtevaarder Gagarin die als eerste mens de aarde gedag zei – is een saxofonist die alle concurrentie aan kan. Die van Branford Marsalis en Chris Potter uit de VS, die van Andy Sheppard uit Engeland en zelfs die uit Nederland waar het jazzniveau stijgt met de dag. Omdat zijn maatjes, bassist Tony Overwater en drummer Joost Lijbaart, niet voor hem onderdoen is het geen wonder dat het Yuri Honing Trio meestal in het buitenland speelt. De opnamen voor de cd Alive werden echter in Nederland gemaakt en wel op 12 juni jongstleden in het Bimhuis in Amsterdam. Kennelijk niet onvoorbereid want het geluid klinkt heel professioneel en van zaalgedruis is weinig te merken.

Antonio Salieri, `the bad guy' in de Mozartfilm Amadeus, krijgt steeds meer waardering. Cecilia Bartoli nam het met een spectaculair gezongen cd op voor de componist die werd afgeschilderd als een `toonbeeld van middelmatigheid' naast de geniale Wolfgang Amadeus Mozart.

In de 45ste en laatste aflevering van zijn thematische serie over wereldliteratuur buigt Pieter Steinz zich over verboden boeken in het algemeen en Lady Chatterley's Lover van D.H. Lawrence in het bijzonder.

Al mobiel bellend kun je best kaviaar eten, merkt Joep Habets in de Belgische mijnstreek.

Als ze hoog en snel voorbij vliegen, zijn het net donkere blaadjes langs de hemel: een vlucht kruisbekken. Ze hebben, zoals de meeste vinkachtigen (Fringilidae), een golvend vliegbeeld waarbij ze, in de dalende lijn, de vleugels tegen het lichaam drukken. Mijn waarneming van de kruisbek (Loxia curvirostra) was in een groot rechthoekig perceel naaldwoud in Twente, het Dikkersbos. Kruisbekken zijn vogels die voorkomen in de naaldbossen van het gehele noordelijk halfrond; er zijn tal van ondersoorten, afhankelijk van het broedgebied, zoals de Schotse en de Himalaya kruisbek. De opvallende vorm van de snavel, waarbij de bovensnavel de ondersnavel kruist, stelt de kruisbek in staat om de zaden uit dennen- en sparappels te verschalken. Daarbij haalt de vogel acrobatische toeren uit aan twijgen en vruchten van de naaldbomen. Soms telt ons land ineens een invasie aan kruisbekken, vermoedelijk doordat er te weinig voedsel in Scandinavië te vinden is. Het mannetje is karmijn- of steenrood met een korte, gevorkte zwarte staart. De vleugelpennen zijn donker, net zoals een boogvormige streep achter het oog. Het vrouwtje is olijfgroen. De kruisbek wordt vaak waargenomen in groepen van pestvogels, kramsvogels of koperwieken. De jongen verlaten in juni het noordelijk broedterritorium en kunnen kort daarna op de Nederlandse waddeneilanden worden waargenomen. Vaak in gezelschap van het ouderpaar. Het zijn zaadeters, die bij hoge uitzondering bessen op het menu nemen.

Het is nog donker als we opstaan. Samen met mijn broertje ga ik op pad. We zijn uitgenodigd voor de traditionele varkensslacht. De enige reden die Hongaarse vrienden in Boedapest kunnen bedenken waarom die slacht zo vroeg is, is dat de betrokkenen dan nog niet stomdronken zijn. De varkensslacht is vóór alles een familiereünie. De met dédain uitgesproken vooroordelen van de Hongaarse stedeling ten opzichte van de Hongaarse boeren blijken wat dit aspect betreft juist te zijn: het bloederige handwerk wordt ruim overgoten met Pálinka uit plastic literflessen.

Joyce Roodnat wandelt door Nederland en de rest van de wereld. Deze week in de Krimpenerwaard.

Ik had mij voorgenomen om deze laatste keer alleen vragen te stellen (met een paar luchtige ertussendoor, zoals ,,wat bedoelt Eva Peron toch met 'don't cry for me Argentina'?'' en ,,waarom heeft iedereen toch zo'n moeite met het schrijven van samenstellingen?''). Maar op de eerste serieuzere vraag bleek ik toch weer alle antwoorden te weten.

Op tv zoeken boeren nu via een filmpje een vrouw. Maar hoe gaat het in de werkelijkheid? Anneke Bots bezoekt een cursusavond `Versier met Plezier' voor jonge boeren in Brabant.

Uitgerekend bij de verkiezing van de man van het jaar, horen Chantal Keizer (foto's) en Willy Bakker (tekst) kritiek op het herenkostuum.

Steeds meer mensen kiezen voor leuker werk waar ze minder mee verdienen. Eveline Stoel sprak Josien Heijn (34), vroeger IT-consultant, nu wiskundelerares.

Wat wilt u nou eigenlijk écht in het leven? Laat me raden: gelukkig worden, geneukt worden, en verliefd worden – in die volgorde. Het zijn de meest geformuleerde doelstellingen bij `Twinkler's Perfect 43', een internetsite waarbij het eigenlijk de bedoeling is om juist heel originele goede voornemens te formuleren. Wie erin slaagt om 43 doelen te bedenken die nog niemand anders heeft genoemd, heeft namelijk een `perfecte 43'. Maar dat valt niet mee; het blijkt dat veel mensen hetzelfde willen. Stoppen met dom uitstelgedrag, eenvoudiger leven, meer bewegen, meer foto's maken – zulke saaie doelen (uit de toptien) leveren zéker geen `perfecte 43' op. En denk maar niet te snel dat u origineel bent: er willen nóg 8 mensen stoppen met verliefd zijn, er willen nog 14 mensen beginnen met roken, en er zijn meer dan 450 mensen die minder tijd willen verspillen met doelloos rondvlooien op internet.

Iris Koppe (19) moet van haar seksistische baas de kerstboom versieren.

De jongerencolumn van Spunk.nl

Maartje Duin keert haar handtas om en vindt een kleverige herinnering aan een middag in New York.

De levensgrote kerststal met wassen beelden van voetballer David Beckham als Jozef, zijn vrouw Victoria als Maria en zangeres Kylie Minogue als engel, zijn deze week verwijderd uit het museum Madame Tussauds in Londen.

Volgende week verschijnt de bijlage Leven &cetera niet zelfstandig, maar als onderdeel van het speciale kerstmagazine Cultuur &cetera van deze krant, dat op donderdag 23 december verschijnt.

Daarin zijn de bijlages het Cultureel Supplement, Boeken, Agenda en Leven &cetera samengevoegd.

Met onder meer: het computerspel Grand Theft Auto, een populair kerstcadeau, boeken voor onder de kerstboom, robotkunst, Rintje-spel (afgebeeld), de beste kerstfilms op tv, het kerstmis der ezels, en: kerst zonder kaas.

In een `online' samenwerking met Nederlandse leerlingen maakten Poolse scholieren indruk. `Zij moeten voor alles vechten.'

De rubriek `Uit de school geklapt' richt de blik op kleine maar belangrijke aspecten van het schoolbestaan. Vandaag: de agenda.

Leo Prick verdedigt de laksheid van minister Maria van der Hoeven met als argumenten de puinhoop die zij aantrof en het gezichtsverlies van vooral politici die voor deze puinhoop verantwoordelijk zijn (W&O, 11 dec). Leraar Van Haperen wijst erop dat deze minister de oplossing zoekt in dereguleren en het leggen van de verantwoordelijkheid bij de scholen (NRC Handelsblad, 4 dec). Maar bij de grote scholen – die sterk de overhand hebben – zijn juist de mensen aan de macht die van de rampzalige onderwijsontwikkelingen geprofiteerd hebben. Dereguleren is daarom slechts onder twee voorwaarden een uitstekend idee: Het niveau moet bewaakt worden door een zwaar wegend landelijk examen en er moet concurrentie komen. Niet tussen de grote scholen met hun megalomane managers maar tussen de grote scholen en kleine scholen en natuurlijk de kleine scholen onderling. De minister moet daarom het starten van een gesubsidieerde kleine school vergemakkelijken. Voor het vwo kan dat direct zonder enig risico. Daarvoor bestaan al twee voor vwo-leerlingen en hun ouders zeer aantrekkelijke opties: Eén optie is een landelijk dekkend maaswerk van kleine samenwerkende Gymnasia te laten ontstaan. Met elkaar en in contact met de universiteiten hebben deze scholen voldoende knowhow om voor slimme gemotiveerde kinderen een goed programma op te bouwen. Veel mazen bestaan reeds en de samenwerking is er ook al. Een andere optie is de opleiding voor het fameuze International Baccalaureat te subsidiëren. De kosten kunnen best meevallen want als je daar aparte scholen voor opricht heb je weinig overhead, hoef je geen lachwekkend beleidsplan te maken en zul je maar weinig hoeven te vergaderen. Alles is al zeer goed geregeld in Genève. Schoolgeld is acceptabel.

Enige tijd geleden was ik uitgenodigd om, voor een gezelschap schooldecanen, te discussiëren met Jacques Tichelaar, woordvoerder onderwijs in de Tweede Kamer voor de Partij van de Arbeid. Die discussie ging over de vraag of het wenselijk is dat hogescholen en universiteiten studenten selecteren. Dertig procent van de studenten haakt in het eerste jaar af. Velen vinden dit een alarmerend cijfer, want het moet allemaal efficiënt, recht toe recht aan. Nederlandse jongeren dienen linea recta naar de voor hen meest geschikte leerweg te worden gesluisd, alwaar ze zonder haperingen worden opgeleid voor een bepaalde functie in de maatschappij.

Harde zuurstof doorlatende lenzen zorgen er bij kinderen voor dat bijziendheid, myopie, minder sterk toeneemt. Uit een Amerikaans onderzoek, waaraan ruim honderd bijziende kinderen meededen, blijkt dat dit oogprobleem na het drie jaar dragen van harde lenzen bijna 30% minder was verergerd dan na eenzelfde periode met zachte lenzen (Archives of Ophthalmology, dec).

Het definitieve bewijs van de vroegere aanwezigheid van water op Mars, dat ziet het weekblad Science (17 dec) als de voornaamste wetenschappelijke doorbraak van 2004. In het rijtje van tien grote ontdekkingen gelden ook journalistieke criteria. Science-redacteur Richard Kerr steekt de loftrompet over het werk van de Amerikaanse `rovers' (vrijrijdende onderzoeksvoertuigjes) Spirit en Opportunity die in januari een geslaagde landing maakten. Zij bevestigden de vermoedens over het historisch voorkomen van water op Mars, schrijft Kerr.

Een minuscule machine die is gemaakt van strengen DNA kan losse stukken DNA aaneenrijgen tot een langer molecuul. Volgens de makers, chemici van de universiteit van New York, is de werking van het apparaatje te vergelijken met de manier waarop een ribosoom eiwitten assembleert door het aaneenschakelen van aminozuren.

VRAAG BIJ een grote boekhandel naar het boek Van de koele meren des doods van Frederik van Eeden, en men zal u vriendelijk helpen, vragen hoe men Van Eeden spelt en op de computer opzoeken of het boek op de etage met boeken over stervensbegeleiding of op die van waterhuishouding staat. Aan mij zijn de boekenwarenhuizen niet besteed. Toch ben ik ook niet iemand die per se een morsig boekwinkeltje opzoekt met een eigenaar die mijn boekenkast beter kent dan ikzelf en controleert of ik alle boeken die ik aanschaf ook wel lees. Een antiquariaat mag beduimeld, donker en stoffig zijn, maar een boekhandel voor nieuw leesvoer moet frisheid uitstralen. Mijn favoriete boekhandel is een hybride tussen een sociëteit, de openbare leeszaal, een buurtwinkel en een internationaal informatiecentrum.

Kometen zijn nog altijd met mysteries omgeven. Even oud als planeten, houden ze zich op in de bitterkoude buitengewesten van ons zonnestelsel. Dus hebben ze, onaangetast door zonnewarmte, nog altijd de samenstelling van het oer-zonnestelsel. Af en toe trekken reuzenplaneten als Neptunus en Saturnus een exemplaar naar de meer centrale delen van het zonnestelsel en het is zo'n afzwaaier, Tempel 1, waarop de Nasa zijn zinnen heeft gezet. Op 12 januari vertrekt de sonde Deep Impact naar deze zes kilometer grote klomp van steen en ijs. Na een reis van zes maanden maakt zich van de sonde een 372 kilo zware `harpoen' los, die zich (camera in de neus) met 37.000 km/uur in Tempel 1 zal boren. Op de artist impression rechts zijn komeet, moederschip en inslag afgebeeld. Ook is te zien hoe de komeet op sommige plaatsen onder invloed van de zon dampt, wat resulteert in zijn staart. De Nasa houdt rekening met een kratergat waar het Colosseum in kan verdwijnen. Het moederschip op 500 km afstand bestudeert het opgewoelde oer-komeetmateriaal. Alles op 4 juli, Independence Day, de nationale feestdag van de Amerikanen.

Henk Leenaers geeft een goed overzicht van wat wetenschappers intussen het einde van de houdbaarheid van het poldermodel noemen (`Ten Onder', W&O, 27 nov). Het eeuwenlang bedijken en ontwateren heeft bewoning en landbouw mogelijk gemaakt dat zijn de baten maar nu sommige polders meer dan 6 meter onder de zeespiegel zijn gezakt wordt duidelijk dat de bodemdaling maar eens moet ophouden. Minstens zo belangrijk is het inzicht dat de teloorgang van grote moerasgebieden de primaire biologische productie heeft geminimaliseerd en daarmee ook de zuivering die in zulke natuurlijke wateren optreedt.

Voor het eerst in 40 jaar is er een veelbelovend medicijn tegen tuberculose in ontwikkeling. Het experimentele middel doodt tuberculosebacteriën beter en geneest sneller dan de oude tbc-medicijnen. In muizen althans. Het werkt prima in combinatie met twee andere oude antibiotica. Die tripeltherapie wordt tegenwoordig vaak gegeven om ontwikkeling ven resistentie tegen te gaan. Na de eerste toediening aan gezonde proefpersonen is duidelijk dat mensen het nieuwe antibioticum goed verdragen en weinig bijwerkingen melden (Science online, 9 dec).

Een toprestaurant met kansloze jongeren in de keuken. Dat begon de Engelse succeskok Jamie Oliver in Londen. De Nederlandse bedrijfseconoom Sarriel Taus (40) besloot dat er een filiaal in Amsterdam moest komen, dat deze week openging. Taus is getrouwd met Gabrielle, en heeft twee kinderen.

Het artikel van mevrouw Koelewijn, die met de inmiddels twaalf jaar gepensioneerde professor Smalhout heeft gesproken over de ziekte en de dood van Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard, in NRC Handelsblad van 11 december j.l. (Bernhard hield niet van tegenspraak, ook niet als hij ziek was) geeft aanleiding tot de volgende reactie.

Jeroen Pauw was nieuwslezer bij het journaal van RTL4. Na het nieuws kwam en komt nog het weerbericht. ,,En nu'', zei Pauw, ,,gaat Reinier van den Berg u vertellen wat voor weer het vandaag is geweest.'' Nieuwslezers vertellen de miljoenen kijkers het laatste nieuws over de grootste rampen, en de miljoenen vergeten meteen wie daar aan het woord is geweest. Dat is de bedoeling. Het gaat over de ramp. Maar één keer komt de man zelf met een geslaagde wisecrack en hij maakt zich onvergetelijk.

Een `asobak' is geen oude, gedeukte auto, maar juist een dure SUV. Het is een van de nieuwe woorden die het jaar 2004 opleverde. Een overzicht van de mooiste en beste nieuwe woorden van het afgelopen jaar, van bad standing tot smulbos en van klapkogel tot oppimpen.

Optimisme gloort in het Midden-Oosten na de dood van Arafat. Palestijnen gaan naar de stembus, er worden minder aanslagen gepleegd, het Palestijns-Israëlische ijs zou smelten. Maar de stemming onder de `strijders' van de Al-Aqsa Martelarenbrigades is grimmig. De wapens inleveren? Nog lang niet.

De zaak-Lubbers was niet het enige dispuut tussen VN-werknemers en hun bazen. Net als bij andere organisaties doen zich bij de Verenigde Naties regelmatig geschillen voor over bijvoorbeeld intimidatie of een contract. Maar het is voor werknemers moeilijk om hun recht te halen. ,,Als het om hun eigen medewerkers gaat, schenden de Verenigde Naties de ethische normen die ze voor de buitenwereld propageren.'

`Als ik begin pak ik eerst allemaal spullen in. Al m'n beeldjes. Al m'n staande lampen. Overal waar nu kerstpoppen staan moet ik eerst de lampen weghalen. De grote vazen. Dingen aan de muur. Er zijn negen dozen vanaf gekomen. Van die grote verhuisdozen.

Door hogere verkopen zit de autoindustrie weer in de lift, denkt zakenbank Goldman Sachs. Op de belangrijkste effectenbeurs voor de autoindustrie, in Frankfurt, is daar nog weinig van te merken.

Unilever gaat mismoedig de kerstdagen in. Deze winter had het hoogtepunt moeten markeren van het vijf jaar geleden ingezette saneringsplan `De weg naar groei', maar in plaats daarvan staat het Brits-Nederlandse concern, na het missen van zijn ambiteuze doelstellingen, op het punt aan een nieuwe saneringsronde te beginnen. Maar het aantreden van de Fransman Patrick Cescau als nieuwe co-bestuursvoorzitter naast de Nederlander Antony Burgmans, biedt de kans het ondenkbare te denken en een splitsing van het concern te overwegen.

PeopleSoft heeft het bod van Oracle (10,3 miljard dollar) aanvaard waardoor een anderhalf jaar durende strijd eindigt. Na diverse afgewezen avances en tal van rechtszaken is de Amerikaanse softwareproducent geweken voor de overnamepogingen van zijn concurrent. De transactie was wellicht nooit doorgegaan zonder twee riskante waagstukjes van Oracle-topman Larry Ellison. Maar wil de overeenkomst geld opleveren, dan is nóg een moedige stap nodig.

Nederlanders geven jaarlijks zo'n 1,7 miljard euro aan goede doelen – een redelijk stabiel bedrag. De laatste jaren wordt de roep om transparantie wel steeds groter. ,,Waar komt mijn geld terecht? En heeft dat effect? Dat zijn hele legitieme vragen.''

Nederland telt eindeloos veel subsidieregelingen, fondsen en potjes ter ondersteuning van bijzondere projecten. Vandaag: een ijssalon dankzij het UWV.

De sloepenrol is de alarmoefening op een schip om na te gaan of alle opvarenden weten wat zij moeten doen bij een ramp. Oók een nuttige exercitie voor mensen die willen nagaan of en hoe zij een financiële ramp kunnen overleven. Dat is hard nodig, want uit reacties van lezers blijkt vaak dat mensen zich nergens op voorbereiden en pas reageren wanneer het te laat is. Die mensen gaan er vanuit dat de overheid of hun werkgever alles geruisloos voor hen regelt. Of ze zeggen `dat heeft niemand mij verteld', terwijl de kranten er dagenlang vol van stonden. Hoog tijd om wakker te worden.

Mijn gescheiden vriendin hield na de verkoop van haar huis 94.000 gulden over. Vervolgens ging zij in zee met de Dexia Bank en sloot zij zes leasecontracten af voor samen 217.000 euro, in de veronderstelling dat zij daarmee voldoende financiële middelen heeft voor later. Zij stopte er haar hele vermogen van 94.000 gulden in. De looptijd van de contracten is 240 maanden. Onlangs ontving zij voor drie van de contracten bericht (de andere drie zullen wel volgen): er worden maandelijks van haar rekening bedragen afgeschreven. In korte tijd drie keer 90 euro en drie keer 181 euro. Het alternatief is dat zij de contracten afkoopt, wat in de duizenden euro's loopt. Beide alternatieven, maandbetalingen en afkopen, zijn voor mijn vriendin onhaalbaar, want zij verdient nauwelijks 800 euro per maand. Wat kan zij het beste doen?

(E. de O.)

Tien jaar geleden kreeg mijn zoon bij zijn geboorte van opa en oma een verzekerd spaarplan. Opa en oma stortten elke maand een vast bedrag en mijn zoon ontving steeds een bankafschrift, als rekeninghouder. Nu is het eindbedrag van 4.000 euro plotseling, zonder overleg, naar een rekening van opa en oma overgeheveld. Mijn man en ik zijn daar verbolgen over en stelden vragen aan de bank, maar je kunt niets beginnen. De storter bepaalt op welke rekening het geld gestort wordt. Wij hebben nog twee kinderen. Zij kregen ook een spaarplan. Waarom sparen en rekeningafschriften ontvangen als mijn kinderen dat geld toch niet krijgen? Dus willen wij van die plannen af. Afkopen mag niet, geheel afsluiten ook niet, volgens de bank. Wel ontvangen wij elke maand rekeningafschriften van spaargeld dat de kinderen nooit zullen krijgen. Waarschijnlijk is het overbodig te melden dat wij geen contact meer hebben met deze grootouders.

(A. de A.)

Mijn partner gaat mij verlaten. Het huis waarin wij wonen, is van hem. Er staat niets op papier. De laatste jaren ben ik ziek en ontvang ik een WAO-uitkering. In 2006 word ik herkeurd. Dan weet ik waar ik financieel sta. Ik bezit 50.000 euro en kan dus geen aanspraak maken op een bijstandsuitkering, mocht mijn uitkering stoppen. De kans dat de arbeidsmarkt op mij wacht, is nihil. Ik brainstorm nu over emigratie naar een goedkoop land met een beter klimaat, waar ik mijn uitkering mee naar toe kan nemen. In Nederland opnieuw beginnen, vervult me met afgrijzen. De komende anderhalf jaar kan ik nog gratis wonen en heb ik de tijd om alles op een rijtje te zetten. Waar ter wereld vind ik een goede, veilige en goedkope plek om te wonen, voor een vrouw alleen? Ik woon op dit moment in het midden van het land. Stilte, rust, ruimte en schone lucht zijn voor mij heel belangrijk, een groot huis niet. Ik heb op dit moment 1.000 euro aan extra medische kosten en een hulp in huis.

(W. ten O.)

Woningbouwcorporaties bouwen minder en bankieren meer. Er wordt meer gesloopt en verkocht dan bijgebouwd. Naast stenen worden er ook leningen voor het eigen personeel weggezet. Het vermogen neemt gestaag toe, de woningvoorraad daarentegen slinkt. De overheid zette de sociale woningbouwers op eigen benen en sinds die tijd doen de corporaties niet echt wat men in politiek Den Haag wil. Gevraagd om financiële steun, geantwoord met liberalisering van het huurbeleid. De gemeenten moeten meer onder druk, de corporaties ondernemender. Iedereen praat met iedereen. En op de nog niet gerenoveerde schoorsteen van menig krappe woning staat nog steeds de spreuk van oud-staatssecretaris Jan Schaefer. `In gelul kun je niet wonen'.

Woningcorporaties doen ook hele andere dingen dan huizen bouwen. Terwijl dat laatste juist zo nodig is. Studentenhuizen bouwen in België, mag dat?

Bijna de helft van de ambtenaren in Amsterdam die contact hebben met publiek, kreeg dit jaar te maken met verbaal geweld. Ongeveer 7 procent kreeg te maken met serieuze bedreigingen van ontevreden burgers, zoals spugen, slaan, duwen en trekken. Dit blijkt uit een gisteren gepubliceerd onderzoek van Bureau Driessen naar agressie en geweld tegen ambtenaren van de gemeente Amsterdam. Veel ambtenaren voelen zich ook wel eens onveilig op de werkplek: 42 procent.

De index voor de consumentenprijzen in de Verenigde Staten is in november gestegen met 0,2 procent, aanzienlijk minder dan de forse 0,6 procent in de voorgaande maand. Dat heeft de Amerikaanse regering gisteren bekendgemaakt. De index exclusief de sterk schommelende prijzen voor energie en levensmiddelen ging in november ook met 0,2 procent omhoog. Beide cijfers komen overeen met de prognoses van analisten. Over de afgelopen twaalf maanden steeg de index voor de consumentenprijzen met 3,5 procent. Zonder energie en voedsel bedroeg de stijging 2,2 procent.

Technisch dienstverlener Imtech neemt het Duitse HST over van de scheepswerf HDW. HST is een specialist in maritieme technologie en heeft 130 werknemers. Imtech maakte gisteren de overnamesom niet bekend. De maritieme tak van Imtech en HST passen goed bij elkaar, stelt Imtech. Met de overname wil Imtech zijn positie op de maritieme markten in Duitsland en China versterken.

Heineken heeft een licentieovereenkomst gesloten met de Indonesische bierbrouwer Multi Bintang, die het Nederlandse bier lokaal gaat brouwen. Dat heeft een woordvoerder van Heineken gisteren laten weten. Nu wordt het bier geïmporteerd in Indonesië. Heineken, dat 85 procent van de aandelen in Bintang houdt, ontvangt volgens de overeenkomst ruim 7 procent van de omzet van het bier dat in Indonesië wordt gebrouwen. De overeenkomst moet nog worden goedgekeurd door de aandeelhouders van Bintang begin januari.

General Motors beschuldigt een Chinese fabrikant ervan een automodel te hebben gekopieerd. Het Amerikaanse autoconcern heeft daarom besloten om naar de rechter te stappen. Op die manier moet duidelijk worden of de Chinese rechterlijke macht in staat is iets te doen tegen diefstal van intellectueel eigendom. Het proces wordt gevoerd tegen autofabrikant Chery, die eind jaren negentig werd opgericht en eigendom is van de Chinese staat. GM stuitte bij een autotentoonstelling op een model dat grote gelijkenissen vertoont met een wagen van zijn Zuid-Koreaanse divisie Daewoo.

Nederlandse boeren en tuinders hebben in 2004 veruit de slechtste inkomensontwikkeling van de 25 EU-landen. Het gemiddelde inkomen daalde hier ruim 11 procent. Dat is ver beneden de gemiddelde stijging van ruim 3 procent in de Europese Unie, aldus het Europees statistisch bureau Eurostat gisteren. Nederlandse boeren en tuinders hadden last van lagere prijzen voor hun producten, zoals melk, eieren, planten en bloemen. Hun collega's in andere EU-landen genoten betere prijzen voor vooral wijn, olijfolie en graan. In Tjechië verdubbelde het gemiddelde boereninkomen zelfs, in Polen steeg het met 73 procent.

De Amerikaanse supermarktgigant Wal-Mart is goed voor de aandeelhouders en slecht voor de werknemers. En niet zo'n klein beetje. Het Amerikaanse beursweekblad Barron's rekent de lezers handenwrijvend voor dat Wal-Mart zo weinig kosten maakt dat het ,,elke prijzenoorlog kan winnen''. Dat gaat echter vooral ten koste van de werknemers. Het eveneens Amerikaanse tweewekelijkse blad New York Review of Books doet een boekje open over de manier waarop de 1,4 miljoen werknemers onder de duim houdt.

Grote getallen zijn een mysterie. Dat bleek deze week maar weer eens bij de presentatie van de commissie-Duivesteijn over onder meer de Betuwelijn. Grove kostenoverschrijdingen zijn kennelijk moeilijk vooraf te zien, als de bedragen het bevattingsvermogen beginnen te ontstijgen.

De Nederlandse woningcorporaties leggen twee keer zoveel geld toe op goedkope woningen als vijf jaar geleden. Vorig jaar hebben de corporaties samen 3,6 miljard euro in nieuwbouwhuizen en groot onderhoud gestoken. Eenvijfde van die investering wordt niet terugverdiend.

Aandeelhouders van de Amerikaanse filmstudio Metro-Goldwyn-Mayer gaan akkoord met de overname van het bedrijf door het Japanse elektronica- en mediaconcern Sony. Afgelopen september bood Sony 4,8 miljard dollar voor MGM. De overname zal naar verwachting medio 2005 definitief zijn.

De provincie Noord-Holland zegt per 1 januari het contract op met Arriva voor het vervoer van gehandicapten en de Openbaar Vervoer-taxi. Dat heeft de provincie gisteren bekendgemaakt. Het gaat om het vervoer in de regio Zuid-Kennemerland en IJmond. Volgens de provincie bleef de dienstverlening ver onder de maat. De provincie is van plan de vervoerder een boete op te leggen van ruim 33.000 euro. Het bedrijf had twee maanden de tijd gekregen orde op zaken te stellen, maar dat is niet gelukt.

2004 gaat de boeken in als het jaar met de hoogste schade voor verzekeraars. Natuurrampen en terroristische aanslagen leverden over de hele wereld 105 miljard dollar (80 miljard euro) aan schade op. Daarvan komt 42 miljard dollar voor rekening van verzekeringsmaatschappijen. Van dat bedrag is 95 procent veroorzaakt door natuurgeweld. Dat blijkt uit de voorlopige cijfers die de Zwitserse herverzekeraar Swiss Re op zijn website heeft gezet. Dit jaar vonden ongeveer driehonderd rampen plaats die in totaal 21.000 mensenlevens kostten. Daarmee wordt 2004 het vierde jaar met recordbedragen aan schadeclaims in relatief korte tijd, na 1992, 1999 en 2001.

Milieudefensie mag vandaag actie voeren bij filialen van Super de Boer. Dat heeft de rechtbank in Amsterdam gisteren bepaald. Laurus, het moederbedrijf van Super de Boer, had een kort geding tegen Milieudefensie aangespannen om de actie te voorkomen. Milieudefensie roept vandaag bij 25 filialen van Super de Boer klanten op geen druiven bij de supermarkt te kopen, omdat zij te veel landbouwgif bevatten. Super de Boer bestreed dat de druiven niet aan de wettelijke normen voldoen. De rechter constateerde volgens Milieudefensie dat Super de Boer de wet wel heeft overtreden.

De pijnstiller Celebrex van 's werelds grootste farmacieconcern Pfizer verhoogt het risico op een hartaanval. Het Amerikaanse bedrijf maakte dat gisteren bekend. Als gevolg daarvan daalde de koers van Pfizer aan de New Yorkse beurs met 10 procent naar circa 26 dollar. Eind september haalde concurrent Merck een soortgelijke pijnstiller, Vioxx, van de markt wegens verhoogd risico op een hartaanval. Pfizer haalt Celebrex voorlopig niet van de markt. Een andere studie, waarvan het Amerikaanse bedrijf gisteren eveneens de resultaten presenteerde, toonde geen verhoogd gevaar aan.

De Voeding- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) start een project om Afghanistan te helpen de suikerproductie weer op te gang te krijgen. Dat deelde het voedselagentschap gisteren mee. Daarmee hoopt ze een alternatief te creëren voor de opiumteelt. Duitsland zal het tweejarige project, dat een miljoen euro gaat kosten, financieren. De FAO gaat in Baghlan, 250 kilometer ten noorden van Kabul, de enige suikerfabriek van het land opknappen. Volgens de VN-organisatie staat die in het gebied dat het meest geschikt is voor de teelt van suikerbieten.

Gerard Plaisier ontdekte een gat in de markt: het terugvragen van te veel betaalde WAO-premies. Hij richtte GeldTerug BV op.

Grote politieke beslissingen gaan op het moment dat ze worden genomen meestal vergezeld van omgevingsruis. Dat hoort bij het proces. Politieke besluitvorming is nemen en geven, en het gerinkel van het wisselgeld overstemt niet zelden het feit en het belang van de transactie. De regeringsleiders van de Europese Unie hebben gisteren onder voorzitterschap van Nederland besloten dat Turkije vanaf 3 oktober 2005 mag onderhandelen over lidmaatschap van de EU. Terecht zijn hier tal van clausules aan verbonden; voorwaarden die ieder voor zich zoveel aandacht opeisen dat ze de hoofdgebeurtenis haast verdringen. Die luidt dat Turkije zich over een aantal jaren, als het zonder hindernissen aan alle voorwaarden heeft voldaan, volwaardig EU-lid mag noemen. De politici die dit de afgelopen dagen bepaalden, zijn tegen die tijd – waarschijnlijk ruim na 2015 – allen van het toneel verdwenen. De stap die ze hebben gezet zal de Unie ingrijpend veranderen: demografisch, economisch, religieus. De woordacrobatiek en de kleine letters in het akkoord zijn mede bedoeld ter geruststelling van de bezorgde burger. Ze kunnen wél roet in het eten gooien. Maar de lotsverbondenheid tussen de EU en Turkije is nu al zo groot dat mislukte of geblokkeerde toetredingsgesprekken vrijwel zeker tot een crisis zullen leiden; in Turkije, de Unie en in de onderlinge relatie.

Het is onverstandig om de nadruk te leggen op de verschillen tussen alfa's en bèta's en niet op de overeenkomsten. Het is nóg onverstandiger om de verschillen tussen bèta's onderling uit te vergroten. Alfa's, bèta's en gamma's : verenigt u!

Omdat ik bij toeval in de lobby van een Londens hotel een Hollandse vriend ontmoette, zat ik tot na drie uur 's nachts nog te discussiëren over het onderwerp dat ik in Engeland nu juist zo graag vermeden had: Nederland. Het was zo'n gesprek dat zich onwillekeurig steeds opnieuw naar dezelfde pijnpunten beweegt, die in Nederland in iedere alledaagse discussie op de loer liggen en felle verbetenheid oproepen. Het is een felheid die geen echte discussie meer duldt, een felheid waar ze buiten Nederland met een mengeling van ontzetting en ongeloof naar kijken – nieuwe Hollandse woede.

Waar departementen zich in kennis en personeelsomvang kunnen meten met multinationals, opereren Kamerleden als kleine zelfstandigen.

Rapport commissie-Duivesteijn, 15 dec.

Een schrijver schept romanpersonages, maar hij of zij is daar niet vrij in. Elke tijd dicteert zijn eigen personages en ook de taal waarin ze beschreven worden. Van net-niet-meer christelijke personages uit de negentiende eeuw, tot vriendelijke shoppers in de 21ste.

Dit is de bekorte tekst van de Huizinga-lezing die mevrouw Byatt gisteravond hield in de Pieterskerk in Leiden.

De ouders op het schoolplein leven niet volgens overheidsrichtlijnen maar kiezen zelf, vindt Maarten Huygen, commentator op reis door de samenleving.

Matthijs Schouten spreekt in Opinie & Debat van 11 december zijn verontrusting uit over de Nederlandse natuurbescherming. Die ziet de natuur meer en meer als een commodity. Het behoud van de natuur omwille van de natuur, dat idee dreigt achter de horizon te verdwijnen. Een goede diagnose, maar het recept dat Schouten voorschrijft zit er naast. Hij vindt dat Staatsbosbeheer (SBB) en Natuurmonumenten (NM) een taak dienen te krijgen bij het natuurbeleid van de overheid. Juist die organisaties paren de laatste jaren echter een ondermaats natuurbeheer aan een overspannen recreatieve uitbouw. Zo opende NM onlangs een nieuwe ruiterroute door Duin en Kruidberg, en zal er een nieuw fietspad door voorheen stil duin worden aangelegd. De rust is al langer zoek in onze natuur. De wandelaar moet af en aan opzij om zwetende trimmers voorrang te verlenen.

Deelnemers aan het webcongres, het online dscussieplatform op www.nrc.nl/webcongres bogen zich over de stelling: het is voor het kanaliseren van onvrede goed als er een anti-immigratiepartij komt. Ruim 60 procent wil daar niets van weten.

Kort samengevat is de vraag of de krant medeschuldig is aan het schenden van andermans medisch beroepsgeheim en of bij het plaatsen van het artikel rekening wordt gehouden met gevoelens van familieleden. Nu is de krant geen dokter en hebben wij geen medische relatie tot enige patiënt: voor de krant is vertrouwelijke medische informatie gelijk aan andere vertrouwelijke informatie waar we kennis van kunnen nemen.

Ik kan het niet laten te reageren op het plaatsen van het artikel `Bernhard hield niet van tegenspraak, ook niet als hij ziek was' (Zaterdags Bijvoegsel, 11 dec.). Een gedeelte van de inhoud van dit artikel is mij inderdaad (zoals vermeld wordt) al eens eerder onder ogen gekomen. Ik heb mij toen al hogelijk verbaasd over dingen die prof. Smalhout meent te kunnen zeggen, hij gaat voor mijn gevoel zijn medische geheimhouding te buiten en schaadt zijn vertrouwensband met de patiënt.

`Angst' en `imperium' zijn de kernwoorden in het nieuwste boek van de Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber. Marc Leijendekker sprak met hem over de onzekerheid onder Amerikaanse en Nederlandse burgers, en over de Europese kritiek op vermeende imperiale ambities van de VS.

Trinko Keen (33) is bezig aan zijn tweede pingpongjeugd. Hij is 21ste van de wereld en mag meedoen aan het Top 12-toernooi. Hij geeft zijn individuele carrière voorrang boven het Nederlands team, waar zijn maatje Danny Heister bondscoach werd. ,,Je moet onze relatie niet romantiseren.''

Een week voor de winterstop is Johan Neeskens ontslagen als trainer van NEC. Geen mens die er aanstoot aan nam, laat staan voetballers. Unisono heette het: zo zijn de wetten van de sport. Rare wereld, die sport.

`Queen of ice' Sonja Henie was pas elf jaar oud toen ze voor het eerst deelnam aan de Olympische Winterspelen. De kunstrijdster was op dat moment al twee jaar lang kampioen van haar vaderland Noorwegen. In 1924 in Chamonix kwam ze ten val en werd laatste. Vier jaar later won de Noorse goud bij de Spelen in St.Moritz. Er volgden nog negen wereldtitels en twee olympische gouden medailles. Minstens zo beroemd werd Henie door haar filmrollen en haar deelname aan de ijsrevues. Hierdoor kon ze zich al in 1937, als een van de eersten, sportmiljonair noemen. ,,Ik wil voor het schaatsen betekenen wat Fred Astaire voor het dansen heeft betekend'', verklaarde ze ooit. In de oorlog kwam ze in opspraak omdat zij al te vriendschappelijke banden met de nazi's had ontwikkeld. Na de Duitse invasie in Noorwegen werd haar woning bij een huiszoeking volledig gespaard: zij had haar huishoudster opdracht gegeven de foto's waarop zij Hitler de hand schudt prominent uit te stallen. Haar `foute' verleden werd haar na verloop van tijd vergeven: tijdens een tournee van haar ijsshows in Noorwegen trok ze in 1953 ruim 350.000 toeschouwers. In de jaren na de oorlog werd haar leven getekend door drankmisbruik en mislukte huwelijken. In 1969 overleed zij op 57-jarige leeftijd aan de gevolgen van leukemie. Een jaar voor haar dood schonk ze haar kunstcollectie aan de Noorse staat: die kunstwerken zijn in een museum net buiten Oslo te bezichtigen.

Oud-sprinter Troy Douglas begint een commerciële atletiekploeg, gericht op de sprint en estafette. Zijn commerciële teams levensvatbaar in de Nederlandse atletiek?

De kansen dat Canal+ volgend jaar Nederlandse voetbalwedstrijden live mag uitzenden zijn tot een minimum gereduceerd. UPC, de nieuwe eigenaar van de abonneezender, heeft weliswaar een bod van 40 miljoen euro gedaan, maar dit bod wordt door de Eredivisie CV niet geaccepteerd.

De Vlaamse sportjournalist Karel van Wijnendaele was tussen de twee wereldoorlogen schakel tussen de wielersport en de Vlaamse Beweging. Hij richtte in 1912 de krant De Sportwereld op en `verzon' in 1913 de Ronde van Vlaanderen. Frederik Backelandt studeerde af op deze man en won daarmee de Vlaamse Scriptieprijs 2004.

Het ledenbestand van de Elfstedenvereniging neemt af. Ten opzichte van vorig jaar is het ledenbestand met ruim 1.600 rijders gereduceerd. Voorzitter Henk Kroes van de Vereniging De Friesche Elf Steden liet gisteren weten, dat de terugloop van het ledenbestand mede een verdienste is van de legitimatieactie.

De vier Nederlandse voetbalclubs die na de winterpauze nog actief zijn in het UEFA-Cuptoernooi hebben gisteren in het Zwitserse Nyon aantrekkelijke tegenstanders geloot. Ajax treft eind februari het Franse AJ Auxerre, Feyenoord is gekoppeld aan het Portugese Sporting Lissabon, AZ speelt tegen het Duitse Alemannia Aachen en Heerenveen treft de Engelse club Newcastle United.

De zwemploeg van Fedor Hes heeft voor het komend seizoen een sponsor gevonden. Het bedrijf XLence Human Resources Group zal de formatie van Marleen Veldhuis, Europees en wereldkampioene op de kortebaan, volgend kalenderjaar financieel ondersteunen.

Skiër Hans Knauss is onlangs positief getest op doping. De Oostenrijker heeft dat gisteren bij de wereldbekerwedstrijd super G in Val Gardena gezegd. Bij een dopingcontrole in november werden in zijn urine sporen van het verboden en spierversterkende middel nandrolon aangetroffen.

Sportkoepel NOC*NSF heeft de contracten met twee partners verlengd tot en met de Olympische Spelen in Peking (2008). De bedrijven Ernst & Young en Randstad hebben besloten hun verbintenissen met vier jaar te verlengen. Beide ondernemingen maakten dat gisteren in Diemen bekend bij een symposium over de samenwerking tussen de sportwereld en het bedrijfsleven.

De moeder van de Braziliaanse voetballer Robinho is gisteren door haar ontvoerders vrijgelaten. Marina de Souza werd veertig dagen geleden tijdens een barbecue door twee gewapende mannen meegenomen. Het is niet duidelijk of er losgeld is betaald. Robinho geldt als een van de grootste voetbaltalenten van Brazilië. De aanvaller van Santos wordt bij zijn club vergeleken met z'n legendarische voorganger Pelé. De 20-jarige Braziliaan heeft sinds de ontvoering van zijn moeder geen wedstrijd meer gespeeld.

Autocoureur David Coulthard heeft gisteren een contract voor een jaar bij het nieuwe Oostenrijkse team Red Bull Racing getekend. De 33-jarige Schot kwam dit seizoen uit voor McLaren-Mercedes, maar moest daar plaats maken voor de Colombiaan Juan Pablo Montoya. Red Bull Racing maakt in januari bekend wie de tweede bolide gaat besturen. De Oostenrijker Christian Klien lijkt hiervoor de belangrijkste kandidaat.

De Franse zeiler Roland Jourdain is gisteren uitgevallen in de Vendée Globe, de non-stop-solo-race rond de wereld. De schipper van de zestigvoeter Sill et Véolia moest op de Zuidelijke Oceaan opgeven wegens onherstelbare schade aan de kiel. Jourdain, die in derde positie lag van de zeventien deelnemers, is met zijn kapotte boot op weg naar de dichtstbijzijnde haven in Tasmanië of Nieuw Zeeland. Meteen na de ontdekking van de averij waarschuwde hij zijn landgenoot Jean le Cam, die in tweede positie op een boot met een identiek ontwerp vaart. PRB met Vincent Riou gaat nog steeds aan de leiding in de Vendée Globe.

Gretha Smit heeft zich gisteren afgemeld voor de Nederlandse kampioenschappen allround in Heerenveen. De schaatsster van Team Telfort heeft nog te veel last van de hersenschudding die ze eerder deze maand bij een val tijdens de training in Italië opliep. Smit mist door haar afmelding ook de Europese kampioenschappen allround. Eerder trokken Barbara de Loor en Annamarie Thomas zich terug voor de NK. Carien Kleibeuker is als derde reserve plaatsvervangster van Smit. Coach Ingrid Paul: ,,De gezondheid van Gretha staat voorop en we willen geen risico's nemen. De NK komen net een week te vroeg.''

De voetbalclubs beslissen woensdag wie de televisierechten voor de komende drie seizoenen krijgen. Favoriet voor de samenvattingen op zondagavond is John de Mol. De NOS vreest het ergste.

Nieuwe dingen ontdekken en die delen met anderen, dat is de belangrijkste drijfveer van P.C. Hooft-prijswinnaar Frédéric Bastet. ,,Ik begreep niet waarom Couperus niet meer werd gelezen.''

Dat de Rotterdamse diskjockey en producer Joris Voorn het in het buitenland goed doet, wordt onderstreept door het feit dat zijn debuutalbum Future History eerst op de Aziatische markt werd losgelaten. Nu ook de thuismarkt wordt bediend, kunnen we hier zelf vaststellen dat Joris Voorn niet alleen achter de draaitafels het nodige te melden heeft maar ook in de studio heel goed uit de voeten kan.

De Mondriaan Stichting heeft ruim twee miljoen euro toegezegd voor de ondersteuning van negentien kunstenaarsinitiatieven in 2005. Dat is een verdubbeling van het bedrag dat ze in 2003 en 2004 ontvingen. Nieuwkomers zijn onder meer Stichting Code (Amsterdam), Expodium (Utrecht), Stichting Fundament (Tilburg), Hotel Mariakapel (Hoorn), Pakt (Amsterdam) en Stichting Tentoonstellingsruimte De Veemvloer (Amsterdam).

Archeologen uit Leiden hebben in Syrië tientallen potten, kannen en kruiken uit de periode 6800-6300 voor Christus gevonden. Volgens eigen zeggen van de archeologen van het Rijksmuseum van Oudheden en de Leidse Universiteit is het het oudst bekende aardewerk uit Syrië.

Het Concertgebouworkest speelde donderdag en vrijdag Unisono, een nieuw werk dat Robin de Raaff componeerde in opdracht van het orkest. De Raaff speelt hierin met globale contrasten: één instrument versus het hele orkest, een hoge orkestligging tegenover een lage, beweging versus stilstand en een dichte tegenover een open klank.

Met hun abstracte patronen van lijnen en stippen vormden haar schilderijen een weerslag van het leven dat ze wilde leiden: eenvoudig en puur. Kunstenaar Agnes Martin was er trots op dat ze geen persoonlijke bezittingen had en dat ze al ruim vijftig jaar geen krant meer had gelezen. Haar studenten drukte ze altijd op het hart om zich niet politiek te engageren. ,,Als je op inspiratie wacht, moet je hoofd vrij zijn'', vond ze.

Op haar piano staan foto's van Judy Garland en Ethel Merman, want dat zijn de Broadway-vrouwen aan wie Mylène d'Anjou zich graag spiegelt. Zelf zet ze haar stem soms ook op orkaansterkte, en dat geëxalteerde gaat haar eveneens goed af. Ze zingt een paar flarden uit de songs van haar grote voorbeelden en verlustigt zich aan het stardom van die vrouwen – heel wat anders dan in Nederland, zegt ze, waar je als ster al geluk hebt als de artiesteningang van het theater open is.

Lopend door de Rirkrit Tiravanija-tentoonstelling in Museum Boijmans ondergaat de toeschouwer een vreemde sensatie. Ineens namelijk, kan die beseffen hoeveel een museum soms op een dierentuin lijkt – en niet alleen omdat deze expositie vol staat met hokken. Je beseft ook dat je in een museum vaak op zoek gaat naar prikkels die het `echte' leven zelden biedt. Sensaties van natuurlijkheid, van verrassing en ontroering bijvoorbeeld, maar als je ze vindt, blijken ze vaak getemd en gestileerd. Niet het echte leven maar een aftreksel.

Andreas Quirrenbach kan zijn werk het beste doen als hij op een hoge berg staat, aan de kust. Dan tuurt hij naar de hemel, naar de sterren, op zoek naar planeten. Juist dat is zo moeilijk. Het is vaak te vochtig, te licht, te veel flinsterende sterren. Nee, met de hemel boven Europa is Quirrenbach niet gelukkig.

Het Engels heeft een bijzondere plaats in Europa. Het is de enige taal die meer mensen als tweede taal dan als moedertaal beheersen: 16 procent van alle Europeanen spreekt Engels van huis uit, terwijl 31 procent de taal later heeft geleerd. De twee andere linguae francae zijn minder bekend: slechts 12 procent beheerst het Frans als vreemde taal, 8 procent het Duits. Die talen zijn ook minder nuttig, vinden Europeanen volgens een enquête die de Europese Commissie heeft laten houden.

Het Engels is nuttig om te beheersen, vindt 69 procent, terwijl die kwalificatie door 37 procent aan het Frans en door 26 procent aan het Duits wordt toegekend. De Denen, Zweden en de Nederlanders beheersen het Engels het best – op de Maltezers na, maar op dat eiland bestaat het Engels naast de lokale taal zoals de Luxemburgers Letzeburgs spreken naast Frans en/of Duits.

Minister Brinkhorst wil meer macht om Europese regels sneller in praktijk om te zetten. Maar de Eerste Kamer vreest uitholling van het parlement.

Waar houdt de Europese Unie op? Voor Polen geen vraag, want zij ervaren hun oostgrens, tevens EU-grens, vaak als een nieuw ijzeren gordijn. `Daar willen we van af.'

De regeringsleiders van de 25 lidstaten van de Europese Unie hebben tijdens hun tweedaagse bijeenkomst in Brussel onder andere de volgende conclusies getrokken over de toetreding van Turkije tot de Unie:

De `Turkije-top' in Brussel was het sluitstuk van het Nederlandse EU-voorzitterschap. Premier Balkenende telt zijn zegeningen.

De Europese Unie wil op 17 maart 2005 onderhandelingen openen met Kroatië over de toetreding van het land tot de EU. Voorwaarde is wel dat de Kroatische autoriteiten goed meewerken met het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.

Van zijn achterban in Brussel kreeg de Turkse premier Erdogan gisteravond luid applaus. Dankzij zijn zelfvertrouwen en zijn lef heeft Turkije een enorm succes geboekt, is de mening.

In plaats van ruzie over de Turkse erkenning van Cyprus hadden de meeste Turken verwacht dat de Europese Unie voor Turkije de rode loper zou uitleggen.

De ter dood veroordeelde imam Samudra belicht in een boek zijn motieven voor de aanslag in Bali in oktober 2002. De onschuldige slachtoffers kwamen uit met Amerika bevrienden landen en waren dus vijanden.

De Bosnische Kroaat Dario Kordic is gisteren door het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag in hoger beroep veroordeeld tot een gevangenisstraf van 25 jaar cel wegens oorlogsmisdaden in Bosnië in 1993.

Een poging om het Duitse federale staatsbestel slagvaardiger te maken is gistermiddag vastgelopen. Ruim een jaar had een speciale commissie geprobeerd om de bevoegdheden van federale overheid en Duitse deelstaten duidelijker van elkaar te scheiden. Op veel beleidsterreinen is nu zowel regering als deelstaat bevoegd, waardoor besluitvorming ernstig wordt belemmerd. De hervorming van de Grondwet liep spaak op de vraag hoeveel bevoegdheden de centrale overheid in het onderwijs mag hebben. De vastgelopen federale structuur bezorgt Duitsland grote moeite met het doorvoeren van sociaal-economische hervormingen. Veel politici gingen er gisteravond vanuit dat een nieuwe aanloop om het Duitse besluitvormingsproces vlot te trekken jaren op zich zal laten wachten. De vorige, eveneens mislukte hervormingspoging dateert van twaalf jaar geleden.

Het jaar 2003 was een valse dageraad, zoals Rusland er zovele kende. De macht van de verkeerspolitie, het meest gehate Russische staatsorgaan, leek gebroken. Niet langer mocht een verkeersagent zomaar beslag leggen op rijbewijzen of auto's. Niet langer kon hij met dat dreigement smeergeld afpersen.

Schrijver en nobelprijswinnaar Elie Wiesel heeft gisteren ,,teleurgesteld en verdrietig'' een hoge Roemeense onderscheiding teruggestuurd naar Boekarest. Wiesel wil de `Ster van Roemenië', die hij in 2002 ontving, niet langer dragen nu ook Corneliu Vadim Tudor, leider van de ultranationalistische Groot-Roemenië Partij (PRM), deze week die eer te beurt viel. Tudor staat volgens Wiesel bekend als ,,antisemiet en holocaust-ontkenner''.

De Cubaanse regering heeft wraak genomen voor de in hun ogen provocerende kerstversieringen die de Amerikaanse vertegenwoordiging in Havana heeft opgehangen. De Amerikanen zetten naast hun kerstboom in neonverlichting de cijfers 75, het aantal dissidenten dat dit jaar gevangen werd gezet. In antwoord lieten de Cubaanse autoriteiten twee enorme reclameborden met foto's van mishandelde Iraakse gevangenen voor de deur van de vertegenwoordiging zetten met daarop in rode letters het woord `fascisten'.

Een eerder dit jaar uit Guantánamo Bay vrijgelaten Brit heeft gisteren de Raad voor Europa, een organisatie voor democratie en mensenrechten waarbij vrijwel alle Europese landen zijn aangesloten, verteld hoe hij in Amerikaanse gevangenschap is mishandeld. Jamal Al-Harith vertelde hoe hij werd geslagen, geboeid, in een kleine cel moest blijven en beschimmeld eten kreeg. Hij sprak van ,,systematische mishandeling''. De Raad komt begin volgend jaar met een rapport over de detentie van vermeende Al-Qaeda- en Talibaanstrijders op de Amerikaanse marinebasis.

Bij een uitbraakpoging van gedetineerden in een gevangenis in de Afghaanse hoofdstad Kabul zijn gisteren vijf bewaarders en agenten gedood, en twee gevangenen om het leven gekomen. In de beruchte Pul-i-Charkigevangenis, even ten noorden van de hoofdstad, zitten veel leden van de terreurbeweging Al-Qaeda gevangen. De uitbraak begon toen een van de Al-Qaedaleden een cipier neerstak en hem zijn vuurwapen afpakte. Daarop doodde hij de twee andere bewaarders.

De Oekraïense presidentskandidaat Viktor Joesjtsjenko, die volgens Oostenrijkse artsen die hem hebben onderzocht begin september het slachtoffer van vergiftiging is geweest, kreeg toen zuivere TCDD toegediend, een van de giftigste dioxinen die er zijn. Dat is bij proeven in Nederland, Duitsland en Engeland gebleken. In zijn bloed werden 100.000 eenheden TCDD gevonden, de op een na hoogste concentratie die ooit bij een mens is vastgesteld. TCDD (tetrachlorodibenzoparadioxine) was een bestanddeel van Agent Orange, het ontbladeringsmiddel dat door de Amerikaanse militairen tijdens de oorlog in Vietnam werd gebruikt. Joesjtsjenko werd ziek na een diner met de chef van de geheime dienst. Hij weigerde gisteren de geheime dienst de schuld te geven van de vergiftiging; dat, zei hij, moet justitie uitzoeken.

In het Macedonische Kondovo, niet ver van de Macedonische hoofdstad Skopje, heeft een groep gewapende Albanezen die het dorp wekenlang bezet hebben gehouden en die dreigden raketten op Skopje af te vuren als ze zouden worden aangevallen, gisteren ingestemd met hun ontwapening. De opstand van Kondovo was potentieel zeer gevaarlijk, gezien de gespannen verhoudingen tussen de Albanese minderheid en de Macedoniërs. Of de autoriteiten een afspraak met de opstandelingen hebben gemaakt, is nog niet duidelijk. Eerder gisteren kreeg Macedonië een nieuwe regering: de ploeg van de sociaal-democraat Vlado Buckovski kreeg met 71 tegen 25 stemmen het vertrouwen van het parlement. Buckovski volgt als premier Hari Kostov op, die onlangs aftrad wegens de slechte verhouding met een coalitiegenoot, een van de partijen van de Albanese minderheid.

Alle WAO'ers jonger dan 50 jaar, worden herkeurd. Soms is hun gezondheid onveranderd, maar verliezen ze toch de uitkering. ,,U kunt in theorie nog parkeercontroleur worden.''

Van ziekenfonds veranderen kan tot omstreeks 1 februari. De keus is vaak niet makkelijk, maar hij kan wel geld opleveren.

De Nederlandse zakenman Frans van A., die wordt verdacht van betrokkenheid bij oorlogsmisdrijven en volkerenmoord, heeft na zijn vlucht uit Irak in een schuilhuis van de Nederlandse overheid gezeten.

Traditioneel boeren loont niet meer. In het Vechtdal onderhouden boeren het landschap, waar tot voor kort hun koeien stonden. Ook zijn er veel deeltijdnatuurbeheerders. ,,Als je niet snoeit, groeit de uiterwaard dicht.''

Het kabinet wil niet dat de Tweede Kamer al bij de voorbereiding van grote projecten direct met ambtenaren van betrokken ministeries zou kunnen spreken.

Nederlandse rechters waren tijdens de Tweede Wereldoorlog veel minder dan hun Belgische collega's genegen om de nazi's dwars te zitten, blijkt uit een vergelijkend onderzoek.

Een 28-jarige man heeft gistermiddag zijn ex-vrouw en twee kinderen op straat neergestoken. Volgens een politiewoordvoerder is de man vervolgens een woning binnengegaan en heeft zichzelf daar in de buik gestoken. De 27-jarige vrouw en haar zoontje (3 jaar) en dochtertje (1 jaar) zijn opgenomen in het Erasmus Medisch centrum, de man is naar het Zuiderziekenhuis gebracht. Volgens de politie zijn de kinderen ernstig gewond.

Bouwvakkers hebben door een rekenfout tijdens werkzaamheden in de Eerste Kamer het zeventiende-eeuwse schilderij Portret van Jacob Cats doorboord. Het ongeluk gebeurde enkele weken geleden, meldde een woordvoerder van de Eerste Kamer gisteren. In verband met de verbouwing was het 80 bij 100 centimeter grote doek tijdelijk in een apart kamertje geplaatst. Door een rekenfout kwamen de bouwvakkers tijdens het boren op een verkeerde plek uit en beschadigden ze de lijst en het doek. Het schilderij wordt momenteel hersteld. De kosten daarvan zijn nog onduidelijk, aldus de woordvoerder. Naar verluidt is de verzekerde waarde van het schilderij een kwart miljoen euro.

De politie heeft gisteren in een garagebox in een dichtbevolkte woonwijk in Nijmegen 2.500 kilo voornamelijk professioneel vuurwerk aangetroffen. De 37-jarige Nijmeegse eigenaar had in zijn woning nog eens honderd kilo vuurwerk liggen en in een schuurtje elders zogeheten Chinese rollen. Volgens de politie had de man maar enkele pakketten consumentenvuurwerk in zijn bezit. Voor de rest ging het om zwaar vuurwerk, waarvoor strenge opslagregels gelden. De Nijmegenaar is ingesloten. In een woning in Ewijk vond de politie gisteren nog eens tweehonderd kilo vuurwerk. Die partij was eigendom van een andere man uit Wijchen. Die kreeg eveneens een proces-verbaal. De politie heeft van alle bezitters van het vuurwerk de auto in beslag genomen.

Het kabinet is onder voorwaarden bereid akkoord te gaan met een opheffing van de Nederlandse Antillen als apart land. Als de landsregering van de Antillen verdwijnt, moeten wel het bestuur en de kwaliteit van de rechtsorde en de financiën op de eilanden gegarandeerd zijn. De rol van het koninkrijk moet dan meer invulling krijgen. Dat heeft het kabinet gisteren op advies van minister De Graaf (Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties, D66) besloten. Het kabinet reageert hiermee op een advies van de commissie-Jesurun, die dit najaar rapporteerde over de staatkundige toekomst van de Antillen. De commissie stelde toen dat de landsregering afgeschaft kan worden. Curaçao en Sint Maarten kunnen een status aparte krijgen en de andere drie eilanden zouden directe banden met Nederland kunnen aangaan.

De Israëlische Arbeidspartij van Shimon Peres treedt opnieuw toe tot een regering van premier Ariel Sharon, leider van de regerende Likud-partij.

Turkije kan definitief lid worden van de Europese Unie. De regeringsleiders van de 25 lidstaten van de huidige Unie zijn het gisteren na zware besprekingen met de Turkse leiders eens geworden over de voorwaarden waaronder de onderhandelingen over het lidmaatschap op 3 oktober 2005 kunnen beginnen.

Ajax speelt in februari 2005 in de volgende ronde van het UEFA-Cuptoernooi tegen Auxerre. Heerenveen is gisteren bij de loting gekoppeld aan Newcastle United. Verder speelt Feyenoord tegen Sporting Lissabon en AZ tegen Allemania Aachen.

Een hevige storm in het westen en het noorden van Frankrijk en in Parijs en omgeving heeft gistermiddag volgens een voorlopige balans zes mensen het leven gekost. De storm bereikte plaatselijk snelheden van 150 km per uur. Trein-, vlieg- en wegverkeer ondervond ernstige hinder en moest in veel gevallen worden stilgelegd.

Het kabinet wil niet dat de Tweede Kamer al bij de voorbereiding van grote projecten direct met ambtenaren van betrokken ministeries kan spreken.

De Nederlandse zakenman Frans van A., die wordt verdacht van betrokkenheid bij oorlogsmisdrijven en volkerenmoord, heeft na zijn vlucht uit Irak volgens het Kamerlid Van Velzen (SP) in een schuilhuis van de Nederlandse overheid gezeten.

Laatste speelfilm die Theo van Gogh afmaakte voor hij werd vermoord gaat over een andere moord die Nederland schokte: op politicus Pim Fortuyn. Met scenarist Tomas Ross bouwde hij een reeks complotten er omheen.

Alex van Warmerdams stuk De verschrikkelijke moeder, is een drieluik van losstaande gruwelsprookjes, steeds eindigend in doodslag. Pierre Bokma speelt de drie hoofdpersonen. Annette Malherbe is zijn zuster. Je kunt ze zien als rondtrekkende boze geesten die zich transformeren.

Van F.L. Bastet, winnaar van de P.C. Hooft-prijs 2005, zijn nog vijf boeken verkrijgbaar, waaronder de biografie Louis Couperus. Tot zijn beste werk behoort De schele hertogin. Gedenkschriften van Marie-Caroline de Berry – een roman in de negentiende-eeuwse traditie van pseudo-memoires.

In het kader met kop `welke test is het best?' staat in de laatste regel: `Een saillant biefstukje genuttigd'. Ik bestel mijn biefstuk ook bij voorkeur saillant!!! Laat me raden: uw eindredacteur wetenschap was even elders met zijn gedachten. Het zijn de seignante details die de kwaliteit bepalen.

EEN RAADSEL of toch geen raadsel? Alleen wie er een beetje kijk op heeft zal zich afvragen waar marktkooplui die nu zo gul mistletoe aanvoeren hun mistletoe vandaan halen. Want mistletoe is (1) nauwelijks te kweken, en komt (2) praktisch niet in Nederland voor.

De stelling van rabbijn Soetendorp `Islamofobie is vergelijkbaar met antisemitisme' (Opinie & Debat, 11 december) lijkt me onhoudbaar. Van een overeenkomst kan namelijk alleen worden gesproken als de achterliggende oorzaken vergelijkbaar zijn, hetgeen niet het geval is. Er bestond in de jaren '30 van de twintigste eeuw bijvoorbeeld geen joods terrorisme, er waren geen fanatieke joden die het parlement middels doodsbedreigingen ontwrichtten, er waren geen rabbijnen die in de synagoge haat zaaiden tegen het Westen, of adviseerden homo's van het dak te gooien, enz. Voor het antisemitisme bestond, om kort te gaan, geen enkele rechtvaardiging en was dan ook, voorzover in Nederland aanwezig, volledig door de nazi's geïmporteerd. De vergelijking is dus niet alleen onterecht, maar ook ongepast. Het probleem voor Soetendorp, en voor velen met hem (zoals Dijkstal), is het feit dat de islam een religie is, en geen `gewone' totalitaire stroming, zoals bijvoorbeeld het fascisme of het nationaal-socialisme. Hoe veel gemakkelijker zou het dan zijn, zeker voor de `linkse kerk', om facetten van deze stroming subiet te veroordelen, terwijl dat nu onmogelijk lijkt door het etiket `religie' dat erop is geplakt.

Misschien is het verbodsartikel in de Grondwet over discriminatie op grond van ras of geloofsovertuiging hier ook debet aan. Ondoordacht is dit artikel, omdat ras en geloofsovertuiging er in één adem genoemd worden, waardoor negatieve kritiek op een andere religie dikwijls, en ten onrechte, als racisme wordt afgedaan. Onvolledig is het, omdat het verbod onvoorwaardelijk moet zijn voor wat betreft ras, maar voorwaardelijk voor wat betreft geloofsovertuiging, omdat er nu stilzwijgend achter kan worden gedacht: `ongeacht hoe misdadig die overtuiging ook is'.

Het artikel `Doodgaan is duur' van Heleen de Graaf (NRC Handelsblad, 4 december), schetst een onvolledig en onterecht beeld van de uitvaartondernemers in het algemeen. Het stuk is gebaseerd op slechts twee interviews, met mensen die werken voor grotere uitvaartondernemingen die tevens een verzekering-safdeling hebben. De conclusie dat een uitvaart duur is, is maar ten dele juist. In de eerste plaats omdat het bij die twee ondernemingen uit het artikel inderdaad duur is om daar je uitvaart te laten organiseren.

`De emancipatie bij vrouwen stagneert', meldt het Sociaal en Cultureel Planbureau, en NRC Handelsblad neemt deze kop kritiekloos over. Echter, de mate van emancipatie bij vrouwen afmeten aan betaalde voltijdbanen buitenshuis (echt werk) is eerder een ongeëmancipeerde zienswijze. Een vrouw die alleen werkt uit financiële noodzaak, bijvoorbeeld om de auto, aangeschaft door haar echtgenoot, te financieren, zou dus het ideaal zijn?

Met belangstelling las ik het interview met prof.dr. Bob Smalhout over de problemen die bij Prins Bernhard ontstonden nadat hij in 1994 was geopereerd.

Mijn verbazing over de verkorte bewerking van de Pierre Bayle lezing in Opinie & Debat op 11 december was zeer groot. Jonathan Israel ziet religie als het grootste gevaar voor het individuele denken. Hij laat echter perfect zien dat ook hij niet zelfstandig denkt door voor alles wat hij beweert rechtvaardiging te zoeken in de filosofie van Bayle en Spinoza. Nederland heeft zijn joods-christelijke identiteit nooit van zich afgeworpen ondanks de Verlichtingsideeën. Met het obsessieve scheiden van geloof en geweten bereikt men mijns inziens niet de gewetensvrijheid zoals Bayle voorstond; men bereikt er een gespleten entiteit mee die moedwillig tussen twee identiteiten blijft zweven, wat een constant gevoel van zelfverloochening oplevert.

In de door de redactie bewerkte weergave van de lezing van Jonathan Israel over de noodzaak van de herontdekking van de tolerantie in Nederland (Opinie & Debat, 11 december) is deze lezing helaas verkort en bewerkt weergegeven. De integrale tekst van deze zeer belangwekkende lezing moest uit barbaarse? overwegingen blijkbaar wijken voor de illustratie van een gloeilamp ter grootte van bijkans een halve pagina.

Het hoofdredactionaal commentaar op de economische tijgersprong van China (`Wie is bang voor China?', 8 december) gaat gebukt onder eenzijdigheid. Weliswaar toont u zich om goede redenen gematigd optimistisch over de vooruitzichten van milieubescherming en arbeidsomstandigheden in China, maar voor ,,het overige'' heeft u geen beter advies dan ,,niet bang zijn''. Dat is niet terecht, want ,,het overige'', dat is nogal wat. Zo is de kans aanwezig dat de Europese Unie op niet al te lange termijn uit economische overwegingen een einde maakt aan het wapenembargo tegen China. Dat zou een belangrijke eerste stap kunnen zijn op weg naar wapenleveranties aan een land dat nog maar vijftien jaar geleden het leger inzette tegen zijn eigen bevolking. Ik gun China van harte de ,,fatsoenlijke levensstandaard'', waarvan u hoopt dat zij het gevolg is van de handel met Europa, maar tegelijkertijd ben ik bijzonder nieuwsgierig naar de mening hierover van de 23 miljoen inwoners van Taiwan. Zouden zij mogelijke, door Europa aan China geleverde raketten ook beschouwen als bijdrage aan een ,,fatsoenlijke levensstandaard''?

Onvermeld bleef ook de aanhoudende schending van de mensenrechten en het gebrek aan democratie in China. Natuurlijk heb ook ik goede hoop dat op dit terrein vooruitgang zal optreden dankzij de economische groei, maar voorlopig is het nog niet zover.

Aangezien deze kwesties onlosmakelijk zijn verbonden met de opkomst van China als economische grootmacht, verdienen zij een plek in uw commentaar. Ze afdoen met de dooddoener ,,niet bang zijn'', maakt een laconieke indruk.

De emancipatie van de vrouw stagneert, meent het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in NRC Handelsblad van 13 december. Vrouwen nemen nog altijd onvoldoende deel aan het arbeidsproces en bereiken minder vaak dan mannen de top. Een triest bericht. Triest, omdat het alles zegt over de gedachtewereld van het SCP: opgewarmde jaren '70-clichés gaan bij het SCP door voor wetenschap. Een hele generatie heeft inmiddels ontdekt dat het tweeverdienerschap eigenlijk niet met kinderen te combineren is, omdat je ofwel jezelf, ofwel je partner, ofwel je kinderen, maar waarschijnlijk allemaal tekortdoet.

In het interessante artikel `Minimaterie' (NRC Handelsblad, 9 december) wordt geprobeerd de mogelijkheden en risico's van nanotechnologie weer te geven. Het artikel geeft een goede indruk van het onderzoeksgebied nanotechnologie en stipt naast realistische en minder realistische mogelijkheden ook enkele reële risico's aan. Jammer genoeg staan er een aantal fouten in het artikel.

Er zijn vast wel duizenden Nederlanders die zich in hun leven herhaaldelijk schuldig maken aan onwettig gedrag en bizarre zaken. Maar, anders dan om eens een voorbeeld te noemen prins Bernhard, vallen zij niet onder een of andere ministeriële verantwoordelijkheid. Zij kunnen er gewoon voor worden gestraft of maatschappelijk op worden aangekeken. `De koning is onschendbaar' en valt derhalve onder verantwoordelijkheid van de regering. Om onduidelijke redenen geldt dat ook nog steeds voor een fiks deel van de familie van de koning. Als een lid daarvan iets uitspookt, kan dat de minister-president de kop kosten. Dat kan Balkenende dus heel wat koppen kosten als het tegenzit.

Het voorstel van Boris Dittrich (D66) om de zaak wat meer open te gooien heeft in ieder geval tot voordeel dat een deel van het kwaad tenminste niet meer de regering in gevaar kan brengen. Het verdoezelen en verbloemen is dan ook niet meer nodig. Gewoon het einde van het tijdperk waarin we `van de prins geen kwaad weten'.

Of toch nog liever maar de monarchie inruilen voor de republiek? Daar blijft een brief over gesjoemel met de belangen van de Papoea's tenminste niet in een gesloten archief (Kennedy aan Juliana en Bernhard).

ACTUALITEITEN

Buitenhof. Nout Wellink, directeur van De Nederlandsche Bank vindt dat de Nederlandse burgers te veel sparen en te weinig besteden. Minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot (CDA) vertelt over de onderhandelingen met Turkije en blikt terug op het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie. Ned.3, 12.05-13.00u.

Netwerk. Reportage over New Yorkse kinderen met een hiv-besmetting in achterstandswijken zoals The Bronx, die gedwongen worden experimentele medicijnen te slikken die grote lichamelijke ongemakken veroorzaken. Ned.1, 20.23-20.55u.

Het Rijksmuseum in Amsterdam en NRC Handelsblad organiseren dit jaar voor de zevende keer Document Nederland, een jaarlijkse documentaire foto-opdracht. Op zoek naar Sophie, Hakan & Roderick kwam tot stand in samenwerking met Foam, Fotografiemuseum Amsterdam, waar het Rijksmuseum dit jaar te gast is. Document Nederland t/m 6 februari 2005.

Open dagelijks van 10-17 uur, do/vr 10-21 uur. Foam, Keizersgracht 609, Amsterdam.

ACTUALITEITEN

Nova. Terugblik op Duitse en Engelse soldaten uit de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) die samen in de loopgraven kerst vierden. Ook een reportage over doping in de sport naar aanleiding van de beschuldiging van Victor Conte dat de Amerikaanse atlete en drievoudig olympisch kampioene Marion Jones verboden middelen heeft gebruikt. Ned.3, 22.20-23.00u.

Fouten maken doet iedereen. Het had prins Bernhard echter gesierd als hij zijn fouten tijdens zijn leven ruimhartig had toegegeven. Dat hij daarmee heeft gewacht tot na zijn dood, toont zijn hooghartigheid en vooral zijn lafheid. Vrijwel alles wat hij postuum te melden had, was ter meerdere glorie van zichzelf. Tevens moest hij zonodig natrappen door mensen op grove wijze te belasteren en bracht hij zijn nabestaanden in verlegenheid. Mensen met innerlijke beschaving doen zoiets niet. Nu de prins eindelijk is uitgepraat over zijn eigen waarheden en geen invloed meer kan uitoefenen, is de weg vrij voor objectief onderzoek over 'sprinsen échte verleden, opdat hij de geschiedenisboekjes mag ingaan op een wijze die hem werkelijk toekomt, en niet zoals hij dat zelf zo graag zag.

Het gist in de samenleving. Veel mensen zijn geïrriteerd, over grote problemen en kleine ergernissen. Beschrijf in maximaal 250 woorden waaraan u zich volgend jaar niet meer wilt ergeren, wat nu eens afgelopen moet zijn. Kies bij voorkeur één of twee onderwerpen uit en maak geen lijstjes. Inzenden onder vermelding van naam, adres en woonplaats vóór 20 december 8.00 uur, via e-mail (irritatie@nrc.nl) of per brief naar NRC Handelsblad - Opinie - Irritatie, Postbus 8987, 3009 TH Rotterdam. (Het mailadres irritatie@nrc.nl heeft een paar dagen niet gefunctioneerd, maar is nu bereikbaar.)

Een selectie uit de reacties wordt gepubliceerd in de bijlage Opinie & Debat van 23 december.

Het taartdiagram van de kledingexport naar de EU na afschaffing van de importbeperkingen per 2005, bij het artikel Aardverschuiving in de textiel (16 december, pagina 16) bevatte verkeerde percentages. De kledingimport van de EU uit `overig Centraal- en Oost-Europa' daalt van 9 naar 6 pct, uit Bangladesh van 3 naar 2 en uit de rest van de wereld van 30 naar 23 pct.

Bij sanitairproducent de Koninklijke Sphinx in Maastricht verdwijnen 261 van de 450 banen. Om te kunnen blijven concurreren met lagelonenlanden nemen robots het meeste werk over.

In de illustratie bij het artikel Toekomst Zuiderzeelijn minder zonnig (16 december, pagina 3) staat Antwerpen vermeld. Het gaat om Brussel.

Het aantal universitaire studies met een maximaal aantal eerstejaars verdubbelt volgend jaar ten opzichte van dit jaar. De toename wordt vooral veroorzaakt door de populariteit van psychologie.

In het artikel Fischers nieuwe route naar vrijheid (17 december, pagina 9) staat: In deze zaak presenteerde Bosnitch vandaag weer nieuwe documenten die ,,aantonen dat de Amerikaanse regering liegt' en dat Fischers paspoort ongeldig was. Er had moeten staan: In deze zaak presenteerde Bosnitch vandaag weer nieuwe documenten die ,,aantonen dat de Amerikaanse regering liegt' in documenten die zouden moeten aantonen dat Fischers paspoort ongeldig was.

Hans Steketee meldt in zijn rubriek `Engels voor beginners' (Achterpagina, 14 december) terecht dat de uitspraak van sommige Engelse woorden krankzinnig is. Van in ieder geval één woord (Cholmondeley) had hij de correcte uitspraak (Chumley) echter kunnen weten, indien hij de `klassiekers' uit de Nederlandse literatuur van Leonard Huizinga goed had gekend, te weten de `Adriaan en Olivier' reeks. In `Adriaan contra Olivier' wordt gemeld dat ene Cholmondolly dol is geworden. Het verhaal vervolgt met ,,`Spreek uit Chomly' zei ik streng. `Wie is Chomly?''' (uitg. Salamander, 7e druk, 1967: blz 71). Chomly blijkt een olifant te zijn, en speelt verder een belangrijke rol in het boek. Mogelijk heeft Huizinga de naam en uitspraak nooit op schrift gezien en kwam hij tot de iets andere schrijfwijze, maar ze zijn dermate krankzinnig dat ik er in tegenstelling tot Steketee geen enkele moeite mee had ze te onthouden en direct te herkennen, terwijl ik het boek minstens 30 jaar geleden heb gelezen.

In de directe omgeving van een drietal sterren zijn tekenen van bouwstenen van aardachtige planeten ontdekt. De bouwstenen bevinden zich in de schijf van gas en stof rond die sterren en werden gevonden door astronomen van de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Leiden en hun collega's uit België, Duitsland en Frankrijk (Nature, 25 nov). De bouwstenen zijn weliswaar nog piepklein, in de orde van een duizendste millimeter (micron), maar tonen wel aan dat het proces van de vorming van grotere ingrediënten hier al in volle gang is. Het is volgens de onderzoekers hoogst onwaarschijnlijk dat dit proces uiteindelijk niet zal leiden tot het ontstaan van aardachtige planeten.

Hoe komt het nu dat zo'n 250 miljoen jaar geleden een groot deel van het leven van de aarde is weggevaagd? In een briefwisseling op verhitte toon in Nature en Science twisten geologen al maanden over de oorzaak van deze ramp, de grootste catastrofe die het leven ooit trof – er gingen veel meer soorten verloren dan 65 miljoen jaar geleden ten tijde van het uitsterven van de dinosauriërs.

Daar stonden ze dan op 24 september 2003 op Schiphol: twee medewerkers van het Nationaal Herbarium in Leiden werden op heterdaad betrapt door de douane bij de illegale invoer van orchideeën uit Papoea Nieuw-Guinea. Het plantenmateriaal dat zij bij zich hadden was slechts gedeeltelijk gedekt door een vergunning.

Jaja, die vader van Alexander de Grote was me toch een rokkenjager en een gewetenloos politicus! En wist u niet dat Alexander de Grote erg slim was maar ook een moordenaar en een psychopaat? En dat zijn machtswellust zijn grootste vijand was? Nee? Dan moet u zeker kijken naar het National Geographic-biografietje van deze wereldveroveraar van ruim 2300 jaar geleden. En dan wist u vast ook niet dat álle grote generaals ter wereld, Caesar, Washington, Napoleon, Patton, allemaal van deze Macedonische gek hebben geleerd.

Televisieproducent Endemol ontslaat begin volgend jaar 47 van zijn 405 medewerkers in Nederland. Het bedrijf moet bezuinigen omdat het minder opdrachten krijgt van de zenders.

Met toenemende verbazing heb ik kennisgenomen van het `leeglopen' in de media van diverse zogenaamde bekende Nederlanders over hun privé-contacten met wijlen de prins der Nederlanden. Maar het interview met de heer Smalhout bevat uitingen die, wegens de bijzondere positie die de heer Smalhout in de medische behandeling van prins Bernhard heeft ingenomen, niet kunnen en getuigen van zeer merkwaardige opvattingen over de privacy van een patient. Wat Smalhout deed was (1) in publieksmedia doen van mededelingen over ziektebeloop en behandeling van de prins die gewoon tot het beroepsgeheim behoren van de behandelend arts. Door de pensionering van Smalhout, noch door de dood van de prins is het medisch beroepsgeheim van de heer Smalhout opgeheven, en hij had zijn mond behoren te houden tegen de EO en tegen Jannetje Koelewijn.

Ooit was Nederland voor een derde bedekt met hoogveen. Nu is er hooguit vijf hectare levend hoogveen over. Dit unieke, historische landschap valt met enig kunst- en vliegwerk te herstellen, zegt de Nijmeegse bioloog Hilde Tomassen.

Te korte nachtrust kon weleens een van de oorzaken zijn van de epidemie van vetzucht die we doormaken. Slaaptekort zorgt voor veranderingen in bepaalde hormonen, wat de eetlust aanwakkert (Annals of Internal Medicine, 7 dec).

Te korte nachtrust kon weleens een van de oorzaken zijn van de epidemie van vetzucht die we doormaken. Slaaptekort zorgt voor veranderingen in bepaalde hormonen, wat de eetlust aanwakkert (Annals of Internal Medicine, 7 dec).

Ooit was Nederland voor een derde bedekt met hoogveen. Nu is er hooguit vijf hectare levend hoogveen over. Dit unieke, historische landschap valt met enig kunst- en vliegwerk te herstellen, zegt de Nijmeegse bioloog Hilde Tomassen.

Harde zuurstof doorlatende lenzen zorgen er bij kinderen voor dat bijziendheid, myopie, minder sterk toeneemt. Uit een Amerikaans onderzoek, waaraan ruim honderd bijziende kinderen meededen, blijkt dat dit oogprobleem na het drie jaar dragen van harde lenzen bijna 30% minder was verergerd dan na eenzelfde periode met zachte lenzen (Archives of Ophthalmology, dec).

Als ik in mijn keuken rondkijk en de elektrische apparaten, speciale pannen van allerlei vormen en materialen, potjes kruidenmengsels en flesjes smaakgevers van `liquid smoke' tot knoflookgelei met chilipepers zie, realiseer ik mij dat ik binnenkort echt drastisch moet opruimen. De elektrische brood- en pastamachines gaan de kelder in en er wordt een selectie gemaakt uit de grote stapel cake- en bakvormen waarvan zeker tweederde zelden of nooit gebruikt wordt. Maar een vrij recente aanwinst blijft in de keuken – mijn rookoven. Uit deze veelzijdige `oven' komen de meest lekkere en verrassende dingen, zoals de coquilles voor dit bijzonder mooie borrelhapje voor de kerstdagen.