Net als de andere journalisten bivakkeerde Peter d'Hamecourt, correspondent van het NOS-journaal en het Algemeen Dagblad, in die dagen bij het theater. Hij ontmoette er de Rus Oleg Zjirov, die met zijn gezin in Nederland woont. Zijn vrouw en zoon zaten in het theater. Via de mobiele telefoon had Oleg af en toe direct contact met hen. Ook liet hij met zijn gsm de plotseling opgedoken Tsjetsjeen Zaoer bellen met de terroristenleider Movsar Barajev of zijn kornuiten.
De gijzeling werd gefilmd door de vaste videocamera's van het theater en de Tsjetsjenen zelf maakten opnamen van de zaal, van de rij voor het geïmproviseerde toilet in de orkestbak, van de zwartgesluierde vrouwen, van de grote bom in het midden van de zaal, van hun leider en van de opkomst van een dronken vrouw die het politiekordon wist te passeren en in koelen bloede werd doodgeschoten. Ook de dramatische ontruiming van de zaal is vastgelegd.
D'Hamecourt heeft de gebeurtenissen minutieus gereconstrueerd. Het is door het verhaal van de Zjirovs persoonlijk van toon. Natasja Zjirov overleeft de gijzeling niet, hun veertienjarige zoon Dmitri wel. Gruwelijk is het verslag van de zoektocht naar het lijk van Natasja in het mortuarium van een ziekenhuis.
Interessant is het portret van de familie Barajev. Movsar is een neef van de beruchte Tsjetsjeense rebellenleider Arbi Barajev die op 24 juni 2001 door de Russen werd gedood. Movsar poseert in het theater als een gelovig moslim en de hele actie, met de ongebruikelijke aanblik van de vrouwelijke martelaars, wordt gepresenteerd als een onderdeel van de jihad. Maar oom Arbi was een grote crimineel, die schatrijk werd dankzij de in Tsjetsjenië bloeiende gijzelindustrie. De vrijheidsstrijd in Tsjetsjenië heeft zulke maffiose trekken dat het voor Poetin makkelijk is de wandaden van het Russische leger te maskeren. De bevolking is daarbij het slachtoffer van beide partijen.
Het boek van d'Hamecourt roept één vraag op, over de rol van Zaoer. In zijn begrijpelijke wanhoop gebruikt Oleg Zjirov de jonge Tsjetsjeen om via de gsm contact te leggen met de terroristen. Voor hem zijn alle middelen geoorloofd, het gaat immers om leven en dood van zijn familie. Maar halverwege de gijzeling begint Zaoer ook de Russische geheime dienst FSB op te vallen. Hij wordt gearresteerd en is inmiddels wegens medeplichtigheid tot de niet misselijke gevangenisstraf van acht jaar veroordeeld. Had d'Hamecourt, die in deze kwestie ook door de Russische geheime dienst is verhoord, in de gaten welk risico de jongen liep?
Peter d'Hamecourt: Rusland in gijzeling. De dramatische afloop van de musical Nord-Ost.
Mets & Schilt, 250 blz. €20,–