Markant dirigent

Sinopoli's optreden vrijdag bij de Deutsche Oper was al bij voorbaat beladen. Hij dirigeerde daar voor het eerst sinds 1990, toen hij nog voor zijn debuut als nieuwe chef-dirigent vertrok. Hij had een conflict over het artistieke niveau met Götz Friedrich, de in december overleden intendant en regisseur. In het programmaboekje voor deze door Friedrich geënsceneerde Aida-voorstelling citeerde Sinopoli als verzoeningsgebaar en hommage aan Friedrich de woorden die Sophocles zijn personage Oedipus in de mond legde: `Moge het lot goedgunstig zijn voor u en moge u zich mij met vreugde herinneren, als ik dood ben.'

De plotselinge dood van Sinopoli, die vandaag in Rome wordt begraven, heeft geleid tot ontstelde reacties in zijn vaderland Italië en in Duitsland, waar hij veelal werkte. Sinopoli was een van de grote Italiaanse dirigenten, naast Claudio Abbado, Riccardo Muti en Riccardo Chailly. De Italiaanse president Ciampi zei dat ,,een groot Italiaan ons heeft verlaten en dat zijn dood rouw teweegbrengt in de Italiaanse en internationale muziekwereld''. Ook premier Amato en de voorzitters van de Kamer van afgevaardigden en de Senaat spraken hun verdriet uit. Een menigte van 20.000 mensen die in Rome een politieke bijeenkomst op het Piazza del Popolo bijwoonde, hield een minuut stilte in acht.

In Dresden, waar Sinopoli sinds 1992 de Staatskapelle Dresden leidde, moet men op zoek naar een opvolger. Sinopoli zou vanaf het seizoen 2003-2004 als muzikaal directeur eveneens de opera van Dresden gaan leiden. En ook Wolfgang Wagner, die Sinopoli in een schriftelijke verklaring roemde als ,,een van de belangrijkste orkestleiders van deze tijd'', moet een nieuwe dirigent zoeken voor zijn voorstellingen van Der Ring des Nibelungen, die Sinopoli, net als vorig jaar, deze zomer zou dirigeren in Bayreuth. Sinopoli dirigeerde in Bayreuth sinds 1983.

Giuseppe Sinopoli werd op 2 november 1946 geboren in Venetië, waar hij begon aan zijn muziekstudie, die hij voortzette in Duitsland, in Siena en in Oostenrijk. In 1975 stichtte hij het Bruno Maderna Ensemble, genoemd naar de Italiaanse componist bij wie hij Darmstadt studeerde. Andere compositieleraren waren Karlheinz Stockhausen en Franco Donatoni. Voor het dirigeren hem meer en meer in beslag nam als chef-dirigent van het Londense Philharmonia Orchestra, de Academia Santa Cecilia in Rome en het Romeins Philharmonisch Orkest, maakte Sinopoli carrière als componist, gebruikmakend van de principes van de Tweede Weense School en het serialisme. Hoogtepunt daarin was de Münchense première van zijn opera Lou Salomé (1981). Daarnaast haalde Sinopoli universitaire graden in de psychiatrie en de criminele antropologie. Ook studeerde hij nog Egyptologie, waarin hij vandaag een graad zou behalen aan de Universiteit van Rome.

Even opvallend als zijn geestelijke prestaties, was Sinopoli's fysieke verschijning. Toen ik hem begin jaren '80 voor het eerst zag tijdens een Mahler Feest in Berlijn, leek hij de incarnatie van de jonge Mahler: heftig gesticulerend, bebaard, klein van gestalte en met een merkwaardig loopje, net als de Weense componist en dirigent had.

Het dirigeren van Sinopoli, gespecialiseerd in Verdi, Puccini, Wagner en Mahler, was een fenomeen en kenmerkte zich door een grote intensiteit, een extreem benadrukken van het drama, wat soms voor sommigen ook neerkwam op een wat hol effectbejag. Vorig jaar vond ik zijn dirigeren van Der Ring des Nibelungen in Bayreuth opvallend prachtig met een epaterende sterk aangezette variëteit in sferen, kamermuzikaal en lieflijk licht en lyrisch, tot de zwaarste zwalpende zwargalligheid. Maar het leek soms ook het te veel inzoomen op details, met als resultaat een overbelichte fragmentarisering.

Giuseppe Sinopoli dirigeerde tal van orkesten en operagezelschappen, waaronder de Wiener Philharmoniker, de Scala van Milaan, het London Philharmonic Orchestra, het Royal Opera House Covent Garden in Londen en de Metropolitan Opera in New York.

Sinopoli trad nooit op in ons land. In het begin van de jaren '80 zou hij tijdens het Holland Festival zijn eigen instrumentale muziek uit Lou Salomé dirigeren bij het Radio Filharmonisch Orkest. Maar toen voor het concert, dat eind juni, al in vakantietijd, zou plaatsvinden in het Amsterdamse Concertgebouw, slechts enkele honderden kaarten verkocht bleken, zegde de toen hier nog nauwelijks bekende Sinopoli zijn optreden af. Maar in het komende seizoen zou hij alsnog in het Concertgebouw zijn Nederlandse debuut maken met een concertante uitvoering door de Weense Staatsoper van Strauss' Ariadne auf Naxos.