"Ik vertrouw een ratelslang meer dan een politicus'; Vandaag worden in Michigan en Illinois voorverkiezingen gehouden voor het Amerikaanse presidentschap. Maarten Huygen ging naar de treurige autostad Flint.

Maar de inwoners van Flint praten er met veel cynisme over. “Ze gooien ons belastinggeld gewoon weg”, zegt een spoorwegwerker. Buitenlandse hulp is niet populair. “Waarom sturen ze geld naar Israel als hier daklozen in de kou op straat slapen”, vraagt "Dee Dee', een 32-jarige zwarte vrouw.

De fabrieksgebouwen van General Motors staan voor de helft leeg, want de ene na de andere deelindustrie is gesloten. En ook bij het nog werkende deel is de toekomst somber. Over drie jaar is de fabriek voor achtcilindermotoren aan de beurt voor sluiting. De grote slee, de klassieke trots van General Motors en tevens de auto met de grootste winstmarge, is ook in Amerika op haar retour. Er blijft nog één fabriek voor achtcilindermotoren open in Amerika, onder minder gunstige arbeidsvoorwaarden dan voorheen.

Brady heeft zijn anciënniteit nog en hoopt tot zijn pensioen nog zes jaar vol te kunnen maken. Maar hij heeft weinig vertrouwen dat jongeren nog lang kunnen werken in de auto-industrie. Bij General Motors in Flint is bijna niemand meer onder de 35 te vinden, omdat er de laatste jaren geen nieuwe mensen zijn aangenomen maar alleen mensen zijn afgevloeid. De groepen ouderen verhuizen van de ene naar de andere fabriek, die dan wordt gesloten.

Als jongeren al een baan krijgen, is dat bij wankele toeleveringsbedrijfjes voor auto-onderdelen, restaurants of Hamburgerketens. Maar dergelijke zaken moeten vaak sluiten door de dalende inkomens bij de auto-industrie. Zelfs het onder autowerknemers vermaarde Titty City is dicht. Getraliede drankzaken nemen de klandizie over. Wie nog een baan heeft, durft maar weinig geld uit te geven, uit angst voor de toekomst. “Ze zijn op het werk heel nerveus en snel geïrriteerd. Het is alsof ze een geladen pistool op hun hoofd hebben gericht”, zegt Brady. Zijn 28-jarige vriendin is barkeepster. Door haar band met Brady kan ze het hoofd nog boven water houden, want haar werk tegen vijf dollar per uur verschaft nauwelijks voldoende inkomen om te overleven.

De jonge generatie heeft het slechter dan de oudere. Twintigers moeten bij hun ouders blijven wonen omdat ze te weinig verdienen voor onafhankelijkheid. Ze laten zich nog via hun ouders tegen ziektekosten verzekeren. Of ze lenen geld, trouwen en proberen door jongleren met drie of vier banen tegelijk het huishouden te betalen. Alle oudere werknemers klagen over kinderen die slechter af zijn, ook al hebben ze vier jaar universiteit achter de rug. Een 45-jarige werknemer somt op wat zijn kinderen doen. Een zoon moet asbest verwijderen maar zit soms dagenlang te wachten op een nieuw karwei. Een dochter is stripteaseuse, een ander is bijstandsmoeder en weer een ander werkt in een winkel. Het is niet de toekomst die hij zich voor zijn kinderen heeft voorgesteld. “En wat gebeurt er als ze ernstig ziek worden? Ze kunnen geen 1.300 dollar per dag voor een ziekenhuisbed betalen”, zegt hij.

Sommige ontslagen werknemers moeten hun huis uit omdat ze met de werkloosheidsuitkering hun schulden niet kunnen betalen. Het huis wordt dan niet verkocht maar dichtgespijkerd. Overal verspreid staan lege houten villaatjes met twee verdiepingen. Voor 28.000 dollar zijn ze te koop. Niemand wil ze hebben. Dat maakt het voor veel mensen onmogelijk om naar elders te vertrekken. Drugs zijn een welkome afleiding. Flint heeft nu zelfs meer misdaad dan Detroit. Dieven stelen de auto's direct van de automobilist onder bedreiging met een vuurwapen. “Zodra de avond valt, klinkt geweervuur. Ik ben heel wat gewend, want ik heb veel gegokt en gedronken in mijn leven maar nu durf ik niet meer in het centrum te komen. Je wordt hier gauw gedeprimeerd, al ben je de gelukkigste persoon op aarde”, zegt Brady en hij neemt nog een slok.

Flint is het dieptepunt van het verdriet van de roestbelt van oude industrieën in Amerika. Elke presidentskandidaat behalve de president heeft een bedevaart gemaakt naar Flint. “Flint is het symbool van alles dat fout is gegaan met het land”, zei de Democratische kandidaat Jerry Brown. De Republikeinse kandidaat Pat America First Buchanan was het met hem eens maar werd gisteren uitgejouwd door autowerknemers, omdat hij thuis geen Amerikaanse auto maar een Mercedes heeft. Een televisiespot van president Bush heeft het publiek daar op gewezen. Buchanan heeft de Mercedes nu te koop aangeboden maar desondanks zal hij in zijn concentratiedeelstaat Michigan geen hoge marge halen. Op de parkeerterreinen van vakbondsgebouwen mogen geen auto's van buitenlandse makelij staan op straffe van wegslepen.

In een televisiespot zegt president Bush dat hij om Michigan geeft en dan belooft hij lage belastingen, weinig regels en beter onderwijs, maar de boodschap lijkt hier van een andere planeet te komen. Kandidaat Paul Tsongas zei dat Flint hem deed denken aan zijn geboorteplaats Lowell, waar de textielindustrie is verdwenen. “Wat Flint doormaakt, heb ik ook in mijn jeugd gezien”, zei hij. Bill Clinton zei dat er “een nieuw economisch beleid moet komen dat berust op het idee dat we onze mensen weer op de eerste plaats moeten stellen.”

Zowel in Michigan als in Illinois is Clinton favoriet. Volgens opiniepeilingen moet hij vannacht Nederlandse tijd een ruime overwinningsmarge behalen. Als hij hier wint, hebben de andere kandidaten een bijna niet meer te overbruggen achterstand. Hoewel hij als gouverneur van Arkansas op slechte voet stond met de meeste vakbonden, slaat hij beter aan bij autowerknemers dan de wat professorale Tsongas.

Toch stemmen de autowerknemers, tegen wil en dank. Bijna allemaal hebben ze het over de “hebzucht” van politici en directeuren, die de fabrieken in Flint hebben gesloten en in meer zuidelijke streken opnieuw beginnen. In de zuidelijke deelstaten zijn nauwelijks vakbonden en de werknemers verdienen er geen 17 dollar per uur. In Noord-Mexico zijn er zelfs geen milieu-eisen. Amerikaanse fabrieken kunnen alles in de rivier storten. De inwoners van Flint worden woedend als ze het erover hebben. Ze zijn tegen een vrijhandelsverdrag met Mexico waar de Amerikaanse regering nu nog over onderhandelt.

Door de sluitingen zijn de autowerknemers moe van nieuwe concessies. “Ze leveren toch niets op, want uiteindelijk gaan de fabrieken toch weg”, zegt Brady. De leiding van General Motors hanteert de trekzaag en laat werknemers van fabrieken tegen elkaar concurreren met concessies om de zaak open te houden. Een fabriek in Ypsilanti, Michigan, moest het zo afleggen tegen een fabriek in Arlington, Texas. Oudere werknemers krijgen vervroegd pensioen met een gouden handdruk en nieuwe werknemers worden soms tegen nauwelijks de helft van het loon aangenomen. De vakbond United Auto Workers heeft flink aan macht ingeboet door zijn gevecht tegen massale ontslagen. Jonge mensen lopen niet rond in de lokalen van deze instelling, die vooral senioriteit en verworven rechten van de ouderen beschermt. Maar zelfs die rechten staan onder druk. De politici hebben nog geen antwoord op een leven zonder Generous Motors.