Stress door flikkerende lampen en schermen

Dr. Arnold J. Wilkins van de Medical Research Council in Cambridge is ervan overtuigd dat 50 hertz TL-lampen en -beeldschermen bijdragen aan wat wel het 'sick building-syndroom' wordt genoemd: een vaag ziektebeeld dat meestal in verband wordt gebracht met gebrekkige airconditioning. Wilkins vermoedt dat een op de tien mensen gevoelig is voor de flikkering van TL-buizen, zo vertelde hij onlangs op de wetenschapsconventie Science '90 in Wales. TL-verlichting kan zelfs aanvallen veroorzaken bij mensen die leiden aan pleinvrees (agorafobie) en epilepsie, hoewel dat laatste alleen voorkomt bij lampen die defect raken en gaan knipperen met een frequentie die nog lager ligt dan 50 Hertz.

De vermoeidheidsverschijnselen kunnen makkelijk worden weggenomen. De beste oplossing is volgens Wilkins het installeren van hoogfrequente TL-verlichting. In deze gasontladingslampen is de frequentie niet 50, maar 28.000 hertz: te hoog om door het oog als een flikkering te worden waargenomen. Deze hoge frequentie is voornamelijk gekozen vanwege een hogere lichtopbrengst en om eventuele geluidsoverlast te voorkomen (trillingen tussen de 60 en 20.000 Hertz zijn in principe hoorbaar). Hoogfrequente lampen zijn daarnaast ook zuiniger in het gebruik, doordat ze minder hitte afgeven en minder stroom gebruiken: bij een gemiddelde brandtijd van 2000 uur per jaar houden ze het zes jaar vol. Het ministerie van VROM heeft eerder dit jaar bij Philips 11.000 armaturen met HF-verlichting besteld voor de nieuwbouw van het ministerie in Den Haag, die in juli 1992 in gebruik wordt genomen.

Hoofdpijn en vermoeidheid kunnen echter ook door andere lichtbronnen worden veroorzaakt. Net als bij TL-buizen maken de meeste computerschermen gebruik van 50 Hz wisselstroom: vijftig maal per seconde wordt het beeld opnieuw opgebouwd. Schermen met een opbouwfrequentie van 100 Hz nemen vermoeidheidsklachten meestal weg, net als schootcomputers met LED-schermen (vloeibare kristallen).

Bij Philips heeft men twijfels over de door Wilkins geponeerde schadelijkheid van TL-lampen en beeldschermen. ' We kennen Wilkins, werken zelfs met hem samen, maar we kruisen ook wel eens de degens' zegt Philips-voorlichter Hans de Witte. ' Het lijkt ons sterk dat een op de tien mensen last zou hebben van TL-verlichting, aangezien het grootste deel van de kantoren is uitgerust met dubbellamps-armaturen.'

NASA heeft sinds het fiasco met de ruimtetelescoop en lekkende Space Shuttles echter veel van haar goodwill verspeeld. Astronoom Frank Drake heeft echter gewaarschuwd dat niet te lang met het SETI-project gewacht mag worden. Niet alleen wordt het onderzoek almaar duurder, het zou door de snel groeiende 'ethervervuiling' (steeds meer storingsbronnen) zelfs nagenoeg onmogelijk gemaakt kunnen worden. Fotobijschriften (tekening 7 van het NASA-boekje): Een spectrum analyse-apparaat kan in een seconde 15 miljoen kanalen van het radiospectrum aftasten. Op de tekening vertegenwoordigt elke horizontale lijn een 'tijdopname' van 200 aaneengesloten frequentiekanalen. In dit voorbeeld zijn honderden van die 'tijdfragmenten' onder elkaar gezet. Het grootste deel van de punten is weinig meer dan achtergrondstraling: een verre echo van de oerexplosie. De diagonale lijn is het signaal van de draaggolf van de Pioneer 10. In een enkel tijdfragment zou het signaal niet zijn opgemerkt.