Struisvarens met vuurrode tulpen

Rondje Tuinen Lauwersland, staat op het voorblad van de folder die ik kreeg toegestuurd. Gelukkig is er een kaartje bij afgedrukt, want ik had nog nooit van Lauwersland gehoord. Deze streek blijkt zich uit te strekken van Buitenpost in Noord-Friesland tot Warffum in het noordwesten van Groningen. In mijn atlas heet dat gebied Hunsingo. In de folder worden zeven tuinen en kwekerijen aanbevolen. Wie in Lauwersland woont, zou er misschien in slagen om die tijdens zijn Rondje Tuinen allemaal aan te doen, maar wie – zoals ik – een paar uur naar Lauwersland onderweg is, zal een keuze moeten maken.

Met grote moeite, en door de lunch over te slaan, ben ik erin geslaagd om drie tuinen op één dag te bezoeken. De eerste was Domies Toen te Pieterburen, bekend van zielige zeehondjes en wadlopers. Domies Toen, een meer dan driehonderd jaar oude pastorietuin, is een educatieve tuin. Dit blijkt uit het feit dat de planten van duidelijke etiketten zijn voorzien, al zijn de houten paaltjes die als etiket dienst doen soms opvallender en talrijker dan de planten. In de oude pastorietuin zijn voorbeelden van verschillende vegetaties aangelegd, zoals de berm, de akker, het hooiland en het stinzenmilieu. Het streven in deze ecologisch beheerde tuin verdient alle lof, maar de verschillende landschappen zijn op wel erg kleine snippers van de tuin nagebootst. De king-size plantenetiketten werken op de lachspieren, maar de sfeer is ontspannen. De 24-uurseconomie lijkt Pieterburen nog niet te hebben bereikt; het entreegeld kan in een houten kastje worden gedeponeerd en op het terras van het belendende theehuis heerst een weldadige rust.

Terwijl ik door de tuin wandel, wordt mijn oog steeds getrokken naar het oude kerkje, omgeven door een zee van bloeiend fluitenkruid. Wie Domies Toen bezoekt, moet de kerk niet overslaan. Binnen bevindt zich een weelde aan ragfijn houtsnijwerk en er staat een prachtig boeket van koekoeksbloemen, fluitenkruid, judaspenning en witte boshyacinten. Misschien een idee voor een plantencombinatie in de tuin? Of ik voor de tuin naar Pieterburen zou rijden weet ik nog niet, hoewel het laantje van geknotte esdoorns wondermooi is, maar voor het kerkje zou ik de reis zo over hebben.

De tweede bezochte tuin is die van Borg Verhildersum in Leens. Met angst in het hart loop ik langs de monumentale oprijlaan van de 14de-eeuwse borg. In het Cultureel Supplement van deze krant, van 24 maart, heeft een paginagroot artikel gestaan van Bas Roodnat waarin deze journalist schande sprak van de recente veranderingen in de tuin. Vandalen waren het, die herinrichters, en de flora van de tuin was door ondeskundige ambtenaren voorgoed naar de bliksem geholpen. De beelden van Eddy Roos kwamen niet meer tot hun recht, aldus Roodnat.

De werkelijkheid valt mee. De nieuw aangelegde tuin van Borg Verhildersum is inderdaad niet indrukwekkend, maar de oude was dat ook niet. Er zijn wat foeilelijke rode berberishagen verdwenen. Overjarige ansichtkaarten laten zien dat de oude situatie nauwelijks van de nieuwe verschilt. De saaiheid van de tuin wordt veroorzaakt doordat er in de tuin geen bomen of struiken groeien; het is een platte tuin in twee dimensies in plaats van drie. Volgens Klaas Noordhuis, eigenaar van de tweede open tuin in Leens, spreekt Eddy Roos, de beeldhouwer, zijn veto uit over iedere plant die hoger wordt dan de sokkels van zijn beelden. Twee rijen met zuilvormige eiken zijn op last van de rechter gerooid en het subsidiegeld wordt besteed aan procederen, in plaats van aan tuinaanleg. Op die manier wordt het nooit wat met de tuin. Na het gewraakte tendentieuze artikel is NRC Handelsblad in Leens met een smak van zijn sokkel gevallen.

Afgezien van de tuin is er veel moois te zien, op het landgoed Verhildersum. De borg zelf is opengesteld, en van de kelder tot de zolder te bezichtigen. Langs de slotgracht loopt een sfeervol schelpenpaadje, omzoomd door fluitenkruid en – in het voorjaar – bloeiende stinzenplanten. Naast de borg is, met steun van de Noordelijke Pomologische Vereniging, een boomgaard met hoogstamfruitbomen aangelegd. De sfeer is idyllisch, met grazende schapen onder de appelbloesem.

In Domies Toen en Verhildersum is het vooral de ambiance die een bezoek de moeite waard maakt, maar de parktuin Oosterhouw, aan de andere kant van het dorp Leens, is van een on-Lauwerslandse allure. Het is een tuin waarin alle mogelijke tuinstijlen vertegenwoordigd zijn – van renaissance tot postmodern. Het huis, een monumentale kopie van een Italiaanse villa, gebouwd in de vorige eeuw, was oorspronkelijk omgeven door een tuin in Engelse landschapsstijl, waaraan een paar monumentale treurbeuken herinneren. Nu is die tuin veranderd in een spectaculaire parktuin, waarin je na iedere bocht van het tuinpad voor een nieuwe verrassing staat.

Uit de tuin van Oosterhouw spreekt gevoel voor humor en dat maakt de tuin uniek, want het aanleggen van een tuin is steevast een kwestie van heilige ernst. Dit is het hoogtepunt van mijn dag. Strakgeschoren hagen worden afgewisseld met gestileerde wildernis. Vorm, perspectief en textuur zijn belangrijker dan bloemen, in deze tuin, hoewel er ook spectaculaire en kleurige plantencombinaties te zien zijn. Een rond perk, beplant met lichtgroene struisvarens en vuurrode tulpen, is zeldzaam fantasierijk beplant en maakt een onvergetelijke indruk. Waarom, o waarom heb ik die plantencombinatie nooit zelf bedacht?

INFORMATIE

Natuurtuin Domies Toen, Botanische Tuin Groningen,

Hoofdstraat 76,

9968 AG Pieterburen Inl 0595-528636 fax 528636 1/4 t/m 31/10 11-17u, ma dicht m.u.v. feestdagen, in vakanties of na afspraak

Landgoed Verhildersum,

Wierde 40

9965 ZG Leens

Inl 0595-571430 fax 0511-571430, 1/4 t/m 31/10 di t/m zo, 10u30-17u

Parktuin Oosterhouw, Hoofdstraat 35,

9965 PA Leens

Inl 0595-571813, werkdagen 13-17u 1/5-1/10 di t/m vrij 13-17u

Inlichtingen over andere te bezoeken tuinen en kwekerijen in folders en gidsen `Rondje Tuinen Lauwersland', `Het Tuinpad Op' en `Rondtuinen In Friesland', te verkrijgen bij de VVV's.