Reacties na fatale aanslag op Van Gogh

Theodor Holman (scenarioschrijver, bevriend met Van Gogh), een kwartier na de aanslag: ,,Ik heb het net gehoord. Ik ben sprakeloos, Ik kan echt niet meer zeggen.'' Later: ,,Ik zou willen dat ik naar hem toe kon, maar dat gaat niet. Theo was er bang voor dat er ooit zoiets met hem zou gebeuren. We hebben vorige week nog gesproken en grappen gemaakt over bedreigingen. Hij zocht altijd het debat op en was zo fanatiek in het verdedigen van vrije meningsuiting, ik denk dat dat de reden is dat hij nu vermoord is. Ik weet bijna zeker dat hij zelf verwacht had dat zoiets hem ooit zou overkomen.'' (NOS-Journaal)

Premier Balkenende: ,,Het is onaanvaardbaar wanneer het uiten van een vrije mening de oorzaak van deze brute moord zou zijn. Nederland is een land waarin mensen voor hun mening kunnen uitkomen. Daar moeten we met elkaar voor staan.''

Ton Elias (oud-journalist, bevriend met Van Gogh): ,,Dit is een aanslag op de vrije meningsuiting. Ik vond hem een hele interessante man. Onconventioneel, veelzijdig. Je kon hem niet in een vakje stoppen. Hij was soms van dik hout, maar hij was bijvoorbeeld ook heel serieus bezig met het opvoeden van zijn kind. En hij was heel goed geïnformeerd over de dingen waar hij een mening had.''

Ayaan Hirsi Ali (Tweede Kamerlid, VVD): ,,Verschrikkelijk. Ik vrees dat de moordaanslag verband houdt met Submission (een film over de onderdrukking van moslimvrouwen die zij afgelopen zomer met Van Gogh) maakte. Iedereen wist dat dit stond te gebeuren. Hij is sinds de zomer bijna voortdurend bedreigd. Ik weet hoe de arabische wraakcultuur werkt. Zelf word ik beveiligd, en dus was Theo het makkelijkste doelwit. Het is ontzettend dom dat de lokale autoriteiten in Amsterdam Van Gogh niet hebben beveiligd. Dat Van Gogh dat zelf heeft geweigerd, maakt niet uit. Onze fractievoorzitter Jozias van Aartsen is toen hij nog minister van Landbouw was ook tegen zijn eigen wil beveiligd. Er mag geen verschil worden gemaakt tussen ministers en opiniemakers. Ik word hier cynisch van. Kennelijk is het in dit land de gewoonte dat met maatregelen gewacht wordt tot er doden vallen.''

Minister Donner (Justitie, CDA): ,,Dit is afschuwelijk voor zijn familie én voor het land als dit naar aanleiding is van de recente uitzending (van Submission, red.). Als dit de consequenties zijn voor mensen die vormgeven aan hun mening, dan is hier niet meer behoorlijk in samen te leven.

Mohamed Sini (voorzitter van de Stichting Islam en Burgerschap die kritiek had op de film Submission van Ayaan Hirsi Ali en Theo van Gogh): ,,Ik vind het een aanslag op de democratie, een aanslag op het vrije woord, een aanslag op onze broze samenleving. Je kunt van alles zeggen over de opvattingen van Van Gogh, ik vond zijn film shockerend, maar daar moet je woorden tegenover zetten, geen wapens. Wij vinden het verschrikkelijk voor zijn familie, zijn dierbaren, en de democratische burgers van Nederland.''

Thomas Ross (auteur en scenarist van de film 0605 waar Van Gogh aan werkte): ,,Ik ga geen enkele parallel trekken met Fortuyn. Toen die vermoord werd wist iedereen al zeker dat de moordenaar uit een bepaalde hoek kwam, tot we geconfronteerd werden met een blonde rare Nederlandse jongen. Van Gogh was een schat van een jongen. We maakten ruzie, lachten samen, dronken samen, nou ja, hij was gestopt. Het is onwerkelijk dat hij er niet meer is. Hij was nooit bang. Ik hield weleens mijn hart vast.''

Mohammed Echarrouti(voorzitter van de Marokkaanse El Kabir moskee in Amsterdam): ,,Niet te vatten voor woorden, zo'n moord. In Nederland. Slecht, dit is echt slecht. Voor iedereen. Voor heel Nederland. Nee, ik dacht niet: O God, laat het geen moslim zijn. Een moslim of niet-moslim, een moord kun je niet toeschrijven aan een religie, welke dan ook. Net als andere geloven is ook de islam tegen moorden van mensen. Ik ben er wel bang voor dat deze moord op Theo van Gogh de relatie tussen moslims en niet-moslims in Nederland nog verder op scherp zal zetten. Die is sinds 11 spetember toch al niet zo goed meer.''

Léon de Winter (schrijver, streed in zijn columns tegen Van Gogh): ,,Nee, de rechtszaken wegens antisemitisme na Van Goghs uitspraken over mij doen er hier niet toe. Een perspectief bestaat niet als zoiets gebeurt. Nu bestaat alleen weerzin, afgrijzen. En woede en wanhoop. Theo van Gogh was natuurlijk een getalenteerde beroepsprovocateur in wiens gedrag iets pathologisch zat. Alsof hij genetisch was voorbestemd om te zeuren en te zuigen. Ontmoet heb ik hem nooit - idioot hè? Het is kennelijk mogelijk in dit land dat mensen die ernstig overhoop liggen elkaar nooit ontmoeten. En daar heb ik niet eens moeite voor hoeven doen, nee echt niet!

Frans Weisglas (voorzitter Tweede Kamer): ,,Als politiek kunnen we nu alleen maar wachten op de feiten. Ik heb gesproken met minister Donner en minister Remkes, zij zullen later vandaag de Kamer informeren. Of de politiek genoeg gedaan heeft sinds de moord op Fortuyn om herhaling te voorkomen? Wat kan de politiek doen? De maatschappij heeft niet genoeg gedaan want hij is vermoord.''

Milli Görüs en UMMON(Turkse moslimorganisatie en Marokkaanse moskeekoepel, in een persbericht): ,,De Nederlandse democratie heeft opnieuw zware averij opgelopen. Deze moord heeft ons diep geraakt. Van Gogh, één van Nederlands beste filmmakers is er niet meer om ons scherp te houden met zijn films, zijn columns en zijn tv-programmas. Zijn woede over maatschappelijke ongelijkheid, over domheid, was even groot als zijn onvermoeibare inzet voor rechtvaardigheid.''

Minister Remkes (Binnenlandse Zaken, VVD): ,,Kennelijk (...) kun je in deze samenleving niet meer vrijelijk je mening uiten op straffe van bedreigingen. Dat is voor de democratische rechtsorde een hoogst ernstig feit. Het is natuurlijk al wat langer zo dat we in onze samenleving in een klimaat leven dat ernstig is verruwd.''

Job Cohen (Burgemeester van Amsterdam): ,,De laffe moord is een enorme inbreuk op de vrijheid van meningsuiting. Ik ga ervan uit dat Van Gogh om zijn ideeën en uitspraken om het leven is gebracht. Van Gogh wilde juist in Amsterdam wonen omdat hij hier kon zeggen wat hij wilde.'' (ANP)

Ronald Giphart (schrijver, werkte met Van Gogh aan film): ,,Theo van Gogh was een moedig, aimabel en humoristisch mens. Ik sta nog steeds te trillen, ik kan er niet bij. Ik heb net zitten huilen voor de televisie. Als het waar is dat hij om zijn mening is vermoord, dan vind ik Nederland geen leuk land meer. Het moet niet kunnen dat binnen zo'n korte tijd twee mensen worden vermoord omdat ze zeggen wat ze vinden.'' (ANP)

Eddy Terstall (filmmaker, bevriend met Van Gogh): ,,De fascisten zijn onder ons. We hebben iets te verliezen in deze maatschappij. Het is ongelooflijk. Iemand vermoorden uit naam van een god die niet bestaat. Dat dit kan in Nederland anno 2004. Hij was een fijn klankbord, was altijd kritisch, maar stond voor je klaar als je hem nodig had.'' (ANP)

CDA-fractieleider Verhagen: ,,Wat je ook zegt, het moet er nooit toe leiden dat je vermoord wordt. (...) De gedachte aan een islamistische dader is bij me opgekomen. Maar zeker nu de dader gepakt is, moet je niet speculeren over zijn motieven.''

PvdA-fractieleider Bos: ,,Ik roep iedereen op om deze moord compromisloos te veroordelen en zich met de grootst mogelijke urgentie in te zetten voor het vrije woord en de vrije samenleving. Het is mij niet ontgaan dat er in de wijken en steden nog scherpe tegenstellingen zijn tussen fanatici en mensen die redelijk denken.''