Meeliften met Pim

Het is stralend weer op woensdag 22 augustus, vorig jaar. Kay van de Linde, campagneleider van Leefbaar Nederland, zit aan het einde van de middag in de achtertuin van Pim Fortuyn. Twee dagen eerder kondigde Fortuyn zijn entree in de politiek aan bij het tv-programma 2Vandaag. Er zijn drie mogelijkheden waarop hij dat kan doen, zei hij. Als lijsttrekker van Leefbaar Nederland. Als lijsttrekker van het CDA, waarmee hij vooruitloopt op de val van Jaap de Hoop Scheffer op 1 oktober. Of als lijsttrekker van zijn eigen lijst.

Terwijl butler Herman een kopje thee inschenkt, zegt Fortuyn: ,,Wat ik wil is een Kennedy-achtige uitstraling. Open, stijlvol en energiek.'' Uit alles blijkt zijn voorkeur voor Leefbaar Nederland, maar onder zijn voorwaarden. ,,We zijn een beweging'', zegt hij. ,,Een beweging kan pluriform zijn, een partij dwingt tot nodeloos eenheidsdenken.''

Van de Linde herinnert hem aan de procedure: ,,Eerst het programma van acht A4'tjes, dan de lijsttrekker.'' Jaja, dat weet Fortuyn nu wel. ,,Het voordeel van een bestaande partij is de bestaande cultuur waarop die kan terugvallen. Maar dat hele ideologische gedoe is out of date.'' Er zijn maar 300.000 mensen in Nederland lid van een partij. Leefbaar Nederland heeft dan 630 leden.

Er wordt onderhandeld. ,,Wij willen een heldere en transparante politiek'', zegt Van de Linde. ,,Op de kandidatenlijst moeten ondernemende mensen staan die iets over hebben voor het algemeen belang'', zegt Fortuyn. ,,Programmatisch worden we het wel eens. Maar we moeten goede afspraken maken over de kandidatenlijst. Van de eerste tien moet ik 100 procent zeker kunnen zijn.''

Hij pakt een lijstje met acht namen en dreunt op: nummer 1. Ir.dr. Langendam uit Breda. 2. Directeur van de Speakers Academy in Rotterdam Albert de Booij. 3. De Surinaamse horeca-ondernemer Charles Landvreugd. 4. Corinne Heijn, de oudste dochter van de vermoorde Ahold-topman Gerrit-Jan Heijn en gescheiden moeder van twee kinderen. 5. Tv-personality Catherine Keijl. 6. Tandarts en beste vriend Jan 't Hooft. 7. Marjet Bonke, de echtgenote van oud-rector magnificus van de Universiteit van Maastricht Vic Bonke. 8. Mr.dr. Jongsma, oud-ARP'er en president-directeur van de voormalige Staatsdrukkerij. Op 9. wil Fortuyn één van de initiatiefnemers van Leefbaar Nederland.

Van de Linde kent alleen de naam van Keijl. Maar los daarvan kan hij onmogelijk akkoord gaan. ,,Dat wordt een probleem'', zegt Van de Linde. Zijn hart bonst in zijn keel. Dit is ondemocratisch. ,,We gaan al een lijsttrekker droppen. En dan ook nog een lijst?'' De acht kunnen zich melden bij hun districten. Dan worden ze uitgenodigd voor een gesprek. Later zegt Van de Linde over Fortuyns eisenpakket: ,,Het was belachelijk. Pim Fortuyn was toen niet de hype die hij nu is. Hij was een columnist en hij was een rare vogel: extreem-rechts en eng.''

Tien maanden later is Pim Fortuyn vermoord en telt de Lijst Pim Fortuyn 26 Tweede-Kamerleden. Terwijl fractievoorzitter Mat Herben onderhandelt over een regeerakkoord met CDA en VVD, lopen in de partij de spanningen op. Woensdag raakte Herben in opspraak. Leden van Leefbaar Nederland onthulden dat hij Pim Fortuyn tijdens een sollicitatiegesprek in verband had gebracht met druggebruik. Donderdagavond liet de Tweede-Kamerfractie weten uit de partij te stappen als het oprichtingsbestuur niet terugtreedt. De vraag rijst hoe Pim Fortuyn zijn mensen bij elkaar zocht. Wat voor soort mensen wilde hij? Kende hij ze zelf? Waarom wilde hij juist hen op zijn lijst? Een reconstructie van de samenstelling van de kandidatenlijsten van Leefbaar Nederland en de Lijst Pim Fortuyn op basis van gesprekken, notulen, brieven en ooggetuigenverslagen.

Van de topacht die Fortuyn als voorwaarde inbracht vorig jaar zomer, zeggen er zes af. Alleen natuurkundige Peter Langendam en de Rotterdamse horeca-ondernemer Charles Landvreugd gaan de districtsprocedure in. Mevrouw Bonke doet het niet, maar haar echtgenoot de oud-rector magnificus van de Universiteit Maastricht wel. Anesthesioloog en Telegraaf-columnist Bob Smalhout heeft in november al laten weten dat hij een Kamerlidmaatschap ,,te saai'' vindt.

Fortuyn heeft nog één troef: zijn vriend Jan 't Hooft. Tegen Willem van Kooten, een van de oprichters van Leefbaar Nederland, zegt Fortuyn: ,,Ik ken zo'n leuke tandarts in Groningen, die moet ook hoog op mijn lijst.'' Kort daarop bezoekt de lijsttrekker zijn Groningse vriend. Hij zegt: ,,Jij staat hoog op mijn kandidatenlijst.''

't Hooft blijft stil. Als hij er tegenin gaat, loopt hij de kans op een breuk in de vriendschap.

Fortuyn: ,,Je gaat twee dagen boren in Groningen en drie dagen naar Den Haag.''

't Hooft denkt erover, bespreekt het met zijn partner en zijn collega-tandarts. Hij heeft net een nieuwe praktijk. Hij stuurt Fortuyn een fax ,,met bloed, zweet en tranen'': `Het is geen afwijzing van jou Pim, geen afwijzing van onze vriendschap, maar ik wil niet in de Tweede Kamer.'

Fortuyn belt 't Hooft terug: ,,Hallo, met Pim. Wat moet ik nou met dat malle briefje van jou? Dat heb ik weggegooid, hoor.''

Op 14 december staat Leefbaar Nederland in de peilingen van bureau Interview/NSS op dertien zetels. Partijvoorzitter Jan Nagel heeft voetbalanalist Hans Kraay bijna overtuigd, net als zwarte zakenvrouw van het jaar Rabella de Faria. Oud-CDA-minister Tjerk Westerterp denkt nog na. Fortuyn is ongelukkig over de manier waarop Leefbaar Nederland kandidaten werft. Iedere gegadigde moet zich aanmelden bij het bestuur van het district waarin hij woont. Vervolgens beoordeelt dat bestuur de volgorde van de lijst en legt die aan de leden voor. ,,Ik bepaal zelf wie er in de Kamer komen'', zegt de lijsttrekker kort daarna tegen het bestuur op het kantoor van Willem van Kooten. ,,Programmatisch voorzie ik geen problemen, maar over de lijst moeten we nog goede afspraken maken.''

,,Je dreigt steeds met je eigen lijst'', zegt Nagel geïrriteerd, ,,maar je doet niets. Wie heb je binnengehaald?''

,,Sweder van Wijnbergen staat ook op mijn lijstje'', zegt Fortuyn. Nagel: ,,Wil hij wél?'' Fortuyn trekt de telefoon naar zich toe. ,,Ik ga hem nú bellen.'' Hij belt en krijgt de oud-secretaris-generaal van Economische Zaken rechtstreeks aan de lijn. ,,Zou je misschien belangstelling hebben om voor Leefbaar Nederland in de Tweede Kamer te komen?'', vraagt Fortuyn op de man af. ,,Absoluut niet!'', zegt Van Wijnbergen. Fortuyn hangt meteen de hoorn weer op. ,,Het gesprek duurde hooguit tien seconden'', zegt Nagel later.

Op een decemberfeestje in Amsterdam van Lia van den Berg, directeur van een wervings- en selectiebureau voor secretaresses, neemt Fortuyn Catherine Keijl mee naar het balkon. ,,Ik wil jou op de lijst'', zegt hij tegen de televisiepresentatrice. Ze is overdonderd: ,,Ik wil erover nadenken.'' Als hij haar een paar dagen later terugbelt, zegt ze: ,,Sorry, ik heb er de tijd niet voor.''

Vervolg op pagina 24

Meelifters

Vervolg van pagina 23

Terneergeslagen belt Fortuyn Kay van de Linde: ,,Ik wil geen `nee' blijven horen. Godverdomme, al die mensen die me hebben zitten opjutten om de politiek in te gaan, zeggen als ik hun hulp vraag: `toch maar niet'. Ze laten me vallen als een baksteen.''

Van de Linde: ,,Succes volgt op succes, Pim. Nu vinden ze het risico te groot. Straks met zeventien zetels ben je een revolutie. Dan komen de mensen wel.''

,,Hij schrok van die negatieve reacties'', zegt Van de Linde later. ,,Hij was bitter gestemd.'' Jan Nagel oordeelt meedogenloos over het politieke inzicht van Fortuyn: ,,Zo ging dat met zijn kandidatenlijst. Het getuigde van grote naïviteit en onervarenheid.''

Tijdens het jaarlijkse symposium van het televisieprogramma Business Class van Harry Mens op 11 december 2001 in Noordwijk aan Zee ontmoet Fortuyn advocaat Bram Moszkowicz. Die heeft net een betoog gehouden over de wet Bijzondere Opsporingsmethoden als machtsmiddel van de overheid om onschuldige ondernemers vast te zetten op verdenking van bijvoorbeeld valsheid in geschrifte. ,,Dat er later uitkomt dat de directeur in kwestie niets te verwijten is'', zo besluit hij ,,deert het Openbaar Ministerie niet.''

,,Die moeten we hebben'', fluistert Fortuyn Van de Linde toe. Dan wendt hij zich tot Moszkowicz: ,,Bram, hier was een politicus in spe aan het woord. Ik zou je graag als minister van Justitie hebben in mijn kabinet.''

De volgende dag belt Fortuyn Moszkowicz. ,,Wat zou je zeggen van de tweede plaats op de lijst van Leefbaar Nederland?'' Moszkowicz: ,,Daar wil ik over nadenken. Ik heb mijn praktijk, ik moet kiezen.'' Fortuyn stelt voor dat de advocaat in deeltijd Kamerlid wordt. ,,Het jeukt wel'', zegt Moszkowicz.

Die zaterdag staat het bericht over Moszkowicz op de voorpagina van De Telegraaf. Uitgelekt via Harry Mens. Het bestuur is ontstemd over de solo-actie van Fortuyn. In een persbericht verklaart Jan Nagel dat Moszkowicz niet door het bestuur is benaderd. ,,Voor hem en ieder ander geldt dat er geen sprake kan zijn dat er een tweede of andere plaats op de lijst wordt toegezegd. Het is aan de kiesdistricten om een advies op te stellen. (...) Mede namens lijsttrekker Fortuyn wil het bestuur elke schijn van een toezegging ontzenuwen.''

,,Leefbaar Nederland moet links blijven'', zegt Leefbaar Nederland-oprichter Broos Schnetz over de kwestie Moszkowicz. ,,Met Henk (Westbroek red.) ben ik nu de linkervleugel. Mijn vriendenkring is politiek correct. Ik heb heel wat uit te leggen op feestjes.'' Fortuyn gaat nog, vindt Schnetz. Liever had hij ex-minister van Economische Zaken Hans Wijers gezien. Als die had gewild. ,,Fortuyn is arrogant. Hij heeft lange tenen, maar hij is bevlogen. Hij heeft een hart. Moszkowicz is te ambitieus.''

Hans Wiegel bemoeit zich ermee. De oud-VVD-leider kwam in de jaren zeventig, toen vader Max in het hoofdbestuur van de VVD zat, bij de familie Moszkowicz thuis. Wiegel adviseert het bestuur positief over Bram, ook om Fortuyns gezicht te redden.

De advocaat zal publiekelijk nog twijfelen tot 15 januari, de laatste dag dat kandidaat-Kamerleden zich kunnen melden bij Leefbaar Nederland. Maar zijn besluit staat half december al vast. Hij doet het niet. ,,U begrijpt dat ik dit niet prettig vind'', zegt Moszkowicz in zijn kantoor aan de Amsterdamse Keizersgracht. ,,Ik word gevraagd voor de tweede plaats en dan wordt het verzoek weer half ingetrokken.''

Op 16 januari presenteert het bestuur de groslijst onder grote belangstelling in Nieuwspoort. Leefbaar Nederland staat op 16 zetels in de Interview/NSS-peilingen. Die avond is Pim Fortuyn te zien in het NOS Journaal, tijdens een fotosessie in Utrecht voor de verkiezingsfolder. Hij noemt de lijst ,,een beetje dun''. Waarom staan er niet meer vrouwen op, vraagt de verslaggeefster. ,,Ze willen niet.'' Hij noemt het voorbeeld van Catherine Keijl die geen tijd heeft. ,,Bekende Nederlandse ondernemers willen ook niet in de Kamer zitten'', klaagt Fortuyn. ,,Ze vinden hun werk veel leuker.''

Campagneleider Van de Linde, die aanwezig is bij de opnamen van het interview, is zwaar verontwaardigd: ,,Pim, wat doe je nou? Je zit je eigen team af te zeiken.'' Jan Nagel belt: ,,Kay, jij zou hem toch in het gareel houden?''

Van de Linde: ,,Ja, weet ik veel van welke kant de Scud-raketten komen? Deze had ik niet verwacht.''

In die fotoshoot ligt de kiem van de breuk met Fortuyn, zegt Van de Linde later. ,,Wij waren er trots op dat die kandidatenlijst klaar was. Het was een hele operatie geweest, echt pezen. Dit was heel demoraliserend. Het was us against them. Wij waren de geuzen. Als je leider je dan zo laat vallen, is dat niet prettig.''

Nagel spreekt Fortuyn over het voorval. Van de Linde zegt: ,,Mijn hoop was dat Leefbaar Nederland je nieuwe familie wordt, zoals Elsevier dat eens was. Je laat je familie niet vallen, die zet je niet voor schut.'' Van de Linde later: ,,Toen drong voor het eerst tot ons door: op een cruciaal moment laat hij ons vallen.''

De nieuwsbrief van 18 januari bestempelt Fortuyns teleurstelling over de groslijst als een misverstand: ,,Fortuyn heeft gezegd dat hij teleurgesteld was in het feit dat een aantal mensen die in eerste instantie hadden aangegeven interesse te hebben in de Tweede Kamer om verschillende redenen toch hebben afgehaakt. Verder is hij reuze tevreden over de groslijst.''

Het weekend van 12 en 13 januari logeren Vic en Marjet Bonke op Schiermonnikoog. ,,Ik wil dat jij de Kamer ingaat'', zegt Fortuyn via de telefoon. ,,Maar ik heb alleen wat met jou'', sputtert Bonke tegen. ,,Niet met Leefbaar Nederland.'' Hij is even stil. ,,Kun jij dat zo maar regelen dan?'' vraagt hij. ,,Ja'', antwoordt de lijsttrekker. ,,Dat regel ik.'' ,,Nou'', zegt Bonke nu. ,,Dat regelde hij dus helemaal niet.''

Bonke doet direct na het weekend zijn sollicitatiebrief op de post en wacht op een uitnodiging voor een gesprek. Vijf dagen later krijgt hij een afwijzingsbrief van de Haarlemse districtscoördinator en machinist Marcel Smit. Die heeft veertig kandidaten op zijn lijst staan. ,,Er heeft een voorselectie plaatsgevonden'', schrijft hij, ,,waarbij de keuze niet op u is gevallen.''

Bonke belt Fortuyn. ,,Kijk eens hoe goed je het hebt geregeld'', zegt hij. ,,Ze nodigen me niet eens uit voor een gesprek.'' Fortuyn is woedend. Vijf minuten later belt Jan Nagel Bonke. Hij biedt zijn excuses aan. De districtscoördinator wist niet wat de functie van rector magnificus inhield en had daarop besloten Bonke niet uit te nodigen.

Direct daarna belt Smit met Bonke, huilend. ,,Er is sprake van een groot misverstand'', zegt hij. Smit voert alsnog een gesprek met Bonke, telefonisch. ,,Wat vindt u van Pim?'', is zijn standaardvraag. ,,Ik ken Pim goed'', zegt Bonke door de telefoon. ,,Hij komt regelmatig bij ons eten.'' Dat is geen pre, vindt Smit die bepaald niet gecharmeerd is van Fortuyn. ,,Pim heeft een ego ter grootte van een Boeing 747'', vindt Smit. Hij noemt Bonke ,,eentje op een ivoren voetstuk''. In het verslag van Smit voor het bestuur staan drie predikaten: wijdlopig, ijdel, onbetrouwbaar.

Bonke later: ,,Ik zou na Pim op de tweede plaats terechtkomen, had hij beloofd.'' Twee dagen voordat Bonke voor lange tijd naar Nieuw Zeeland vertrekt, krijgt hij de definitieve lijst van het kiesdistrict toegestuurd. Hij staat op plaats 24. Hij belt Fortuyn nog: ,,Het is je dus niet gelukt.''

Fortuyns vriend Peter Langendam, later voorzitter van de Lijst Pim Fortuyn, komt in het district Tilburg op de zevende plaats, Charles Landvreugd in Rotterdam op nummer vijf. Beiden zijn onverkiesbaar. ,,Die gesprekken bij Leefbaar Nederland waren een zootje'', vertelt Langendam later. ,,De kwaliteit van de districtscommissie was onder de maat.'' Ook de drie latere volgelingen van Fortuyn bij Leefbaar Nederland Cor Eberhard, Wien van den Brink en Mat Herben zijn onverkiesbaar.

Internetondernemer Cor Eberhard ontvangt dezelfde afwijzingsbrief van districtscoördinator Smit als Vic Bonke. Hij schrijft een boze e-mail aan het bestuur: ,,Ik dacht toch dat ik Jan Nagel had horen zeggen: de leden kiezen de kandidaten voor de Tweede Kamer. Hoe moeten die leden kiezen als een deel van die kandidaten niet eens de gelegenheid krijgt om zich te presenteren.''

Aan het einde van de brief schrijft Eberhard: ,,Bovendien heb ik aangegeven een aanzienlijke financiële bijdrage van 50.000 euro te willen geven ter ondersteuning van de verkiezingscampagne van Leefbaar Nederland. Maar kennelijk is de kandidatenlijst van het district Haarlem al gemaakt.'' Eberhard, die als vrijwilliger werkt op het hoofdkwartier van Leefbaar Nederland, besluit zich helemaal uit de partij terug te trekken.

Vice-voorzitter Broos Schnetz beschuldigt Eberhard de dag daarop in een e-mail, die bij 4.000 leden, begunstigers en journalisten terechtkomt, van een poging tot omkoping en het onheus gebruiken van het adressenbestand van Leefbaar Nederland. ,,Kamerzetels zijn bij ons niet te koop'', schrijft Schnetz. ,,Ik hoop dat de commotie rond de heer Eberhard hiermee verklaard is.'' Eberhard eist rectificatie op de voorpagina van Leesbaar Nederland.

Het bestuur van Leefbaar Nederland houdt zijn hart vast voor de eerste ontmoeting tussen Fortuyn en boerenleider Wien van den Brink. Op 11 januari praten Fortuyn, Van den Brink en Kay van de Linde in Palazzo di Pietro over het landbouwbeleid. Het klikt. Op drie punten zijn de boerenleider en de lijsttrekker het eens: 1. Sanering houd je niet tegen. 2. Die sanering moet warm zijn. 3. De Nederlandse landbouw moet kunnen concurreren met die in andere Europese landen.

Aan het einde van de avond vraagt Fortuyn: ,,Wil je Kamerlid worden voor Leefbaar Nederland?'' Daar moet Van den Brink nog over nadenken. De volgende dag belt Fortuyn hem. Van den Brink zegt `ja'. De districtscommissie Arnhem zet de boerenleider na een gesprek echter op onverkiesbare plaats, achter de Huissense gemeentepoliticus Frans Schut. ,,Hij was zeer evenwichtig, maar Frans was beter'', zegt districtscoördinator Harald van Roekel. Bestuur en lijsttrekker ondernemen geen stappen om het besluit terug te draaien. Nog voordat de officiële lijst wordt gepresenteerd, heeft de boerenleider de partij verlaten.

Mat Herben heeft Fortuyn bij Leefbaar Nederland nooit persoonlijk ontmoet. Aan het begin van het gesprek dat hij op 18 januari met de districtscommissie Utrecht voert in restaurant Het Oude Tolhuys haalt hij foto's uit zijn attachékoffer. Daarop staat de defensieambtenaar in het gezelschap van ministers, hoge militairen, bisschop Bär, prins Bernhard en de paus.

Hij wil dolgraag Kamerlid worden, zegt hij. Als hem wordt gevraagd of zich iets in zijn verleden heeft voorgedaan dat hemzelf of de partij kan schaden, zegt hij volgens de commissieleden: ,,Nee, maar iedereen heeft zo zijn geheimpjes, zoals ook Pim. Ik weet van het druggebruik van Fortuyn.'' De commissieleden zijn verbaasd over de niet-beargumenteerde onthulling. Ze doen verslag van het gesprek aan het bestuur dat besluit niets daarvan naar buiten te brengen. Herben wordt van de lijst gevoerd. Zelf schrijft Herben op zijn website dat ze hem vroegen `of hij iets wist dat schadelijk zou kunnen zijn voor de goede naam van de partij'. ,,Ik zei dat ik een keiharde campagne verwachtte waarbij men alles in het werk zou stellen om Pim af te stoppen. (...) Het is ongelooflijk dat dit nu wordt omgedraaid alsof ik het onderwerp ter sprake zou hebben gebracht.''

De mechanismen van het districtenstelsel gaan werken. Omdat Arnhem het grootste district is, is het waarschijnlijk dat Fortuyn daar zijn zetel haalt. De tweede zetel gaat naar Brabant, de derde naar Zuid-Holland. Amsterdam is een relatief klein district dat de elfde zetel levert. Ook bij een grote verkiezingsoverwinning komt alleen de nummer één van een district in de Kamer.

De kandidatenlijsten druppelen binnen op het hoofdkwartier. Die moeten in elk district nog worden voorgelegd aan de leden. ,,Té weinig zwaargewichten'', oordeelt Nagel eind januari. Fortuyn wil niet dat bijzonder hoogleraar interculturele communicatie David Pinto in Amsterdam op twee komt. ,,Zelfs de idioterie van de opportunist Pinto wordt door jou in de nieuwsbrief van geestdriftig commentaar voorzien'', schrijft hij in een brief aan Jan Nagel als Pinto zich kandidaat heeft gesteld. ,,Het gaat de heer Pinto om de macht.'' Pinto weet dat Fortuyn hem niet mag, hij zet alles op alles om toch door de selectie te komen. Maar Fortuyn krijgt voor één keer zijn zin. Pinto die favoriet was in de Noord-Hollandse districten wordt van de lijst gehaald.

Op 30 januari wordt de Helderse districtsbaron Henk Jan Verboom op het hoofdkantoor uitgenodigd. Verboom hoort die avond op het hoofdkantoor dat Jan Nagel erover denkt zich kandidaat te stellen voor de Tweede Kamer. Even later komt pr-medewerker Ton Luiting de kamer binnen waar Verboom zit. Hij vraagt: ,,Kan Jan bij jou op twee?'' Verboom: ,,Jan? Nee. Dan moet hij maar naar zijn eigen district bellen.''

Nagel woont in Hilversum, zijn district is Haarlem. Diezelfde avond belt hij eerst naar nummer één in Haarlem Derk Munnik, die hij goed kent uit de fractie van Leefbaar Hilversum. Wil Munnik een plaatsje opschuiven voor hem? Dat wil Munnik wel. Dan belt Nagel naar de Haarlemse districtsbaron Marcel Smit. Of hij op één kan in Haarlem. ,,We krijgen een grote fractie'', zegt Nagel. ,,Het is belangrijk dat er ervaring meegaat.'' Smit: ,,Potverjandriegeuzenwater! Dit smaakt naar achterkamertjespolitiek.''

,,Nee'', zegt Nagel. ,,Leefbaar Nederland maakt algemeen bekend dat ik me kandidaat stel.'' Bovendien, zegt Nagel, is de kans groot dat hij wethouder blijft in Hilversum als Leefbaar Hilversum de verkiezingen wint. ,,Het is niet netjes'', zegt Smit die voelt dat hij het pleit verliest. ,,Maar wel begrijpelijk.'' Nagel komt op één. De volgende dag, op 1 februari, staat Leefbaar Nederland volgens Interview/NSS op 21 zetels en ziet Hans Kraay van zijn kandidatuur af.

Na de breuk op 9 februari met het partijbestuur – naar aanleiding van uitspraken over asielzoekers – moet Fortuyn niets meer hebben van Leefbaar Nederland. Kay van de Linde belt hem twee dagen later: ,,Pim, ik ben het.'' Hij zegt: ,,Jullie hebben gekozen. Nu veeg ik je van tafel.'' Op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen zegt hij in Amersfoort: ,,Mensen van Leefbaar Nederland wil ik niet. Dat zijn opportunisten. Wij willen mensen op de lijst die niet voor het baantje gaan, maar die het land willen verbouwen.''

Een van de eerste kandidaat-Kamerleden die Fortuyn presenteert is Mat Herben. ,,Pim is een man met een gouden hart, geen satertje'', zegt hij na zijn sollicitatiegesprek tevreden. Cor Eberhard heeft dan al als vrijwilliger het computernetwerk in het Rotterdamse hoofdkwartier aangelegd. Vic Bonke stuurt zijn vriend 12 februari een e-mail vanuit Tasmanië: ,,Ik heb alleen wat met jou.'' Fortuyn e-mailt: ,,Wil je mee?'' Bonke: ,,Ja, ik wil het nog wel eens proberen.''

IJshockeyer Hans Smolders stuurt Fortuyn diezelfde week een fax: ,,Dat jij dit hebt overleefd, is al een wonder. Met jouw uitspraken en moed had je wel iets kunnen overkomen.'' Hij wordt Fortuyns persoonlijke chauffeur. ,,Lieverd'', noemt de lijsttrekker hem.

Vic Bonke ziet drie soorten mensen in de partij: 1) Vrienden van Fortuyn. 2) Leden die geïnteresseerd zijn in Fortuyns gedachtegoed. 3) Gelukzoekers. LPF-Kamerlid Bonke: ,,Zij denken: godsamme wat loopt die trein-Fortuyn lekker. Wat gaat dat hard. Daar moest ik mij maar eens bij aansluiten. Dit zijn de profiteurs.''

Campagneleider Kay van de Linde van Leefbaar Nederland: ,,De LPF is een club die de laatste minuut van de halve finale het veld is opgerend. Terwijl de tegenstander niet is komen opdagen. Ze zijn mazzelaars.''

Dit artikel is een passage uit het boek `In de ban van Fortuyn' van Jutta Chorus en Menno de Galan dat deze zomer verschijnt bij uitgeverij Mets & Schilt.