Plant geen pleeborstel

En, wat wordt het volgende maand? Een kerstboom met, of zonder kluit? Als u een boom-met-kluit koopt met de bedoeling het ding na verleende diensten in de tuin te planten, heb ik één advies: maak een wandeling door uw wijk en bekijk de kerstbomen die door weekhartige eigenaren na de feestdagen in hun tuin zijn geplant. Dat ze al binnen tien jaar veel te groot zijn geworden voor hun bestemming is nog niet zo erg, maar dat ze van onderen ook nog bruin en kaal zijn geworden, is minder leuk. Wees eerlijk en geef toe: voor de tuin is de kerstspar de slechtste keuze; zelfs de huismerel wil er niet in nestelen. Gun uw kerstboom een waardige crematie.

Wie een boom in de tuin wil planten kan kiezen uit duizenden soorten en variëteiten en daarom is het verbazend dat je overal dezelfde bomen tegenkomt. Hoewel, verbazend alles is modegevoelig en met behulp van de media zijn trends gemakkelijk te maken en te breken. Bovenaan de toptien van tuinbomen staat de bolacacia; 's zomers een frisgroen bolletje en 's winters een onooglijke pleeborstel. Bloemen of bessen komen er niet aan. In het voorjaar wordt het boompje ritueel geknot. Ik kan me voorstellen dat u ter weerszijden van uw oprijlaan behoefte heeft aan formele bolvormige elementen, maar waarom dat altijd een bolacacia moet zijn is mij een raadsel. Als u dan zo graag wilt knotten, dan zou u ook voor een zilverwilg, een goudes, een populier, een kastanje, een esdoorn of een plataan kunnen kiezen. Bovendien zijn er bomen die van nature een bolvormige kruin vormen zodat knotten in dat geval overbodig is. Nummer twee in de toptien is de leilinde, die vroeger een functie had het beschaduwen van ramen maar die nog slechts als ornament wordt toegepast. Nu is er niets tegen oneigenlijk gebruik van planten; de hele tuin is één groot oneigenlijk gebruik, maar bedenk dat lindenbomen luis aantrekken en dat luis de producent is van honingdauw, een kleverige substantie die zich goed hecht op auto's en tuinmeubilair. Plant in ieder geval nooit een leilinde naast het terras. Nummer drie met stip is de dakplataan, het statussymbool der nieuwe rijken en de lieveling der trendgevoelige tuinbomenkwekers omdat op één dakplataan al gauw een paar honderd gulden winst is te maken. De dakplataan is bedoeld als plantaardige parasol, maar je moet een mannetjesputter zijn om de boom in model te houden. Bedenk dat voordat u hem plant, en kijk eens naar de veel goedkopere alternatieven zoals de prieelberk of de parasol-iep die van nature al in parasolvorm groeien, waardoor u verlost bent van een jaarlijkse worsteling met onwillige takken die liever hemelwaarts groeien dan horizontaal.

Ik wil me er niet mee bemoeien, maar als u geen dwangmatige vormgever bent, dan zou ik kiezen voor een boom die niet elk jaar gesnoeid moet worden. Bedenk voordat u een boom aanschaft aan welke criteria die moet voldoen. Hoeveel ruimte had u de boom toegedacht, zowel in de lengte als in de breedte? Naar welke vorm gaat uw voorkeur uit, naar een melancholieke treurboom of naar een stramme schildwacht. Of liever een mollige ronde? Wilt u onder uw boom kunnen zitten, of wilt u eronder kunnen tuinieren? Vermijd in het eerste geval de moerbei, wier vruchten onuitwasbare vlekken in uw bloes veroorzaken en in het tweede geval oppervlakkig wortelende bomen als berk en sierkers, die tuinieren aan hun voet effectief onmogelijk maken. Ook de zware schaduw van beuk en kastanje laat behalve in het voorjaar onder de bomen geen bloemenzee toe. Is de boom bedoeld tegen de inkijk? Kies dan voor hulst, of voor een conifeer. Houdt u van bessen neem dan een vrouwelijke hulst, maar bedenk dat hulstblad moeilijk verteert en dat de scherpe stekels van het afgevallen blad dwars door de tuinhandschoenen heengaan. Dan toch maar liever een conifeer? Kies er een die bij het ouder worden tot aan de grond bekleed blijft en die in geval van nood kan worden teruggesnoeid; niet iedere conifeer kan daar tegen. Een taxus is geen slechte keus. Vooral de Ierse taxus, Taxus baccata `Fastigiata' gaat bij het ouder worden steeds meer lijken op een kathedraal met tientallen torenspitsen. Voor wie het groen van die taxus te somber is, is er `Fastigiata Aurea', met goudgroen blad.

In veel tuinen is slechts ruimte voor één boom en dat zou een reden moeten zijn om bij uw keuze niet over één nacht ijs te gaan. Zet een profiel op papier. Wat vindt u, naast de al genoemde criteria, belangrijk? Grote bloemen ga verder naar tulpenboom, sering, jasmijn, Stewartia, Halesia of magnolia. Herfstkleur zie Nyssa, Acer en Cladrastis. Tuiniert u op zure bosgrond kies Acer, Robinia of Cercis. Op kalk beuk, es of iep. Wees veeleisend en ga op zoek naar een schaap met vijf poten dat aan zoveel mogelijk van uw eisen voldoet. Kies geen saaie bolacacia zoals de anderen in uw straat, maar verras de buren met Prunus `Trailblazer', met mooi rood blad, een weelde aan bloemen, lekkere vruchten en een mooie herftkleur toe. Of met een judasboom, die vroeg in het voorjaar al in volle bloei staat als alle andere tuinen nog kaal zijn. Plant eens een Cercidiphyllum, die in vlammende kleuren de herfst ingaat en waarvan de caramelgeur van het afgevallen blad vijftig meter verder te ruiken is. Of een Ginkgo, dat levende fossiel, waarvan ieder blad op een waaiertje lijkt. En waarvan de vruchten een uur in de wind stinken. Enfin, u begrijpt de strekking van mijn preek: onze huizen, auto's en kleren zijn al eenvormig en eenkleurig genoeg. Laat onze tuinen in ieder geval anders zijn.

INFORMATIE

Selectie van specialistische boomkwekers uit Nederland en België.

Copijn & Zoon, Groenekanseweg 174, 3737 AK, Groenekan. Tel 0346-212401. Fax 0364-211207. Specialiteit: vormbomen, plein- en erfbomen.

Fa. C. Esveld, Rijneveld 72, 2771 XS, Boskoop. Tel. 0172-213289. Fax 0172-215714 of www.esveld.com. Naast een Aceretum (een esdoorncollectie) voert Esveld het grootste sortiment houtige gewassen van Europa. Specialiteit: Acer; Ilex (hulst); Rhododendron e.v.a.

De Griene Hân - Auke Kleefstra. Kwekerij adres: Weaze 29, 8495 HE, Aldeboarn. Corr. adres: Broekhústerwei 25, 8495 HJ, Aldeboarn. Tel. 0566-631226, bgg 0566-631588. Specialiteit: oude fruitrassen, bijzondere fruitbomen, leifruit.

Kwekerij De Limieten BV. Naarderstraat 298A, 1272 NT, Huizen. Tel. 035-6944663, Fax 035-6943464 of www.limieten.com/ Specialiteit: groenblijvers in grote maten; haagheesters en -bomen. Op de kwekerij is een hagenvoorbeeldtuin.

Boomkwekerij `Oirschot', Eindhovensedijk 34B, 5688 GN, Oirschot. Tel/ fax 040-2624489. Specialiteit: Rhus; bijzondere heesters. Op afspaak.

Pavia, Roterijstraat 18, B-8540, Deerlijk, België. Tel/fax 056-717876. Specialiteit: Aesculus (kastanje) en Tilia (linde).

Kwekerij `Westhof', Westhofsezandweg 3, 4444 SM, 's-Heer Abtskerke. Tel 0113-561219, Fax 0113-563399. Specialiteit: Juglans (walnoot)

Pieter Zwijnenburg Jr., Halve Raak 18, 2771 AD, Boskoop. Tel 0172-216232, Fax 0172-218474. Specialiteit: Coniferen; 3.000 verschillende bijzondere heesters.

Boomkwekerij Biloba, Vagevuurstraat 6A, 4882 NK, Zundert. Tel. 076-5973534. Specialiteit: Ginkgo.

Boomkwekerij Tonsel, Vossemeerdijk 30, 8251 PN Dronten. Tel 0321-313221. Specialiteit Quercus (eiken). Op afspraak.

Boomliefhebbers kunnen voor 40 euro per jaar lid worden van de Nederlandse Dendrologische Vereniging. Secr Boswijklaan 28, 3941 ZN, Doorn.