FELIX EIJGENRAAM (1957-1994); Enthousiast en gezaghebbend

Drs. F. Eijgenraam begon zijn journalistieke loopbaan bij NRC Handelsblad ruim acht jaar geleden. Daarvoor had hij biochemie gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en na zijn studie onder meer DNA-onderzoek verricht. Hoewel een wetenschappelijke loopbaan in het verschiet lag, waren zijn journalistieke ambities sterker - iets wat terugging naar de tijd dat hij als student een kamer bij Renate Rubinstein had gehuurd en door haar enthousiast was gemaakt voor het vak.

In 1986 trad hij in dienst van NRC Handelsblad als redacteur beta-wetenschappen. Met ogenschijnlijk gemak en aanstekelijk enthousiasme wist hij vervolgens in het supplement Wetenschap en Onderwijs de meest uiteenlopende onderwerpen uit de wereld van de natuurwetenschappen de revue te laten passeren. In de wereld van de beta-wetenschappen gold hij in verbluffend korte tijd als een gezaghebbend auteur. Zijn onderwerpenkeuze was verrassend, soms excentriek en bijna altijd ter zake. Dat wil zeggen: als Eijgenraam erover schreef, was het de moeite waard, want hij nam de lezer mee naar onbekende en fascinerende terreinen van de evolutie. Zo schreef hij regelmatig over fundamenteel celonderzoek, over toxicologie en andere aspecten van zijn oorspronkelijke vakgebied. Maar zijn wetenschappelijke belangstelling reikte verder. Hij zocht aan de hand van nieuwe literatuur en befaamde onderzoekers antwoord op vragen als: Kunnen machines ooit denken? Valt de stamboom van het leven op aarde te tekenen? Is het bewijs van de stelling van Fermat nu wel of niet geleverd, c.q. te leveren? Eijgenraam ging ondanks zijn enthousiasme zorgvuldig te werk. Als lid van de wetenschapsredactie behoedde hij de krant soms voor blunders die gemakkelijk kunnen ontstaan wanneer de persbureaus weer eens melding maken van de gevolgen van de kernramp in Tsjernobyl of van de een of andere “definitieve doorbraak” bij aids- of kankeronderzoek ergens in de wereld. Veel hysterie en vluchtigheid bleven dank zij hem buiten de krant. Eijgenraam was ook de journalist, die enkele Nederlandse onderzoekers ontmaskerde nadat deze de internationale pers hadden gehaald met 'baanbrekend aids-onderzoek'.

De laatste jaren publiceerde hij regelmatig in het gezaghebbende Amerikaanse blad Science. Cambridge University Press had belangstelling voor een boek dat hij volgend jaar wilde schrijven over de evolutiebiologie. Een serie vraaggesprekken met 'erfgenamen van Darwin', die eerder in NRC Handelsblad verschenen, vormde de voorbereiding daarop. Een bundel vraaggesprekken, In dienst van de Verwondering, was het boekengeschenk van de Nationale Wetenschapsweek.

Zou een lezer weten dat Felix Eijgenraam behalve een buitengewoon begaafd beta-redacteur een aimabele man was, met pretoogjes, met een dikke sigaar, wat verstrooid, onhandig, zachtmoedig en schuchter?

Wie hem las - en dat waren er velen - waarschijnlijk wel. Want hij leefde zijn eigenaardigheden en passies in de kolommen vrijelijk uit. Nu eens reisde hij naar de abdijtoren in Middelburg om er verslag te doen van het rariteitenkabinet aldaar (de dodemansduim, de zandvlo, het stekelzwijn en de gewone achtarm, zo noteerde hij), dan weer naar Cambridge, Massachusetts, om een geleerde te spreken die in nano- en picoseconden nauwkeurig de snelheid van slakken had bepaald of zich had gebogen over de taxonomie van plafondtegels. In het Cultureel Supplement schreef hij over zijn bijzondere hobby om in een “leesschrift” op te tekenen wat hij die dag had gelezen. Toen vele lezers zich daarop verrukt met een vergelijkbare gewoonte bij hem meldden, maakte hij van de diverse boekenschriften het kostelijke boekje De Plezier Factor. Nog niet zo lang geleden berichtte hij over zijn verslaving om voortdurend stapels boeken weg te lezen. Omdat hij er zojuist van was genezen noemde hij het artikel 'Herinneringen van een Letterjunk'.

Vermakelijke stukjes schreef hij verder voor kinderen in het Cultureel Supplement. Onder de titel Boem behandelde hij allerlei vertrouwde of ongelooflijke scheikunde- en natuurkundeproeven. Hij leerde zijn publiek - “onderzoekers van 9 tot 99 jaar” - wat luchtdruk is, hoe je van een citroen een batterij maakt, hoe je je eigen hovercraft laat vliegen en uiteraard ook hoe je als het tegenzit een brandende lucifer in een schaal spiritus gooit en ... Boem. In de wetenschap is oorspronkelijkheid geen doel, maar een middel, in de kunsten is dat omgekeerd, zo definieerde Felix Eijgenraam nog niet zo lang geleden in een voordracht het verschil in de functie van originaliteit voor kunsten en wetenschappen. Zelf liep hij met een vondst niet te koop - originaliteit was slechts een hulpmiddel om meer kennis te verwerven of een aarzelende lezer tot verder lezen te verlokken. Meer niet. Wat niet wegnam dat hij als weinige anderen met dit hulpmiddel was gezegend. “Heeft Felix niet een idee”, was ter redactie een vertrouwde vraag wanneer plannenmakerij haperde, al ging het maar om een paar grappige teksten voor een huiscabaretje.

De dood van deze 'freischwebende Intelligenz', die over het beta-veld helikopterde om vervolgens op de meest onverwachte plekken te landen, betekent een verarming van de journalistieke cultuur. NRC Handelsblad verliest met Felix Eijgenraam een uitzonderlijk getalenteerde, veelbelovende journalist, de wetenschapsjournalistiek in Nederland verliest een baken. Veel meer nog treurt de redactie van deze krant om het verlies van een beminnelijke collega en vriend. Bovenal verliezen zijn naaste verwanten een zoon en broer, die nog zo'n enerverende toekomst voor zich had.