Iedereen zijn Ponderosa; In Californië is afscheiding het devies

Op de hoek van een drukke straat voor een tankstation zit een blonde, besnorde cowboy op een trappelend paard. Terwijl hij aan de teugels rukt, probeert hij de mensen door de spiegelende voorruiten van de auto's blij aan te kijken en toe te zwaaien. Om de hals van het paard slingert een bordje: "Bud Welch voor de gemeenteraad'. Het is een manier om belangstelling te trekken, nu de rellen in Los Angeles de aandacht voor de plaatselijke politiek hebben afgeleid. Naast de verkrampt glimlachende Welch houdt Joe Carvalho als Sancho Panza de wacht met zijn honkbalpet en de Amerikaanse vlag. ""We staan hier 's morgens vroeg en 's avonds rond het spitsuur. Het is een goede plek, want er komen veel mensen langs'', zegt hij. Maar zelfs het Westen is niet meer wat het geweest is. Als Welch op zijn paard is weggedraafd, pakt hij schep en vuilniszak uit zijn Nissan-bestel om de paardevijgen van de stoep te halen.

Hacienda Heights, ten zuidwesten van Los Angeles, verkeert in cowboystemming, want er heeft een onafhankelijkheidsbeweging wortel geschoten. Een grote groep burgers heeft het initiatief genomen tot afscheiding van Los Angeles County, waar de gelijknamige stad ook deel van uitmaakt, ""om meer controle te krijgen over eigen zaken'', zegt Carvalho. ""We hebben gezien dat maar 64 cent van elke dollar in Hacienda Heights blijft. De rest gaat naar de binnenstad van Los Angeles.''

Carvalho wil het geld graag gebruiken voor verbetering van de bibliotheek van Hacienda Heights en misschien voor extra voorzieningen voor bejaarden. Hebben de mensen in de arme wijken van Los Angeles dan niet meer geld nodig dan die in het meer welvarende Hacienda Heights? Nee, vindt Carvalho, zelf aannemer. ""Ze willen daar niet werken. Ze kijken naar de televisie en roken. Vijf tot tien procent van de mensen is nou eenmaal gewoon lui.'' Die rellen waren volgens hem gewoon vluchtgedrag van de raddraaiers. Hacienda Heights doet al genoeg voor de arme medemens. De plaatselijke St. John Vianney kerk onthaalt wekelijks 300 arme families op voedselhulp. En dan is er nog tafeltje-dek-je. Carvalho doet er zelf niet aan mee, maar kennissen van hem wel.

Afscheiding

Zuid-Californië is vooral de laatste tien jaar terrein voor tientallen onafhankelijkheidsgevechten van agglomeraten, wijken en huizengroepen. Kleine Boston Tea Parties leiden tot afscheiding met de hoop op besparing van belasting en vermijding van stedelijke problemen, zoals misdaad en slecht onderwijs. Het grote sociale contract van de verantwoordelijke samenleving wordt gesplitst in talloze sociale contractjes. Er is een krachtige kern van libertijnen die het sociale contract verwerpen en belastingheffing zonder uitdrukkelijke goedkeuring van elke betaler principieel immoreel achten. Veel Zuidcaliforniërs leven in gedachten niet in een geavanceerd land met hoogtechnologische voorzieningen maar op Ponderosa Ranch. ""Je hebt niet zoveel nodig'', zegt een bewoner. ""Politie moet er zijn, we kunnen onze straten en onze waterkraan en elektriciteit niet zelf aanleggen, maar dat is dan ook alles.'' Daarbij wordt vergeten dat heel Zuid-Californië als geïrrigeerde woestijn een overheidsproject is. Zodra de waterpompen afslaan en de waterbassins leeglopen, kan niemand er meer wonen. Maar het ideaal van gouverneur en president Reagan, lusten zonder lasten, leeft nog sterk. De nachtwakerstaat biedt het ideale model voor de burger-consument. Wie meer wil, krijgt het op zijn rekening. Sommige steden brengen de straatreparatie direct in rekening bij de wijk waar die reparatie is geschied. De bewoners moeten de gemeente-obligaties afbetalen.

Toch blijkt afscheiding niet altijd de goedkoopste oplossing. Sommige nieuwbakken gemeenten maken een financieel debâcle door; hun kleine kassen kunnen onvoorziene heuvelbranden of schadeclaims niet aan. En zo oordeelden bij verrassing ook de kiezers van Hacienda Heights tijdens de stemming over de afscheiding op 2 juni. Eerst ging iedereen ervan uit dat Hacienda Heights een stad zou worden. Maar uiteindelijk hebben de burgers hun wantrouwen tegen een nieuwe bestuurslaag laten prevaleren boven hun verlangen naar een eigen huishoudinkje. Door hun algemene haat tegen de politiek weten de burgers niet meer waar ze het moeten zoeken. Het Countybestuur deugt niet, maar zouden stadspolitici beter zijn? De à-la-carte-overheid heeft een steeds minder betrouwbare menukaart, bestuurders moeten door de puinhopen van steeds meer fragmentatie waden.

Blanken scheidden zich vroeger af om minderheidsgroepen uit hun buurt te houden, maar dat lukt allang niet meer. Ook de voorsteden worden steeds meer gemengd. De meeste voorstanders van afscheiding van Hacienda Heights waren latino's en Chinezen. Op een heuvel van Hacienda Heights staat met rode, gebogen pannedaken het grootste boeddhistische centrum buiten Azië, gebouwd door de Chinese gemeenschap. Daartegenover is in twee jaar een nieuwe woonwijk neergezet, eerst nog uitsluitend door Chinezen maar later steeds meer gemengd bewoond. Voor de oorspronkelijk blanke bevolking is diversiteit niet meer terug te draaien. Dennis Matthewson woonde 25 jaar geleden nog in een geheel blanke wijk, maar begroet nu passerende Chinese, Indische en Filippijnse buren.

Cowboydromen

Ook immigranten zijn met cowboydromen van onafhankelijkheid naar de Verenigde Staten gekomen. Het jaren-vijftig-beeld van de scheiding tussen blanken en mensen van alle andere huidskleuren bestaat niet meer. In het multiculturele Californië heeft rassendiscriminatie plaatsgemaakt voor economische discriminatie.

De aanleiding van de rellen in Los Angeles was bruut politie-optreden, maar de strijd is niet langer die van de burgerrechten uit de jaren zestig maar van de etnische survival of the fittest in de economie. Nieuwe legale en illegale immigrantengroepen verdringen arme zwarten, latino's en blanken. Het duurt niet lang meer of de Californische blanken zijn zelf een minderheid geworden. Los Angeles heeft van New York de rol van immigratiecentrum overgenomen. Verwacht wordt dat het 14,5 miljoen inwoners tellende agglomeraat van Los Angeles het Newyorkse (nu 18,5 miljoen) rond het jaar 2000 achter zich zal laten. Een immigrant wordt meteen als Amerikaan geaccepteerd als hij de eed op de vlag heeft afgelegd. Een Amerikaans Centrum voor Buitenlanders met een zegsman zou als grievend worden ervaren, sterker nog: door niemand worden begrepen.

De rellen van afgelopen maand waren een ontgoocheling voor Zuidcaliforniërs die door de ruiten van hun auto, op hun werk en in beveiligde shopping malls een vreedzame, multiculturele samenleving zagen ontstaan. Nu blijkt dat het verwaarloosde vulgus van Los Angeles de pleinen van het oude Rome niet nodig heeft om oproer te kraaien. Ook links-liberale blanken in raciaal gemengde wijken kijken angstig om zich heen als ze de deur uitgaan.

In diversiteit wordt Los Angeles een uitgewalst New York maar dan veranderlijker en omgeven door de permanente ruis van de Freeway. New York is een Middeleuropese stad uit de jaren dertig, Los Angeles is futuristisch, Amerika op zijn meest Amerikaans, nieuwkomers in de verburbing van wegen, huizen, tuinen en winkelcentra. De vliegtuigpassagier ziet achter de woestijnbergen plotseling een enorme betonnen lego-plaat opduiken, onderbroken door gebouwen, huizen, tuinen en villa's hoger op de heuvels. Zuid-Californië heeft niet alleen het aanzien maar ook de cultuur en de oppervlakkige glamour van het internationale vliegveld.

De meeste nieuwe immigranten komen niet uit Europa maar uit Azië en Zuid-Amerika. Leden van hechte etnische gemeenschappen wonen tussen anderen, maar met de auto kan iedereen zijn gezelschap uitkiezen, behalve op het werk of in de supermarkt. Op sommige scholen worden zestig verschillende talen gesproken. Laotiaanse, Vietnamese, Filippijnse, zwarte, Latijns-Amerikaanse en Cambodjaanse bendes vechten om territorium. De ether is de enige gemeenschappelijke publieke ruimte. Op de radio manifesteren de minderheden zich met eigen programma's, van Koreaanse pop tot Heim, Heim, Heim ins Vaterland van de Grrrenadierrre op een muziekzender van Anaheim.

Bijstand

Vooral arme zwarten en arme latino's dreigen het onderspit te delven in de ieder-groepje-voor-zich-cultuur. Verpauperde, illegale Salvadoranen wassen zich in afvalwater dat in een grote, open, betonnen goot naar de Los Angeles rivier stroomt. Arme zwarten klagen, net als arme blanken in Marseille of in Nederlandse binnensteden, dat nieuwe immigranten aan hen hun banen ontfutselen. Racisme van autochtone zwarten tegen Koreanen doet denken aan de haat van autochtone Marseillanen tegen Marokkanen. Antisemitisme vindt onder sommige zwarten ook weerklank omdat de winkels in de getto's vroeger door joden werden bestierd.

De zwarten zelf zijn ook slachtoffer van stereotypes, vooral zwarte jonge mannen, die vereenzelvigd worden met de grote groep criminelen zonder toekomst in arme wijken. De naar Amerikaanse begrippen hoge Californische bijstand heeft de armoede wat verzacht maar de bijstand wordt verlaagd. Door de dagelijkse kleine vernederingen maar ook als gevolg van discrimerend handelen door makelaars groept de zwarte bevolking uit de middenklasse bijeen in eigen, welgestelde wijken als Baldwin Hills, al zijn ze in kleine percentages ook aanwezig in gemengde voorsteden. Nieuwe immigranten zoals de Koreanen blijven niet in de oude etnische wijken, maar verhuizen na hun economische take off naar de voorsteden om daar de eigen Amerikaanse onafhankelijkheidsdroom te realiseren.

De Amerikaanse frontier begint met verhuizing en de immigranten doen mee met de algemene strijd om een huis met een tuin in een veilige wijk met een goede school voor de kinderen. Immigranten met geld of goede middenklassebanen zijn doorgedrongen tot wat voorheen blanke bolwerken waren. Het vroeger lelieblanke en welgestelde Glendale telt veel Iraniërs, latino's maar ook arme Armeniërs. Het is misschien dank zij de voorstedelijke ruimte dat er zoveel uiteenlopende groepen in hetzelfde gebied kunnen wonen. In het Zuidcalifornische landschap, ook wel aangeduid als Southland, is de algemene strijd om een goede woonplek zichtbaar in nieuwe huizengroepen op woestijnheuvels of dichtbij het koele strand. Het liefst zo ver mogelijk verwijderd van verpauperde wijken met een hoog misdaadcijfer en met scholen waar leerlingen elke dag met metaaldetectoren op vuurwapenbezit moeten worden gecontroleerd.

Halve hectare

De in de heuvels gelegen "stad' La Habra Heights, "een tweede Beverly Hills', heeft 6.229 inwoners en een jaarlijks budget van tweeëneenhalf miljoen dollar. Langs de door heuvels en dalen slingerende weg staan verkiezingsborden voor de conservatieve presidentskandidaat Pat Buchanan. Op een groot bord wordt een "historische' ranch voor anderhalf miljoen dollar te koop aangeboden. De bewoners van dit gebied vormden in 1978 deze stad om te voorkomen dat projectontwikkelaars er woningen voor minder welgestelden zouden neerzetten. Volgens het bestemmingsplan van de stad moeten huizen in een tuin van ten minste een halve hectare worden gebouwd. ""We willen dat La Habra Heights haar landelijke karakter bewaart'', zegt Joe Perez, assistent van de burgemeester, over het villapark. "Landelijk' staat hier voor "rijk'.

In publieke voorzieningen zijn de bewoners niet geïnteresseerd. Het stadhuis is een u-vormige bouwloods met een aangebouwde peuterspeelplaats. Kinderen zijn aangewezen op Los Angeles County om naar de lagere en middelbare school te gaan. Stoepen vinden de bewoners niet nodig, riolering ook niet, want ondergrondse, septische tanks zijn goedkoper.

La Habra Heights is een stad volgens het "Plan Lakewood', genoemd naar de eerste stad die zich in de jaren vijftig van het naburige, arme Long Beach heeft afgescheiden. Na de scheiding contracteerde Lakewood de gemeentediensten van het arme Long Beach voor een gereduceerd bedrag, zodat uiteindelijk de belastingbetalers van Long Beach met de dure restposten bleven zitten. Bovendien mocht het nieuwe stadje één procent van de opbrengst van de regionale verbruiksbelasting voor eigen doeleinden gebruiken, zodat die gelden niet meer naar armere gebieden konden afvloeien.

Lakewood is het nationale model geworden voor economische segregatie. De nieuw gevormde voorsteden en stadjes met lage belastingen trokken bedrijven en kapitaalkrachtige inwoners weg uit de grote stad. Bestemmingsplannen zorgden ervoor dat de lage inkomensgroepen konden worden geweerd en de waarde van de huizen binnen het beschermde gebied steeg. Plaatselijke regels, zoals de sproeiplicht van het eigen grasveld of het verbod op het parkeren van auto's op straat - dus in een garage of op de oprijlaan - stuwden de prijs van de buurt en van het huis nog verder omhoog met als nadeel dat ook de belasting op onroerend goed meesteeg. En zo ontstonden de belastingprotesten in de jaren zeventig.

Nu mogen oude huiseigenaren belasting blijven betalen op basis van de oorspronkelijke waarde van het huis. In sommige steden mogen ze zelfs hun oude, lage belastingtarief meenemen, als het nieuwe huis het zelfde kost als het verkochte oude. Zo kan het voorkomen dat van twee buren met dezelfde huizen de een 8.000 en de ander 1.200 dollar belasting per jaar moet betalen. De huiseigenaren in de valley hebben met succes geprotesteerd tegen metro en light rail, die de rust in hun wijken zouden verstoren. Ze kruipen liever dagelijks in de file naar hun werk dan met andere mensen in een openbaar vervoermiddel te zitten.

De tolerantie van Los Angeles is op typisch Amerikaanse wijze tot stand gekomen: als je buren je niet aanstonden, was er altijd ruimte om verder naar het westen te verhuizen. In Zuid-Californië was de verhuizing niet definitief, omdat je dagelijks met de auto terug kon naar achtergelaten kennissen of wijken. In 1925 was er al een autodichtheid van 1 auto per 1,6 personen.

Een echt centrum, in de zin van een publieke ruimte waar iedereen, van arm tot rijk, samenkomt, kent de stad niet. Over de plaats van dat centrum heeft het rijke, blanke protestantse establishment onder leiding van de Los Angeles Times en Generaal Otis en diens nazaten gestreden met de welgestelde, joodse elite, die in de jaren twintig werd geconfronteerd met groeiend antisemitisme en zich terugtrok in eigen wijken en country clubs aan de Westside, zo beschrijft Mike Davis in zijn boek City of Quartz. Zo ontstonden er twee centra met twee machtsconcentraties. De huidige, zwarte burgemeester, Bradley, kwam voort uit een coalitie tussen deze twee elites en zwarte bestuurders. Inmiddels is Los Angeles veel te groot geworden voor een enkele coalitie of elite. Het staat open voor Japanse investeerders, Koreaanse zakenlieden en alle nieuwelingen die met volle koffertjes op het volle vliegveld landen.

Gewapende vrede

Het morele, etnische en economische laissez faire, gecombineerd met een diepe sociaal-economische kloof vergt een goed uitgeruste sterke arm. Net als op een internationaal vliegveld wordt de orde van het conglomeraat bewaakt door scanners, controletorens, alarmsystemen en particuliere en publieke politielegers. De herstelde binnenstad van Los Angeles is in een staat van gewapende vrede, een permanente strijd tegen daklozen, die uit het zicht moeten blijven. Alle publieke ontmoetingscentra zijn overdekt en worden bewaakt door particuliere veiligheidswachten. Banken in wachthuisjes bij de bushalte zijn cirkelvormig, om slapers te weren.

De stad is functioneel verdeeld in een formeel bestuurlijk gedeelte, een zakelijk centrum en Skid Row in het oosten waar de daklozen heen worden verbannen. De grote supermarkten van Alexander Haagen in Watts hebben de rellen van mei overleefd. Ze zijn ook voorzien van wachttorens met politie. Het was tijdens de rellen van afgelopen maand een van de eerste wachtposten voor de National Guard. Rijken dragen bij aan de inkrimping van publieke ruimte door hun huizen onzichtbaar te maken voor de buitenwereld, zodat niemand erg heeft in de lusthoven achter de onopvallend grijs geschilderde muren. Het publiek mag niets van al het particuliere moois te zien krijgen, want dat lokt maar rovers aan. Oakwood bij Venice was de enige plaats waar niet alleen bedrijven maar ook particuliere huizen werden geplunderd en in brand gestoken. Daar maken arme zwarten plaats voor rijke inwoners die dergelijke onzichtbare stealth-huizen bouwen en de ooit zo hippe wijk aan de Oceaan een onheilspellend aanzien geven.

Muren zijn populair in Los Angeles. Sommige wijken zijn alleen met een bewonerspasje toegankelijk, in andere kan een buitenstaander niet op straat parkeren zonder door een particuliere politiemacht te worden overvallen. Parken worden voor niet-omwonenden afgesloten, zodat mensen uit arme wijken er geen luchtje kunnen scheppen, want dat zou "gevaarlijk' zijn. De LAPD, het Los Angeles Police Department, is altijd in de technologische voorhoede geweest van het politiewerk. Sommige politie-agenten lijken op Blade Runners die in de gelijknamige speelfilm zoeken naar de misdadige mensensoort, Replicants. De gevangenissen raken steeds meer overbevolkt en door verwaarlozing dreigen er opstanden.

Autokapen

Ook mensen in afgelegen, beveiligde wijken voelen zich bedreigd. Vuurwapenwinkels en veiligheidsspecialisten beleven sinds de opstand een verdubbeling van de omzet. De media berichten over nieuwe soorten misdrijven in de Valley. Wie een Mercedes of een Jaguar bezit, moet uitkijken dat hij niet wordt gevolgd. Dieven rijden achter zorgvuldig uitgekozen slachtoffers aan om hen bij de eigen garage of oprijlaan te beroven. De nieuwste trend is autokapen. De automobilist wordt onder dwang van een vuurwapen gedwongen zijn auto af te staan. Als hij geluk heeft, wordt hij niet doodgeschoten.

Het is de prijs voor het wonen in een wereldstad met de grootste verscheidenheid ter wereld, het is een aspect van de Californische vliegveldcultuur. Chinese boeddhisten, blanke scientologen en orthodoxe Armeniërs in Amerikaanse of Japanse middenklassers wachten ordentelijk voor hetzelfde stoplicht. Het eindpunt van de oude westelijke Frontier is het ideaal voor postmodernisten, die zonder een vaste kern, een centrale cultuur willen leven. Franse deconstructionisten als Derrida en Baudrillard koesteren de stad en hebben er aan de universiteit gedoceerd. Duitse ballingen van de Tweede Wereldoorlog konden er niet aarden.

Voor Erich Maria Remarque leken de verlaten stoepen te veel op de omringende Mojave-woestijn. Hij beschreef wat lijkt op een Californische zonnesteek: ""Echt en vals waren hier zo perfect gemengd dat ze een nieuwe substantie werden, zoals koper en zink geelkoper worden, wat op goud lijkt. Het betekende niets dat Hollywood was gevuld met grote musici, dichters en filosofen. Het was ook gevuld met spiritualisten, religieuze idioten en oplichters. Het verslond iedereen, en wie niet in staat was zichzelf te redden, zou zijn identiteit verliezen, of hij zich daarvan bewust was of niet.''