Burgemeester Jin van Hunchun voorziet "Rotterdam van Azië'; Mirakel aan oever Tumen-rivier

Er is een nieuwe gegadigde voor de titel "Rotterdam van Azië'. Ditmaal is het geen bestaande grote haven die nog groter wil worden, maar het braakliggende drielandenpunt China/Noord-Korea/Russisch Verre Oosten rondom de Tumen-rivier. Als de grootse plannen werkelijkheid worden zal hier onder auspiciën van het United Nations Development Programma (UNDP) de komende 20 jaar 30 miljard dollar worden ge¨nvesteerd. En dan zal het gebied een nieuwe "Gouden Driehoek' worden, een Noordoost-Aziatisch handelsblok rondom de Japanse Zee met een bevolking van 350 miljoen inwoners. De componenten voor dit blok zullen zijn de verwaarloosde mineralen van Siberië, het Russische Verre Oosten en Mongolië; de goedkope arbeid van de drie Noordoost-Chinese provincies en Noord-Korea; en de financiële en technologische spierkracht van Zuid-Korea en Japan.

Om uiteenlopende redenen is hier tot voor kort nauwelijks economische, laat staan infrastructurele ontwikkeling geweest. De centrale reden was de Chinees-Russische vijandschap tot midden jaren tachtig. Verdere redenen waren:

de Japans-Russische kilte vanwege de Russische onwil de vier noordelijke Kurilen-eilanden (die Stalin aan het eind van de Tweede Wereldoorlog bezette) terug te geven;

het gebrek aan een Chinese uitgang naar zee;

Moskou's tweeslachtigheid om het Russische Verre Oosten voldoende economische autonomie te geven;

Noord-Korea's ideologie van orthodox-communistische autarkie.

Een sterk tsaristisch Rusland heeft in de jaren zestig van de vorige eeuw de grens met het zwakke Chinese keizerrijk zodanig gedicteerd dat de twee noordoostelijke Chinese provincies Jilin en Heilongjiang geen uitgang naar zee hadden en hun handel slechts via het overbelaste Dalian, 1.000 kilometer zuidwaarts in de provincie Liaoning, het land in en uitkon. De grensgemeente Hunchun in het noordoosten van Jilin wordt door een strook van 15 kilometer Russisch gebied van de Japanse Zee gescheiden. Pas in 1989 werden China's internationale navigatie-rechten door de Tumen-rivier naar de Japanse Zee hersteld. Maar aangezien de rivier weliswaar 800 meter breed is, maar slechts 5 tot 6 meter diep, is zij zonder grote baggerwerken alleen toegankelijk voor schepen van maximaal 400 ton. “Ons strategisch en historisch doel van een uitgang naar zee is nu in het stadium van verwezenlijking”, zegt Jin Minxiong, de burgemeester van Hunchun. “Dat zal ons in staat stellen een noordelijk Hongkong, of een oostelijk Rotterdam te worden.”

Een rit over de Chinese Tumen-oever illustreert het potentieel voor ontwikkeling. Van de stad Tumen, die net op het spoorwegnet is aangesloten en waar het stationsplein nog een zandkuil is, tot aan Fangchuan in de zuidelijke appendix van de gemeente is het aan de Chinese kant een 100 kilometer lange strook wei- en bosland en aan de Noord-Koreaanse zijde groene heuvels. Onze busrit zit vol hindernissen want in elk dorp hebben de boeren een irrigatie-slootje in de grindweg gegraven dat wij met man en macht, inclusief de loco-burgemeester en de gemeentesecretaris van Hunchun, met stenen moeten dichten om er door te kunnen. Rondom het drielandenpunt hangt nog een ware Koude Oorlog atmosfeer. Militairen die de heuvel met uitkijktoren bemannen raken zo van de kook van een Russische en twee Zuidkoreaanse televisie-ploegen, die de reis meemaken, dat het lijkt of de oorlog op uitbreken staat. Achter dubbele prikkeldraadversperringen ligt het Russische grensstadje Chasan, waar de brede Russische spoorwegwagons op smallere onderstellen worden geschoven, en op de voorgrond de spoorwegbrug van Rusland naar Noord-Korea. Het is een grote groene leegte.

Pag.12: Obscuur drielandenpunt moet economisch bloeien

Vooral aan Noord-Koreaanse kant is geen enkel teken van leven. Voor nieuwe steden en een nieuwe "Maasvlakte' met enorme industrieparken is ruimte genoeg. Aan vice-burgemeester Song Xuexian van Hunchun die ons vergezelt de vraag of China Noord-Korea tot medewerking heeft moeten dwingen. “Wie be¨nvloedt wie? Elk land wil tegenwoordig ontwikkeling. Noord-Korea ziet dat de Russen en wij toegang tot internationale financiering krijgen en zij willen niet achterblijven.”

Het kader voor de komende unieke samenwerking van post-communistisch Rusland, semi-communistisch China en orthodox-communistisch Noord-Korea is een multilateraal vijf- ,of met Japan samen, zes-landenproject, het zogenaamde "Tumen River Area Development Programme' dat onder auspiciën van het UN Development Programme staat. De visie achter het project: een samengaan van de bodemschatten, hout en visserijprodukten van het Russische Verre Oosten met de overvloedige goedkope arbeid van China en Noord-Korea en de financiële reservoirs van Zuid-Korea en Japan. Als verre deelnemer is er nog bijgekomen Buiten-Mongolië, dat eveneens rijk is aan mineralen en arm aan bevolking en kapitaal. Mongolië kan via Tumen ook een veel kortere uitgang naar zee krijgen dan de bestaande handelsroutes via de veel zuidelijker gelegen Chinese havensteden Dalian en Tianjin.

Aan het zuidelijke uiteinde van de Chinese Tumen-oever zal in 2001 een nieuwe haven, Fangchuan, gereedkomen met een capaciteit van 5 miljoen ton, die overigens in de winter zal dichtvriezen. Is dat nu het nieuwe Rotterdam? “Neen”, zegt burgemeester Jin van Hunchun, “de vergelijking met Rotterdam slaat op de hele reeks havens in alle drie kuststaten die tot één regionaal transportsysteem zullen worden ge¨ntegreerd.” Rusland heeft in het nabije kustgebied nieuwe, natuurlijke, min of meer ijsvrije oceaanhavens en Noord-Korea verouderde havens die geheel ijsvrij zijn. “De lokale overheden in de drie staten hebben al overeenstemming bereikt over onderling gebruik van elkaars havens”, verzekert Jin. “Spil van het systeem zal een nieuwe spoorverbinding van Hunchun naar het Russische Zaroebino worden, een nieuwe internationale oceaanhaven 150 kilometer ten zuiden van Vladivostok.”

Aan Russische zijde ligt verder de steenkoolhaven Posjet op 40 kilometer van Hunchun en aan Noordkoreaanse zijde liggen twee havens, Najin en Chongjin die als dichtgeroeste oesters op opening wachten. Volgens burgemeester Jin wil Noord-Korea binnen de multilaterale context van het UNDP graag buitenlandse investeringen, vooral uit Zuid-Korea, ontvangen en aast ook de Eenheidskerk van dominee Sun Myung Moon op investeringsprojecten.

De wil tot samenwerking van Noord-Korea gaat in dit opzicht zelfs verder dan die van Rusland. De Noordkoreanen zijn ontvankelijker voor Chinese lessen in economische hervormingen dan de Russen en hebben het gebied rond Najin en Chongjin, 621 vierkante kilometer in totaal, tot speciale economische zone verklaard met internationale investeringswetgeving, soepele belastingen etc. De Russen zijn terughoudender tegenover het hele project, deels om milieu-redenen, maar meer omdat zij prioriteit aan rehabilitatie en modernisering van de havens van Vladivostok en Nachodka willen geven in plaats van bouw van nieuwe havens op hun grondgebied die primair aan China ten goede zullen komen.

Niettemin hebben de drie kuststaten tijdens de derde Tumen-conferentie in Pyongyang in mei in principe overeenstemming bereikt over vier kritieke juridische en organisatorische kwesties, namelijk:

dat de drie oeverstaten land met bestaande en nieuwe faciliteiten en installaties in erfpacht zullen geven aan een multinationale maatschappij, die de infrastructuur en operaties, handel en industrie, diensten, huisvesting en sociale diensten etc. in de "Tumen River Economic Zone' zal beheren;

dat de oeverstaten een "Tumen River Development Coordinating Committee' zullen vormen dat het hoogste beleidsorgaan voor het gebied zal worden;

dat een onafhankelijke "Tumen River Area Development Corporation' zal worden gevormd met een raad van bestuur die zal bestaan uit vertegenwoordigers van de oeverstaten en buitenlandse investeerders. De corporation zal onder internationaal management, bij voorbeeld uit Singapore of het Westen, komen om het vertrouwen van internationale investeerders te bevorderen;

dat een intergouvernementele coördinatie- en adviescommissie zal worden gevormd, bestaande uit vertegenwoordigers van regeringen van oever- en andere belanghebbende staten, met vertegenwoordigers van internationale organisaties en multilaterale ontwikkelingsbanken als waarnemers. Arthur Holcombe, hoofd van de UNDP-vertegenwoordiging in Peking, in Hunchun op inspectiebezoek, zegt dat de documenten inzake deze belangrijke juridische stappen op 10 september in Vladivostok zullen worden getekend.

Holcombe's optimisme wordt in Vladivostok niet zomaar gedeeld. Viktor Savaley, directeur van het "Pacific Center of Economic Development and Cooperation' van de Russische Academie van Wetenschappen, zegt dat China de grootste belanghebbende bij het project is en dat Noord-Korea en Rusland nog niet klaar zijn. Savaley vervolgt dat het gebied ten zuiden van Vladivostok uniek bos- en woudgebied is, waar geen industrieën mogen komen. Rusland heeft daar trouwens geen behoefte aan, want het heeft hier slechts een bevolking van 2.3 miljoen tegen 100 miljoen in de drie noordoostelijke Chinese provincies, 66 miljoen in de twee Korea's en 125 miljoen in Japan.

De Russische ontwikkelingsprioriteiten in dit gebied zijn privatisering en conversie van militaire en andere grote staatsindustrieën en die vallen niet onder het Tumen-project. “Het enige voordeel voor Primorije is de haven van Zaroebino, waarvoor we alleen havengelden van de Chinezen zullen ontvangen”, zegt de Rus Savaley. “China krijgt grootscheepse nieuwe infrastructuur, nieuwe industrieën en betere toegang tot de Japanse markt. Japan krijgt niet alleen betere toegang tot de Chinese markt, maar door de nieuwe intercontinentale spoorlijn die zo ontstaat, ook een verbinding met Europa die 1.700 kilometer korter is dan de oude. Zuid-Korea krijgt de beschikking over goedkope Noord-Koreaanse arbeid. De Noord-Koreanen weten nog niet wat zij willen. Zij willen niet dwars gaan liggen, maar ze zijn tegen internationalisering van hun kustgebied. Het voordeel is te eenzijdig voor China, er moet een evenwicht aan voordelen komen.”

De Russische ambivalentie wordt nog eens extra gedemonstreerd door hun houding tegenover UNDP. Holcombe, het hoofd van UNDP, wilde onlangs van Hunchun naar de Russische sector reizen om de haven van Zaroebino te gaan bekijken, maar hij mocht niet de grens over. De prefect van de Yanbian Koreaanse Autonome Grensprefectuur in China maakte een speciale trip naar Vladivostok om hem te "klaren", maar het ging niet door.

Terwijl de Russen delibereren, gonst het van de activiteit in Hunchun. Het is een boom-town zoals Shenzhen, de speciale economische zone aan de grens met Hongkong 3.000 kilometer zuidwaarts, tien jaar geleden was. Burgemeester Jin geeft enkele cijfers: de bevolking is sinds 1991 bijna verdrievoudigd van 80.000 tot 230.000. Uit het hele land hebben 386 centrale, provinciale en gemeentelijke overheidsorganisaties en 1.900 firma's er kantoren geopend om er op tijd bij te zijn. De intocht van buitenlandse firma's is ook begonnen, tot dusver 16, uit Hongkong, Japan, Zuid-Korea, Rusland en Australië. De staat heeft 2.3 miljard yuan (800 miljoen gulden) ge¨nvesteerd in 468 infrastructuurprojecten en er is 4 miljoen vierkante meter aan onroerend goed in aanbouw.

Burgemeester Jin van Hunchun verwacht dat de spoorlijn naar Zaroebino volgens plan in september 1994 gereed zal komen en dan kan het goederenverkeer van start gaan. Maar pas als er een minimum aan infrastructuur is, begint het echte werk. Zullen internationale investeerders de 30 miljard dollar die de komende 20 jaar vereist zijn ook echt aandragen in een gebied dat nog met grote politieke onzekerheden kampt? Noord-Korea heeft zijn deur aan de noordoost-grens alleen voor dit ene project op een kiertje gezet, maar de toekomst van dat bankroete land, dat zijn schulden eenzijdig desavoueert, blijft onvoorspelbaar. Wat zal de toekomst van Rusland en van de Russisch-Japanse betrekkingen bieden?

Arthur Holcombe put optimisme uit het feit dat de 50 miljoen dollar voor de centrale spoorlijn Hunchun-Zaroebino, van de Chinese naar de Russische sector, door de Japanse Export Import Bank gefinancierd zijn, maar dat de fondsen beschikbaar zijn gesteld aan de Chinese zijde. “China heeft een uitstekende kredietwaardigheid en ik denk dat de Japanners hun problemen met de Russen omzeilen door zich te concentreren op bilaterale investeringen in de Chinese sector, waar de Russen zijdelings van mee kunnen profiteren. Hongkong en Zuid-Korea zullen automatisch meedoen. Australië is er al en uit Europa hebben we tot dusver alleen Finland. De Finnen hebben een belangrijk deel van de haalbaarheidsstudies gefinancierd omdat zij een strategisch belang in de Russische houtindustrie in dit deel van de wereld zien”, aldus Holcombe.