Asieladvocaten `strooien zand in de machine'

Asieladvocate G.E.M. Later heeft een reputatie in het Haagse Paleis van Justitie. Zij staat er om bekend dat ze ,,zand in de machine strooit'', zoals een ambtenaar van Justitie het omschrijft. Dergelijke advocaten overspoelen de rechtbank en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) met brieven, faxen, verslagen over internationale ontwikkelingen, en spannen de ene na de andere zaak aan in de hoop dat de IND of de rechtbank een fout begaat waardoor voor hun cliënten voordelige ontwikkelingen ontstaan.

Ze worden gezien als 'raddraaiers' die het toch al overbelaste justitiële apparaat onnodig belasten. Het zal Later een zorg zijn. Als advocaat haalt zij, en dat is haar plicht vindt zij, alles uit de kast om haar cliënten te dienen. Vanmiddag staat zij theatraal voor de rechter te pleiten om haar cliënt Polat, een Turks-Koerdische dienstweigeraar, toegelaten te krijgen tot Nederland. Haar zoveelste poging daartoe. Met de kin in haar handen luistert rechter E. Kouwenhoven geduldig naar het relaas van de advocate. Het lukt de rechter lange tijd niet om de noodzaak van deze zitting te achterhalen.

De advocate blijkt bezwaar te maken tegen een weigering van de staatssecretaris van Justitie om de voorlopige voorzieningen (vovo) voor haar cliënt te herzien. Maar de juridische vertegenwoordiger van de IND weet niets van zo'n weigering. Ook uit de documenten blijkt niets van een dergelijk besluit. Later is te vroeg. Nu zij toch hier is, vraagt zij dan maar voor de zoveelste keer om de toekenning van voorlopige voorzieningen voor haar cliënt, zodat hij niet kan worden uitgezet.

Advocate Later weet de rechtszaal ruim een uur te bezetten. Doorgaans wordt voor een zaak een halfuur gereserveerd. Aangezien de advocate geen nieuwe feiten heeft kunnen aanvoeren zal rechter Kouwenhoven de eerdere uitspraken van haar collega's in deze zaak, die zich al sinds '94 voortsleept, bevestigen.

Later vindt niet dat zij de asielmachine frustreert. ,,Ik doe alles om de uitzetting van mijn cliënt te voorkomen'', zegt zij even later op de gang. ,,Ik kan eindeloos asielaanvragen indienen, geen probleem hoor. Of het helpt weet ik niet. Waarschijnlijk niet.'' Later kondigt nu al aan dat zij naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg zal stappen.

Later `doet' voornamelijk Koerdische vluchtelingen. Zij pleit ervoor dat rechters, advocaten en juristen van de IND zich specialiseren in landen en regio's. De nieuwe wet heeft de procedures versneld, en dat gaat ten koste van de kwaliteit, zegt de advocaat. ,,Als men zou beschikken over parate kennis over een bepaald land, kan een dossier snel én goed afgehandeld worden. Nu worden te veel onnodige fouten gemaakt, waardoor wij wel bezwaarschriften moeten indienen.''

Terwijl Later haar aanhang uitvoerig inlicht op de gang, handelt rechter Kouwenhoven in rap tempo twee dossiers af. De meeste zaken betreffen hernieuwde asielverzoeken. Een nieuw feit, een document of een brief uit het land van herkomst volstaat om een nieuw proces te mogen beginnen Van de asielzoekers die vanmiddag in de rechtszaal zijn, verblijft een groot aantal al langer dan zes jaar in Nederland. Voor advocaat M. Mons en zijn heldercliënt G. Gregory uit Sri Lanka is het de vierde keer dat zij de gang naar de vreemdelingenkamer maken. Gregory is drie keer uitgeprocedeerd geweest. Nu heeft zijn advocaat een brief in de hand van een parlementariër uit Sri Lanka waaruit moet blijken dat er een levensbedreigende situatie onstaat voor Gregory als hij wordt uitgezet. Mons verwacht er niet veel van, moet hij eerlijkheidshalve zeggen. ,,Ik blijf tot in de eeuwigheid procederen, zolang mijn cliënt niet is uitgezet.''

Volgens Mons is niet veel veranderd sinds 1 april. ,,Niets eigenlijk. Alleen nieuwe termen zijn ingevoerd. Wat vroeger bezwaar was, heet nu zienswijze. Bureaucraten zoeken het altijd in het wijzigen van procedures. Zo kun je hooguit minimale winstjes boeken. De bottom line is: zaken moet je gewoon afhandelen. Als je besluit iemand terug te sturen, moet je dat ook doen.''

Het systeem blijft falen, wat `ze' ook achter hun bureau beslissen, vindt de advocaat. En het helderste bewijs daarvan is het zogenoemde driejarenbeleid. Asielzoekers die binnen drie jaar geen definitieve uitslag hebben gekregen op hun asielaanvraag, krijgen automatisch een verblijfsvergunning. Mons: ,,Tuurlijk, mijn cliënten zijn er blij mee, maar het blijft een zwaktebod en het is niet in het belang van het land. Schande.''

Mons moet schaterlachen als hem wordt voorgehouden dat sommigen in `asielland' de dalende aantallen asielzoekers nu al toeschrijven aan de nieuwe wet. ,,Uiteindelijk draait het allemaal om het uitzettingsbeleid'', zegt de advocaat. ,,En het uitzettingsbeleid is een papieren beleid, er wordt nauwelijks uitgezet. Als je verzuimt uit te zetten, blijven ze naar Nederland komen, want dat is waar asielzoekers naar kijken.''

Mons gaat voorbij aan zijn aandeel in het overbelasten van de rechters, die soms door de veelheid van zaken niet toekomen aan de behandeling van nieuwe dossiers. Het gros van de zittingen, althans deze middag, gaat immers over `oude' asielzoekers, zoals Gregory uit Sri Lanka.

Wat gaat Mons ondernemen als rechter Kouwenhoven negatief zal beslissen over Gregory?. ,,Declareren natuurlijk'', zegt hij lachend. Hij haalt zijn schouders op. ,,Als ik een nieuw document kan krijgen van mijn cliënt, hoe onbeduidend ook, zal ik opnieuw een asielverzoek indienen, zolang hij maar niet is uitgezet.''

Terwijl Mons en zijn cliënt de vleugel van het justitiële paleis waar de vreemdelingenkamer is gehuisvest verlaten, pogen andere juristen de dalende tendens te verklaren. Zij komen er niet uit. De ontwikkelingen elders op de aardbol, de nieuwe wet, de negatieve mond-tot-mondreclame, het beleid in andere Europese landen. Een ontwikkeling kan veel oorzaken hebben, soms ook onverwachte. ,,Tijdens de mkz-crisis kwamen ook minder asielzoekers, door intensieve controles op vrachtwagens'', zegt een jurist.

Rond vijf uur begint Kouwenhoven aan de laatste zaak van de dag. Alweer een herhaald verzoek, van een Irakees die wat justitie betreft terug moet naar Noord-Irak. Hij wil naar centraal Irak, waar zijn moeder woont. Maar daarheen wordt niet uitgezet, weet ook zijn advocate, dus moet hij toegelaten worden tot Nederland. Zij vraagt dan ook om de toewijzing van voorlopige voorzieningen. Rechter Kouwenhoven doet binnen een week uitspraak, zegt ze, voordat zij zuchtend haar paperassen bij elkaar veegt. ,,Bedankt voor uw komst.'' Voor het eerst verschijnt een glimlachje rond haar mondhoeken.