Staatsgreep Portugal, wil verkiezing

LISSABON, 25 april — Portugese legerofficieren hebben vanochtend een staatsgreep ondernomen tegen het bewind van de 67-jarige premier Caetano en bij proclamatie het \Portugese volk vrije verkiezingen voor een nieuwe assemblee toegezegd. Regeringskringen beweren dat grote delen van het Portugese leger Caetano trouw z V n gebleven en zijn regering beschermen. Het opperbevel van de staatsgreep zetelt in Santarem ten noorden van de hoofdstad en noemt zich het Commando van de Beweging der strijdkrachten. Het commando, dat de radio- en televisiestations van Lissabon en Oporto in handen heeft, is gevestigd in de kazernes van de ge motoriseerde cavalerie, het wapen waartoe de onlangs afgezette generaal de Spinola heeft behoord.

De opstandelingen hebben volgens hun communiqués een junta van 7 man gevormd. Zij hebben generaal de Spinola en de eveneens onlangs ontslagen stafchef Costa Gomes uitgenodigd in de junta zitting te nemen. Een militaire woordvoerder in Santarem deelde mee dat de Spinola in de loop van de dag een radiotoespraak zou houden. De junta noemt zich de junta van de nationale redding en zou later een gedetailleerd plan publiceren. De junta beweerde rond het middaguur de toestand geheel onder controle te hebben maar stelde de regeringstroepen tegelijk een ultimatum voor half drie vanmiddag. De rebellen zeggen te zijn opgetreden omdat de huidige regering niet in staat is de koloniale problemen op te lossen en de Portugese bevolking van zich verv.oeemd heeft Over het lot van premier Caetano en president Thomaz was vanmorgen nog niets bekend. Hoge officieren zijn volgens een communiqué onderhandelingen begonnen met oud-ministervan defensie generaal Andrade e Silva. Het is niet precies bekend — er wordt gesproken over 29 eenheden — hoeveel troepen aan de

staatsgreep deelnemen. Vooral het noorden en de hoofdstad lijkt in handen van de opstandige troepen. Ook de marine, die voor de haven van Lissabon kruist, heeft zich voor een deel achter de opstand geschaard. Tot nu toe zijn er alleen berichten over lichte schermutselingen in Oporto, dat later geheel in handen kwam van de opstandelingen; De actie begon vanochtend omstreeks vier uur in Lissabon. Daar werd het commerciële radiostation van de Portugese radio club bezet, dat om de 15 minuten dezelfde boodschap ging uitzenden. Boodschap De boodschap luidde: Hier is de Beweging van de strijdkrachten. Aan alle strijdkrachten en de politie geeft het commando van de Beweging van de strijdkrachten het advies de maximale voorzichtigheid te betrachten om aldus gevaarlijke botsingen te voorkomen. Het is niet de bedoeling onnodig- bloed te vergieten, maar het zal wel gebeuren bij iedere provocatie. Wij roepen hen op terug te keren naar de kazernes en de orders van de Beweging van de strijdkrachten

af te wachten. Alle commandanten die proberen hun ondergeschikten te laten vechten tegen de Beweging zullen daarvoor verantwoordelijk worden gesteld." Latere communiqués spraken van de bereidheid tot vechten en sloten met de kreet „Leve Portugal". Vervolgens bleek dat troepen uit Santarem, ongeveer 80 km van Lissabon, Lamego, Tornar, Viseu, Figuera da Fos en Oporto zich bij de opstandelingen hadden aangesloten en Lissabon hadden omsingeld. Nationaal station Om 8 uur hadden troepen het nationale radiostation en het door de regering gecontroleerde tv-station in handen. Dit station begon de communiqués van de Beweging uit te zenden en speelde het nationale volkslied. In Lissabon sloten troepen de straten rond het militaire hoofdkwartier af en er verschenen tanks op het Plaza de Commercio in het centrum. Ook het paleis van president Americo Thomaz werd omsingeld. Inmiddels was uit het commuPag.

4: Vervolg

Staatsgreep in Portugal

Vervolg van pagina 1

niqué van de Commandopost van de beweging van de strijdkrashten gebleken dat de acties tegen de huidige regering gericht waren. Het communiqué sprak van een serie acties „om het land te bevrijden van het regime dat allang de macht in handen heeft." Pamfletten Op de grote pleinen werden door militairen pamfletten uitgedeeld, waarin werd meegedeeld dat een militaire junta zal worden gevormd, die de burgerlijke vrijheden wil herstellen, dat verkiezingen zullen worden gehouden voor een nieuw parlement en dat de bevolking de gelegenheid zal krijgen vrijelijk over haar eigen sociale en politieke leven te beschikken. Tot 9 uur bleef de toestand vrij normaal in Lissabon. De forenzentreinen arriveerden als gewoonlijk. Er was alleen weinig verkeer. Marine De ministeries aan de Taag waren inmiddels wel bewaakt door tanks van het 7de regiment. Verder bleek dat ook een deel van de marine zich bij de opstandelingen had aangesloten. Een deel hiervan bezette het regeringsradiostation in Monsanto, dat eveneens communiqués van de opstandelingen ging uitzenden. Volgens het Franse persbureau AFP zijn oorlogsschepen op de Taag voor de hoofdstad voor anker gegaan. Andere zouden opstomen naar Belem waar het paleis van Thomaz ligt. Volgens een bericht van de militaire radio heeft de commandant van een van de schepen gedreigd het vuur te openen als iemand zou

proberen tegen de opstandelingen op te treden. Om ongeveer 10 uur maakte een woordvoerder van de opstandelingen bekend dat de Beweging van de strijdkrachten de toestand in het land onder controle heeft en dat er een junta van 7 man gevormd was. De generaals Antonio de Spinola en Francisco Costa Gomes waren uitgenodigd tot de junta toe te treden. Al ettelijke maanden zijn de Portugese strijdkrachten in beroering. De belangrijkste bron van onrust vormt de slopende oorlog in de Afrikaanse koloniën en de uiteenlopende ideeën binnen de Portugese militaire top over het beleid voor de koloniën. Zo was er in december vorig jaar sprake van een, in een vroeg stadium gesmoorde staasgreep. Deze zou beraamd zijn door enige officieren die meenden dat de strijd in Afrika koste wat kost doorgezet moet worden. Een van de tegenspelers van deze officieren in december was generaal Antonio de Spinola, die een ander beleid in Afrika voorstond en als een invloedrijke adviseur van premier Caetano bekend stond. Boek Zijn ideeën heeft generaal de Spinola neergelegd in een boek, dat onder de titel „Portugal en de toekomst" 22 februari van dit jaar gepubliceerd werd en vrijwel onmiddellijk was uitverkocht. Hierin stelde de Spinola dat in de strijd tegen de opstandige Afrikaanse bewegingen in de Portugese koloniën een militaire oplossing niet verwacht kon worden en dat het voortzetten van de oorlog alleen maar zeer veel geld zou kosten. De Spinola kwam met een voorstel over een soort Lusitaans Gemenebest. (Lusitanië was in de tijd van het Romeinse keizerrijk de naam van Portugal), waarin Guinee-Bissao, Mozambique en Angola een zelfstandige status zouden krijgen, eventueel in een nog wijder verband met Brazilië. Spinola vond voor zijn ideeën een medestander in de toenmalige chef-staf van de Portugese strydkrachten generaal Costa Gomes. De ideeën van Spinola, die zelf vier jaar het bevel in Guinee-Bissau heeft gevoerd vonden veel aanhang onder de lagere en jonge officieren van de Portugese strijdkrachten, die bovendien klachten hadden over de salariëring. Toen Caetano op 15 maart jl. blijkbaar onder druk van de officieren, die de harde lijn voor de koloniën aanhingen en een bondgenoot in de oude president Americo Thomaz hadden, de generaals Costa Gomes en de Spinola, die inmiddels in de nieuwe functie van vice-stafchef was aangesteld, ontsloeg leidde dat grote onrust in het leger. .De dag daarop, 16 maart, deed het 5de infanterie regiment uit Caldas da Rainha in het noorden een poging Lissabon te bezetten. Zij werden echter door regeringsgetrouwe troepen tegengehouden, zonder dat het tot gevechten kwam. Naar aanleiding van deze gebeurtenissen werden 200 militairen gearresteerd. (Reuter-AFP-UPI-AP)

Soldaten van de opstandige Portugese troepen sluiten voor het toegestroomde publiek het Praca-deComercio-plein in de hoofdstad Lissabon af. Aan dit plein staan de gebouwen van het Portugese ministerie van defensie.

Antonio de Spinola

Francisco da Costa Gomes

Premier Marcello Caetano

President Americo Thomaz