Sovjet-Unie heeft krediet verspeeld bij banken in VS

Vooral Amerikaanse bankiers verwachten dat Moskou binnen een jaar een herstructurering van zijn buitenlandse schuld zal aanvragen, net zoals Latijns-Amerikaanse landen in de jaren tachtig deden.

Het meest frappante voorbeeld van hun argwaan kwam deze week aan licht, toen bekend werd hoe moeizaam de Sovjet-Unie leningen weet te krijgen om graan te kopen in de VS. Terugbetaling van de hoofdsom van die leningen wordt door de Amerikaanse overheid voor 98 procent gegarandeerd, evenals rente tot 4,5 procent. Het rendement is bovendien relatief hoog: voor de eerste lening van 600 miljoen dollar is een genereuze rente van bijna 7 procent afgesproken, zo werd deze week bekend.

Amerikaanse kranten melden echter dat niet één Amerikaanse bank op deze voorwaarden wilde lenen, ondanks aansporingen van de regering-Bush. Alleen de Rabobank (voor 100 miljoen dollar), de Engelse Barclays (150 miljoen), en de Franse Banque Nationale de Paris (300 miljoen) en Banque Indosuez (60 miljoen) doen mee.

De Rabobank zegt dat hiervoor speciale redenen waren. De bank wil een goede beurt maken bij Amerikaanse concerns die het graan exporteren. “Het past in onze strategie om onze positie in de Amerikaanse agribusiness-markt verder te versterken”, zegt H.J. Leliveld, "senior area manager' van de Rabo en verantwoordelijk voor de Sovjet-Unie.

Toch vond de bank het Sovjet-risico te groot om 2 procent van de hoofdsom en 2,5 procent van de rente voor eigen rekening te nemen. Dus zocht de Rabo nog extra compensatie. “Een deel van het ongedekte krediet wordt gedekt door een vooruitbetaalde "fee' ”, aldus Leliveld. Dat bedrag wordt betaald door “een van de belanghebbende partijen”. Hij wilde niet zeggen of dat de Amerikaanse exporteur was of de Sovjet-kopers. Zo bracht Rabo het ongedekte deel terug tot een zodanig klein risico dat dit kennelijk opweegt tegen het voordeel, te weten een versteviging van de banden met landbouwconcerns in de VS.

Pag.15:

Banken wantrouwen Sovjet-Unie

Opvallende afwezige in het consortium is de ABN Amro, die zich laat voorstaan op haar internationale activiteiten. Een woordvoerder wees er op dat ABN Amro al de leider is van totaal één miljard gulden aan handelskredieten, waarmee export van Nederlandse goederen naar de Sovjet-Unie wordt gefinancierd.

Maar dat bedrag wordt grotendeels gedekt door de Nederlandse Credietverzekeringsmaatschappij (NCM), en de Nederlandse exporteurs nemen traditioneel de rest voor hun rekening zodat de banken zelf geen enkel risico lopen.

De ABN Amro wil niet zeggen waarom zij niet meedoet aan financiering van de graanaankopen door de Sovjet-Unie. Maar in bankkringen wordt gezegd dat ABN Amro, net als andere Westerse collega-banken, weinig vertrouwen meer heeft in het vermogen van de Sovjet-Unie om zijn schulden terug te betalen.

De enige reden dat de Franse banken meedoen, en zeker de staatsbank BNP, is dat zij onder druk zijn gezet door president Mitterrand. Dat zegt Roger Robinson, die voor Chase Manhattan Bank vijf jaar in Oost-Europa heeft gewerkt en van 1982 tot en met 1985 onder Ronald Reagan in de Nationale Veiligheidsraad werkte. Hij is nu zelfstandig consultant in Washington.

BNP spreekt dit tegen. “Dit was een onafhankelijke beoordeling”, aldus Sharon Delezenski in een interview met de New York Times deze week.

Barclays Bank, gevraagd om uitleg, gaf ondanks herhaalde verzoeken geen antwoord.

Regeringsleiders van Europese landen en de Verenigde Staten proberen kredieten aan de Sovjet-Unie aan te moedigen door ze te garanderen. Bondskanselier Helmuth Kohl garandeerde vorig jaar drie miljard dollar aan de Sovjet-Unie, president George Bush verklaarde de Sovjet-Unie deze zomer “kredietwaardig” en garandeerde 1,5 miljard dollar voor aankopen van Amerikaans graan.

Maar zij hebben Westerse bankiers niet overtuigd. Uitstaande leningen van Westerse banken aan de Sovjet-Unie zijn teruggelopen van 44,8 miljard dollar begin 1990, tot iets meer dan 40 miljard eind maart 1991.

Salomon Brothers, een New Yorkse investeringsbank, schreef dit voorjaar: “Niemand zal ook maar één dollar lenen als een herstructurering zo duidelijk voor de deur staat”. In zo'n herstructurering verliezen de banken altijd geld, omdat afbetalingen worden uitgesteld of zelfs helemaal kwijtgescholden. Alleen als Westerse overheden de leningen hebben gegarandeerd hebben de banken nog verhaal.

Een indicatie van wat de banken te wachten staat: leningen aan de Sovjet-Unie worden door banken doorverhandeld voor slechts 50 tot 60 procent van hun oorspronkelijke waarde. Begin 1990 was de “discount” nog maar enkele procentpunten.

De implicaties zijn enorm: als Westerse banken niet meer geld willen lenen aan de Sovjet-Unie, worden de Westerse overheden gedwongen om het volledige risico van steun aan de Sovjets voor hun rekening te nemen. Dat betekent dat regeringsleiders als Bush, Kohl, Mitterand en Lubbers hun belastingbetalers opzadelen met risico's waartegen de grootste deskundigen - namelijk de bankiers - juist hebben gewaarschuwd. Zo wordt subsidie gegeven onder de dekmantel van commerciële leningen.

Bankiers noemen verschillende redenen waarom zij niet langer hun geld aan de Sovjets toevertrouwen. Moskou is bezig zijn dollarreserves in het Westen op te nemen, een teken dat de Sovjets in hoge geldnood zitten. Hun deposito's bij Westerse banken waren jarenlang rond de 14 tot 15 miljard dollar, maar zijn sinds begin 1990 teruggelopen van 14,3 miljard dollar tot 6,4 miljard dollar eind maart 1991, zo tonen cijfers van de Bank voor Internationale Betalingen (BIB) in Basel.

Een scepticus als Robinson, die voortdurend waarschuwt voor de instabiliteit van de Sovjet-Unie, zegt bovendien te weten dat de Sovjets hun goudreserves opsouperen. Die zijn volgens de CIA nu 25 tot 32 miljard dollar waard. Volgens Robinson is de voorraad geslonken tot 12 tot 17 miljard dollar. Maar hij geeft geen bronnen voor zijn kennis.

Een factor die wel voor iedereen te zien is, is de plotselinge achteloosheid waarmee de Sovjets hun buitenlandse schulden behandelen. “Vroeger was het betrekkelijk eenvoudig om zaken te doen met de Sovjet-Unie”, zegt een Westeuropese bankier. “Het was een gecentraliseerde economie met één centraal aanspreekpunt.” De Vneshekonombank was dat aanspreekpunt, en die heeft altijd zorgvuldig zijn schulden op tijd afbetaald.

Maar Moskou heeft de buitenlandse handel overgedragen aan enkele Foreign Trade Organizations, “en die hebben een heleboel Westerse exporteurs in de kou laten staan”, aldus deze bankier. Volgens het Newyorkse effectenhuis Salomon Brothers is de Sovjet-Unie tien miljard dollar achter op afbetalingen aan Westerse leveranciers.

Bovendien wordt steeds onduidelijker wie aansprakelijk blijft voor buitenlandse schulden, als de Sovjet-regering meer zelfstandigheid overdraagt aan de republieken. De minister van financiën voor de Russische repulbiek, Boris Fjodorov, zei vorig jaar in een interview met het Amerikaanse blad Forbes: “De bestaande schulden moeten niet worden verdeeld over de republieken. Zij zijn de vernatwoordelijkheid van de Unie-regering.” Maar die Unie krijgt 75 procent van zijn harde valuta door de verkoop van grondstoffen uit de Russische republiek. Als Jeltsin dus weigert belasting af te dragen, zal Gorbatsjov niet de schulden kunnen afbetalen.

Het is de combinatie van al die factoren, plus het totale gebrek aan betrouwbare cijfers over de werkelijke staat van de Sovjet-economie, die bankiers huiverig maakt.