Filmen in een balletschool

De meeste documentairemakers kunnen er alleen maar van dromen: afstuderen en meteen een beurs of subsidie in de wacht slepen. Het overkwam de Amsterdamse filmmaakster Saskia Gubbels (1971) tot twee keer toe. ,,Ik heb geluk gehad'', zegt Gubbels. ,,De documentairewereld is een harde wereld, maar ik heb vrij snel een voet tussen de deur gekregen.''

Nadat zij in 1997 haar opleiding Audiovisueel programmamaken had voltooid aan de Kunstacademie in Breda, vroeg Gubbels op goed geluk een startstipendium aan bij het Fonds voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. ,,Ik had het plan opgevat om een documentaire te maken over een gepensioneerde zeeman in Egmond'', vertelt Gubbels. ,,De man woonde in een bejaardentehuis en kon alleen de zee nog zien als hij op een stoel op zijn tenen voor het raam ging staan.''

Met dat beeld trok Gubbels de toetsingscommissie van het Fonds voor de Beeldende Kunsten over de streep. Ze kreeg de beschikking over 15.000 euro om het concept uit te werken – een aanzienlijk bedrag voor iemand die jarenlang van een studiebeurs had geleefd. ,,Ik voelde mij ontzettend rijk.''

Na drie maanden overleed de hoofdpersoon van wat haar eerste professionele documentaire had moeten worden. ,,En daarmee stierf ook het project een zachte dood'', zegt Gubbels. Omdat een afgerond eindproduct geen eis was voor toekenning van het stipendium, hoefde zij het resterende geld niet terug te betalen. De Amsterdamse schafte daarop een professionele camera en een montagecomputer aan en nam rustig de tijd om zich te oriënteren op de omroepwereld. ,,Ik had altijd al een voorliefde voor de VPRO, een omroep die prachtige documentaires uitzendt. Op een gegeven moment dacht ik: waarom stuur ik mijn twee eindexamenfilms niet op? Ik heb toch niets te verliezen.''

De omroep reageerde positief op haar film over de dragers van een randstedelijke uitvaartonderneming. Hij werd weliswaar nooit op televisie uitgezonden – het onderwerp was te gewaagd, vermoedt Gubbels – maar ze had wel haar visitekaartje afgegeven en de film kwam al snel in het festivalcircuit terecht. Niet veel later werd zij door de Humanistische Omroep benaderd voor het maken van een korte documentaire over jongeren die als bijbaantje doodskisten dragen in hun dorp. ,,Een mooie opdracht'', zegt Gubbels terugkijkend, ,,maar ik wilde zo graag een mooie, lange documentaire maken. Een verhaal met diepgang en verschillende lagen.'' Om dat te bereiken kon zij maar één ding doen: op zoek gaan naar een nieuwe geldschieter.

Een bevriende producent attendeerde haar op het bestaan van de subsidieregeling Filmportretten Markante Noord-Hollanders van de provincie Noord-Holland. De regeling werd zeven jaar geleden van kracht en stelt jonge, professionele filmmakers in staat om op kosten van de provincie een portret te maken van `een levende markante Noord-Hollander die door een bijzondere activiteit een bijdrage levert aan de cultuur in Noord-Holland'. Het portret moet minimaal 20 minuten lang zijn. Voor de opdracht stelt de provincie een bedrag beschikbaar van maximaal 68.000 euro. De documentaire moet binnen een jaar na toekenning van de subsidie voltooid zijn.

De bevriende producent stelde Gubbels voor een documentaire te maken over een vrouw die al vijftig jaar lang balletles geeft in het Noord-Hollandse Bergen. ,,Aanvankelijk betwijfelde ik of deze vrouw markant genoeg was voor de portrettenserie, maar na een paar bezoeken aan de balletschool wist ik dat het idee een goede kans maakte.'' Zij kreeg gelijk: het voorstel werd gekozen uit dertig inzendingen. Gubbels sleepte het maximale bedrag in de wacht, waarvan zij een vijfde zelf mocht houden voor research, scenario en regie. De materiaalkosten, de montage, de geluidsvrouw en de producent werden van het restant betaald.

Haar film De grote voorstelling werd in april 2003 uitgezonden door TV Noord-Holland. De uitzending leverde tot haar frustratie echter nauwelijks reacties op. Laat staan nieuwe opdrachten. ,,Misschien komt dat doordat de provincie niets aan promotie heeft gedaan. Je levert je film af en dat is het dan.'' Een vreemde zaak, vindt Gubbels, want er is veel geld gemoeid met het project.

Eric ten Brummelhuis, beleidsmedewerker cultuur van de provincie Noord-Holland, zegt dat de regeling Filmportretten Markante Noord-Hollanders jarenlang voorzag in de behoefte ,,om onze provincie op een artistieke manier vast te leggen''. Maar de regeling wordt in 2005 wel afgeschaft. ,,Noord-Holland moet flink bezuinigen op het cultuurbeleid. En daarbij krijgen andere zaken nu eenmaal prioriteit.''

Dit is een serie over bijzondere fondsen, subsidies en potjes. Volgende week: subsidie voor logies in een monument.