De mannen blijken mee te vallen

De langverwachte roman The Crimson Petal and the White van de in Nederland geboren Schotse schrijver Michel Faber telt maar liefst 838 bladzijden. En dat hadden er meer kunnen zijn, want in zijn dankwoord grapt Faber dat hij van alle boeken die hij raadpleegde gedurende de twintig jaar dat hij aan zijn Grote Victoriaanse Roman roman werkte, er maar één noemt (een boek over de Victoriaanse keuken), om zijn boek `nice and slim' te houden.

Waren het maar meer dan de ruim 800 bladzijden geweest! Want hoe wreed eindigt nu het boek. Luchthartig neemt de alwetende verteller op een willekeurig moment afscheid van een gekwelde lezer. `Een abrupt einde, ik weet het, maar zo gaat het altijd, niet waar? Je denkt dat alles voor altijd is, maar dan houdt het plotseling op.' We komen niet te weten hoe het afloopt met de bijzondere personages met wie we zoveel bladzijden meeleefden. Hoe gaat het bijvoorbeeld verder met de 19-jarige Sugar, die zojuist aan de kant is gezet door haar minnaar William Rackham, een rijke parfumfabrikant? Sugar, een prostituee die in de Londense hoerengids More Sprees in London, Hints for Men About Town, with advice for greenhorns wordt aanbevolen als de beste hoer in de stad omdat ze oogverblindend sexy is, buitengewoon intelligent en alles doet wat mannen willen, is door Rackham van de straat geplukt. Hij wil het alleenrecht op Sugars lichaam en geeft haar daarom een eigen kamer. Later neemt Rackam haar zelfs in huis om als gouvernante te zorgen voor Sophie, zijn verwende jonge dochter. Zijn fragiele, ernstig zieke en zwaar gelovige vrouw Agnes denkt dat Sugar een engel is, gestuurd door God. En dan is er nog de naar seks snakkende oudere dame Emmeline Fox, betrokken bij `The Rescue Society', de organisatie die hoeren van de straat wil halen om ze een nieuwe start in het leven te geven. Zij is verliefd op de broer van Rackham, een door hoeren geobsedeerde priester.

The Crimson Petal, een meesterlijke literaire soap die zich grotendeels afspeelt in 1875, is als een vervolgverhaal tot zijn lezers gekomen. Het eerste deel van de roman, die in totaal uit vijf delen bestaat, werd al eerder op internet gepubliceerd. In de voetsporen van zijn grote voorbeeld Charles Dickens, wilde Faber een roman in serie, maar dan op een eigentijdse manier: een Victoriaanse e-novel. Lezers van The Guardian kunnen iedere week een nieuwe aflevering downloaden. Faber is niet bang dat de uitvoerige voorpublicatie de verkoop negatief beïnvloedt. Integendeel. `The first taste of opium is always free', merkt hij op in zijn introductie tot het vrije prozaverstrekkingsexperiment.

Faber is hard op weg om een van de toonaangevende schrijvers van Groot-Brittannië te worden. Hij debuteerde in 1993 met de verhalenbundel Some Rain Must Fall en publiceerde twee novellen, The Courage Consort (2002) en The Hundred and Ninety-Nine Steps (2001). In beide novellen spelen psychisch labiele vrouwen een hoofdrol. In Nederland verwierf Faber vooral bekendheid met de roman Under the Skin (Onderhuids, 2000), over een eigenzinnige vrouw die met haar perfecte boezem mannelijke lifters lokt om ze vervolgens in een slachthuis tot paté te laten vermalen.

Fictie lijkt voor Faber een manier om de verbeeldingskracht op volle kracht te laten draaien: liefst zo bizar mogelijk. In een interview met De Volkskrant heeft Faber te kennen gegeven dat hij autobiografische romans verafschuwt; hij vindt ze vaak slecht en oninteressant. Toch geeft Faber op de website van The Guardian veelzeggende autobiografische informatie prijs over de totstandkoming van The Crimson Petal. Faber begon op 19-jarige leeftijd aan zijn roman, toen hij zijn eerste echtgenote huwde, een zonderlinge wereldvreemde 27-jarige vrouw, die in Victoriaanse jurken de universiteitsgebouwen betrad. Faber was naar eigen zeggen een al even zonderlinge angry young feminist. In de loop van de twintig jaar is hij minder negatief geworden en meer `goedgehumeurd' als het om de sekseverhoudingen gaat. Dat zien we terug in The Crimson Petal. Aanvankelijk is Sugar een mannenhaatster. De eerste zin van haar roman in wording The Rise and Fall of Sugar luidt `alle mannen zijn hetzelfde' en ze ventileert regelmatig haar woede over het mannelijk geslacht: `God damn God and all his horrible filthy creation!'. `Het kwam recht uit mijn hart', zegt Faber op de website over dit citaat. Sugar ontpopt zich halverwege echter tot een mannenliefhebster. Ze wordt steeds minder tevreden over haar boek en verliest zelfs haar manuscript.

Faber schrijft proza waar je vaak en veel bij glimlacht. Onderhoudend zijn de plotwendingen die aan een comedy of errors doen denken en de typografische grapjes. Als personages op een fluistertoon gaan praten wordt het lettertype bijvoorbeeld steeds kleiner. Knap is ook hoe Faber het Victoriaanse tijdgevoel weet op te roepen. Met speels gemak passeert het beginnersgestuntel met de uitvindingen van die tijd, zoals de fotografie en de eerste telefoon (`voice telegraph'). Darwin wordt niet genoemd, maar en passant wordt melding gemaakt van de eerste gorilla in Londen en worden de personages vaak met apen vergeleken. Hoe groter het libido, hoe meer haar. Gedetailleerd worden tapijtjes borsthaar, driehoekjes schaamhaar, plukken okselhaar dan wel haaruitval beschreven; ook passeren geestige beschrijvingen van de vele parfum-, haargroei en zeepproducten (letterlijk `soap') van het Rackham-imperium.

The Crimson Petal kenmerkt zich door zo'n wonderlijke vlotte, lichte, bijna light-verse-achtige kwaliteit, dat je bijna het stilistisch vernuft over het hoofd ziet. Het grote leesplezier van deze roman schuilt bovenal in de zorgvuldig gecomponeerde zinnen, de precieze woordkeuze waarmee Faber zijn personages en hun gemoedsgesteldheid weet te typeren. Als het druk is op het perron wordt dat als volgt beschreven: `a sea of humanity has washed out of the great portals into the brilliant boulevard beyond'; het kan op straat ruiken naar `onvervulde verlangens' en zelfs vingers kunnen `slaperig' zijn. De talloze dialecten van de verschillende bevolkingslagen (`You aint' a norfer' are ye?' – `je bent toch geen schrijver, he?') zorgen voor de juiste sfeer.

Het waarom van dikke boeken komt overigens ook in The Crimson Petal ter sprake. Sophie wil weten waarom er moeilijke lange woorden bestaan. `Eén lang moeilijk woord is hetzelfde als een hele zin vol met makkelijke woorden', antwoordt Sugar. `Het bespaart tijd en papier.' Ze vervolgt: `Als boeken zo geschreven zouden worden dat iedereen, ongeacht de leeftijd, meteen alles zou kunnen begrijpen, dan had je enorm dikke boeken. Zou jij een boek willen lezen dat 1000 pagina's dik was?' Sophie antwoordt zonder aarzelen: `Ik zou 1000 miljoen bladzijden lezen, juffrouw, als alle woorden woorden waren die ik begreep'.

Over de omvang of de inhoud van zijn volgende boek heeft Faber nog niets prijsgegeven. De verslaafd geraakte lezer wil echter maar één ding: The Crimson Petal 2 of hoe het afliep met Sugar. Bovendien: een dealer mag de kraan niet zomaar dichtdraaien. Hij is het aan ons verplicht.

Michel Faber: The Crimson Petal and the White. Canongate. 838 blz. €35,50. Een Nederlandse vertaling verschijnt in mei 2003 bij Podium.