Zo vastberaden! - tot Boris Jeltsin belt

MOSKOU, 16 OKT. “President Jeltsin heeft gebeld!” zegt Doema-voorzitter Seleznjov, juist op het moment dat hij een motie van wantrouwen tegen de regering in stemming moet brengen. Uit de met rood pluche beklede bankjes stijgt een ontstemd geroezemoes op - als uit een orkestbak voor de voorstelling. Het debat is twee uur oud en de grootste fractie, die der communisten, lijkt vastbesloten om de ministersploeg ten val te brengen.

Met het donkerste timbre dat zijn stem kan voortbrengen heeft de leider van de communisten, Gennadi Zjoeganov, een grafrede gehouden over de toestand in het land. Zo slecht gaat het met Rusland, zegt hij, dat er geen lange rijen meer staan voor de winkels, maar voor de kerkhoven. “Van alle volken van Europa sterven de Russen het vroegst.” De industrialisatie en elektrificatie van bolsjewieken wordt nu om zeep gebracht: onder Jeltsin zijn de de-industrialisatie en de-elektrificatie van Rusland begonnen.

Nee, de communistische volksvertegenwoordigers zijn niet van plan de staatsbegroting voor 1998 en de nieuwe belastingwet te slikken. In plaats daarvan hebben ze een hete herfst aangekondigd, eentje die dient te beginnen met een kabinetscrisis. Van de benodigde 226 stemmen, de helft plus een, hebben ze er al 145 binnen: met zoveel handtekeningen is de motie van wantrouwen ingediend.

Twee weken geleden al heeft president Jeltsin gedreigd de Doema desnoods te ontbinden. Premier Viktor Tsjernomyrdin verhoogde de inzet door daags voor het debat aan te kondigen op te stappen als het vertrouwen in hem wordt opgezegd. De Moskouse beurs hield pas op de plaats en daalde zelfs een paar punten.

Onder journalisten gaat een inschrijfvel rond: zij kunnen 50.000 roebel (vijftien gulden) inzetten op de uitkomst. Enkele parlementariërs vragen zich openlijk af of er genoeg dekens en voedsel in het gebouw zijn om een beleg, zoals in oktober 1993 rond het Witte Huis, te kunnen uithouden. Toen had Jeltsin alle registers opengetrokken om zijn rebellerende tegenstanders - met tankgebulder - tot de orde te roepen. Nu is het de ultranationalist Vladimir Zjirinovski die met overslaande stem oproept tot het wegstemmen van.... de Amerikaanse regering. Washington is uit op de kolonisatie van de hele planeet en zet een vijfde colonne van zakenlieden in om het Russische rijk te ondermijnen, zegt hij. Zelfs de econoom Jegor Javlinski, de leider van de liberale Jabloko-fractie, wil het vertrouwen in het economische beleid van Rusland opzeggen. Niet omdat hij tegen de hervormingen is, maar omdat hij ze te slap en te traag vindt. “Rusland wordt een crimineel-corporatieve staat”, waarschuwt hij. De vraag is: durft Javlinksi een gelegenheidshuwelijk aan te gaan met de communisten, die hij tot op het bot haat?

Premier Tsjernomyrdin verweert zich met de onderkoelde humor van een weerman. Hij voorspelt een toekomstige meevaller voor de schatkist van tien miljoen dollar en zegt dat het dwarsliggen van de Doema Rusland in zeven dagen al 500 miljoen dollar heeft gekost. Maar niemand gelooft zijn voodoo-cijfers. Nu zoomt de lens van de camera in op voorzitter Seleznjov, die de motie in stemming moet brengen. Maar Rusland is geen parlementaire democratie, dus zo gaan de zaken niet.

“President Jeltsin heeft gebeld”, zegt hij. Wat heeft hij gezegd? In het donker voor de deur van de twaalf verdiepingen hoge steenkolos zijn geen tanks verschenen - dat is niet nodig wanneer een telefoontje volstaat om een vijandige volksvergadering het zwijgen op te leggen. “Ik wil geen confrontatie”, zo citeert Seleznjov de president. “Breng me niet in een moeilijke positie!” Dat is dreigende taal, maar Jeltsin reikt zijn opponenten ook de hand: haal die motie van wantrouwen van de agenda, en de regering zal haar leven beteren.

De volksvertegenwoordigers zijn verward en geschokt. Waren ze juist zo strijdvaardig, en nu dit! De Doema-voorzitter schort het debat op, de communisten gaan in conclaaf. Als de zitting wordt hervat kondigen ze een tactische terugtrekking aan: de motie, waarvoor de steun snel afbrokkelt, houden ze een week in beraad. En de beurs, die trekt weer aan.