Verordonnerende reclame

Het filmpje dateert van omstreeks 1958, werd geproduceerd door de latere Loekie-schepper Joop Geesink, en opent de pas verschenen video-compilatie Een frisse boel van de Vereniging Nederlandse Frisdrankenindustrie. Sinds kort is de band dagelijks te zien in het Nationaal Likeur- en Frisdrankenmuseum in Hilvarenbeek. Twintig jaar frisdrankreclame in een klein half uur.

Of er ook eerder reclamefilms voor frisdranken werden gemaakt, is niet bekend. ,,Eigenlijk had ik verwacht er ook nog wel een paar van vlak voor de oorlog te vinden'', zegt de historicus Peter Zwaal, die de band samenstelde. ,,Maar ik heb niets gevonden, terwijl ik toch echt met de stofkam door de archieven ben gegaan. Pas vanaf het eind van de jaren vijftig zie je het op gang komen. Hero is bij mijn weten het oudste filmpje.''

Maar helemaal onlogisch is het niet. Halverwege de jaren vijftig kwam immers de eerste collectieve campagne voor de koolzuurhoudende alcoholvrije dranken op gang. Het volk moest weten dat de suikervoorraad na de oorlog eindelijk weer op peil was en dat de flesjes daardoor weer op vooroorlogs peil stonden. De reclame had een uitgesproken schools karakter. Een mannequin poseerde als ietwat opgeprikte juf naast een schoolbord vol strafregels: ,,Ik drink fris, jij drinkt fris, hij drinkt fris...'' etcetera.

Rond dezelfde tijd kwam de reclameman Dick Schiferli op het idee de spatie tussen de woorden fris en drank weg te laten en voortaan van frisdrank te spreken – een nieuw woord in de Nederlandse taalschat. Bovendien werd in 1956 een Miss Fris verkozen, door een jury waarin deftige heren zetelden als de acteur Cees Laseur en de letterkundige Vic van Vriesland. De winnares was de nog onbekende Ria Kuyken, die vervolgens carrière maakte in de kleinkunst. In het Hero-filmpje speelde ze de maagd, de jonkvrouw, de verloofde en de hedendaagse vrouw. Toen ze eerder dit jaar overleed, ging het echter vooral over de foto waarop ze door een beer werd gebeten in een circuspiste.

Een frisse boel laat verder zien hoe vaak er in de frisdrankreclame gebruik is gemaakt van vlotte jongelui – op de boot, in de auto, aan het strand, op een party – en soms met zang van Rita Reys: ,,Cool, cool Seven-Up, I feel so young...'' Maar in de jaren zeventig rukten ook de bekende Nederlanders op. Zo demonstreerde Rijk de Gooyer aan een achterdochtige Johnny Kraaijkamp hoe makkelijk de dop van een fles Si-Si (`de fles zonder klachten') kon worden geschroefd, terwijl de acteur Bob de Lange voor Royal Club Tonic de reactionaire vader van kinderheld Martin Brozius speelde. ,,Dat is voor heren, da's rechts'', zei pa steeds, waarop de langharige zoon antwoordde: ,,Ook voor mensen met een gezonde haargroei, pa, dat is links!'' Zeer seventies, zo'n generatieconflictje in de reclame.

,,Ik denk dat humor ook veel beter werkt dan al die inwisselbare filmpjes met uitbundige jongelui'', zegt Peter Zwaal. ,,Die beklijven veel minder, terwijl die met Bob de Lange en Martin Brozius nog staan als een huis. In elk geval was het imperatief tegen die tijd volledig verdwenen.''

,,In de jaren vijftig kon je nog reclame maken als een bevel: ik drink fris. Daarna niet meer.''

(Nationaal Likeur- en Frisdrankenmuseum, Varkensmarkt 22, Hilvarenbeek, tel. 013-5050359.