Fransen wenden zich af van `cohabitation'

De uitslag van de gisteren gehouden eerste ronde van de Franse Assemblée-verkiezingen zegt nog niet alles, maar voorspelt wel veel over de definitieve zetelverdeling in het Franse parlement, na de tweede ronde, aanstaande zondag. Er dringen zich daarover is iedereen het eens – twee belangrijke conclusies op.

De Fransen hebben genoeg van de cohabitation, de door de kiezer eigenhandig uitgevonden `samenwoning' van een president en een premier van verschillende politieke kleur. Daarom hebben ze president Jacques Chirac en diens UMP Union pour la Majorité Présidentielle een ruime meerderheid gegund, een meerderheid die zich naar alle waarschijnlijkheid ook na de tweede ronde zal aftekenen.

Een tweede conclusie is dat de Franse kiezer lessen heeft getrokken uit de traumatisch verlopen presidentsverkiezingen, waarbij in de eerste ronde de extreem-rechtse Jean-Marie Le Pen de socialist Lionel Jospin, gedoodverfd rivaal van de zittende president Chirac in de tweede ronde, verrassend versloeg. Belangrijke oorzaak was de versnippering van de stemmen, vooral ter linkerzijde. De kiezer heeft ingezien dat wat dagblad Le Monde ,,een spel met de democratie'' noemde, vérstrekkende gevolgen kan hebben en heeft daarom gisteren de (extreme) alternatieven voor de klassieke linkse en rechtse partijen goeddeels in de ban gedaan.

Het gevolg, zoals het zich nu laat aanzien, is dat de vorige maand dank zij een massief anti-Le Pen-front met een onnatuurlijke meerderheid van 82,5 procent van de stemmen herkozen president Jacques Chirac de komende vijf jaar zal kunnen beschikken over een zeer comfortabele meerderheid in de Assemblée.

Er is nog een derde belangrijke conclusie, die meer in de sfeer van het vermoeden ligt, maar toch zo aannemelijk is dat dagblad Libération er een feitelijke waarheid van maakt. Ruim een derde van de kiezers is gisteren thuisgebleven na een ongekende mobilisatie op straat van het linkse electoraat in een `Republikeins front' tegen het extreem-rechtse gevaar op 1 mei. Diezelfde kiezer heeft nu hoogstwaarschijnlijk zijn schouders opgehaald en het laten afweten. Het was kiezen tussen twee kwaden: óf nu weer traditiegetrouw links stemmen en daarmee het gevaar lopen het land opnieuw met een als verlammend ervaren cohabitation op te zadelen, óf maar gewoon thuisblijven. Velen hebben voor het laatste gekozen, mede omdat opnieuw stemmen ten gunste van de verafschuwde president Chirac geen alternatief was.

Daarom ook baseert links nu zijn hoop voor de tweede ronde op de lage opkomst en zei de socialist Dominique Strauss-Kahn in een oproep aan de thuisblijvers: ,,We kunnen nog winnen.'' Hij voegde er evenwel aan toe: ,,Het gaat moeilijk worden, dat is het minste wat men erover kan zeggen.'' Ook zijn partijgenoot Laurent Fabius zei dat de thuisblijvers ,,de sleutel'' van de verkiezingen in handen hebben.

Voor rechts houdt die lage opkomst, belangrijke bijdrage aan zijn overwinning, tegelijkertijd een waarschuwing in. Talrijke commentatoren wezen er gisteren op televisie al op dat de rentrée sociale, het begin van het nieuwe politieke seizoen in oktober, ,,verhit'' zal zijn. Met andere woorden: de linkse kiezer, die door de samenloop van omstandigheden geen alternatief meer had, zal zijn gram nog wel halen.

In het verlengde daarvan lag ook het commentaar op de gevaren van de mogelijk nieuwe machtsverhoudingen, die nog verscherpt worden door het mechanisme van het meerderheidsstelsel. Het verschil in zetels tussen links en rechts dreigt disproportioneel groot te worden in verhouding met de absolute verschillen in de vergaarde stemmen. Rechts zal oppermachtig worden, met een meerderheid in zowel de Senaat als in de Assemblée en een president in het Elysée. Laurent Fabius wees op een ,,massieve aanslag op het evenwicht'' tussen links en rechts. Anderen spraken hun zorg uit over de mogelijk ,,excessieve macht'' van rechts.

Onbedoeld gaf Roselyne Bachelot, nieuwe minister van Milieuzaken, in haar commentaar op de verkiezingsuitslag een voorproefje van de houding van een oppermachtig rechts. Ze zei dat rechts gewonnen had wegens de ,,bescheidenheid en daadkracht'' van de vijf weken geleden aangetreden regering van Jean-Pierre Raffarin en dankzij ,,de afwijzing van iedere woordenstrijd'' met links. Er is niet veel wantrouwen voor nodig om in het laatste een doodvonnis voor het democratische debat te ontwaren. De ironie wil bovendien dat de kiezer nu zijn voorkeur heeft uitgesproken voor een politieke formatie die zegt naar hem te willen ,,luisteren'', maar zich tooit met een naam Union pour la Majorité Présidentielle (Unie voor een Meerderheid voor de President) die louter politiek winstbejag ademt.