NA 11 SEPTEMBER

Bij verzekeraar Nationale-Nederlanden, dat in Neerlands hoogste gebouw (151 meter) in Rotterdam huist, is men nog een stap verder gegaan. Het bedrijf heeft na de ramp in New York een zogeheten `monitor' opgezet, vertelt woordvoerder John Riepen. ,,Er zijn lijnen uitgezet binnen de organisatie waarlangs de gevoelens van werknemers zijn gemeten. Naast veiligheid in het gebouw, vonden wij de gevoelens van de werknemers van groot belang. De werkgever is verantwoordelijk voor angsten die eventueel optreden, nadat mensen de beelden van het WTC zagen.'' Nationale Nederlanden gaf daarom leidinggevenden op verschillende niveaus de opdracht het onderwerp aan te snijden tijdens werkbesprekingen. Wanneer mensen grote problemen hadden met werken op grote hoogte, konden zij terecht bij de bedrijfsmaatschappelijke hulp.

,,Het gaat er vooral om dat we signalen oppikken. Werknemers moeten zich veilig voelen, ook op de hoogste verdieping, en dat kun je niet alleen bewerkstelligen met een ontruimingsoefening. Als iemand echt zegt: `Ik voel me hier niet prettig na 11 september', dan moet je daar als werkgever iets aan doen. Je kan niet alleen zeggen: `Wees gerust, alles is gecheckt'.''

Volgens Riepen is er geen enkel verzoek tot overplaatsing naar laagbouw geweest. ,,Door het onderwerp bespreekbaar te maken, neem je al veel angst of twijfel weg.'' Want dat die angst vlak na de ramp wel degelijk aanwezig was, bleek ook uit de monitor van Nationale Nederlanden. Riepen: ,,Mensen hebben er in het begin wel gedachten over gehad. `Wil ik nog werken in een wolkenkrabber?'.'' Emoties maakten kennelijk plaats voor de Hollandse nuchterheid.''

Nadenken over de voors en tegens van hoogbouw is niet nieuw. Bij elke instorting, waar ook ter wereld in een bedrijfs- of woontoren, steken discussies over de kwetsbaarheid de kop op. In 1968 stortte Ronan Point, een wolkenkrabber in Londen deels in, na een relatief kleine gasexplosie. De flat van 23 verdiepingen hoog kon de explosie op de achttiende verdieping niet aan, doordat die etage alle bovenliggende verdiepingen moest dragen. Vier mensen kwamen om en later werd vastgesteld dat een constructiefout het gebouw zo kwetsbaar had gemaakt.

In 1981 leidde een constructiefout tot het instorten van een aantal loopbruggen in het Hyatt Hotel in Kansas. 114 doden werden geborgen en opnieuw bogen overal ter wereld bouwkundigen zich over de eisen voor hoogbouw. Die worden bij elke hoogbouwramp verscherpt, al is het volgens TNO-Bouw onmogelijk een torenflat te bouwen die tegen zoiets als een terroristische aanval bestand is. Ton Vrouwenvelder van TNO: ,,Je kunt geen raamloze bunkers van beton gaan neerzetten. Het enige dat je kan doen is het voorkomen van een progressive collapse, het voortschrijdend instorten. Een kleine oorzaak mag geen grote gevolgen hebben. Dat staat ook in de Nederlandse bouwvoorschriften.''

Een gasexplosie zoals die in Ronan Point, zou tegenwoordig niet meer tot instorting van bovenliggende verdiepingen mogen leiden. Maar hoe leg je een dergelijke eis concreet vast? Dat is lastig, geeft Vrouwenfelder toe. ,,We willen dat op Europees niveau gaan vastleggen. Het probleem is dat elk gebouw anders is en je kunt niet overal bij zijn.''

Na 11 september nam een aantal Britse instellingen het initiatief tot oprichting van een werkgroep die bekijkt hoe hoogbouw veiliger kan. Deskundigen uit onder andere de Verenigde Staten en Australië proberen in de werkgroep te komen tot maatregelen die brandbestendigheid van de constructie en vluchtroutes verbeteren. Ook het voorkomen van progressive collapse is een belangrijk aandachtspunt.