Provinciale Statenverkiezingen 2023

Nederlanders in het buitenland mochten voor de eerste keer stemmen voor de Eerste Kamer. Dat gebeurde mondjesmaat, en er ging veel mis, bleek dit weekend tijdens het ‘Kiescollegefestival’.

Dinsdag kiezen de leden van de Provinciale Staten de Eerste Kamer. De coalitie aast op twee extra zetels, voor CDA en ChristenUnie. Ook de SGP krijgt hulp.

Door de onduidelijkheid uit Den Haag worstelen provincies met hun stikstofplannen. „Een serieuze stap nemen kost tijd.”

De oppositie in de Tweede Kamer ziet een kabinet in verval. In Rutte IV groeit ook het besef dat het zomaar voorbij kan zijn.

Friesland wordt „onbestuurbaar” als de politiek blijft vasthouden aan de stikstofdeadline in 2030 en de gedwongen uitkoop van boeren, zegt verkenner en SGP-Tweede Kamerlid Chris Stoffer.

Volgens verkenner Fred Teeven zou BBB samen met VVD, CDA, PvdA en GroenLinks in Zuid-Holland een coalitie moeten smeden. Die provincie is een testcase: is BBB bereid tot compromissen?

Woensdag worden alle nieuwe Statenleden geïnstalleerd. BBB’ers die in de provincie komen, zijn grondig klaargestoomd. „De angst is dat de partij niet goed op poten wordt gezet.”

Heeft de monsterzege van BBB gevolgen voor het landelijke stikstofbeleid? Het CDA vindt dat het „anders” moet, D66 wil graag weten wat dat concreet betekent. De coalitie hoopt tijd te kopen.

De winnaar van de verkiezingen, BBB, nodigde premier Mark Rutte uit voor een lunch. „Het draagvlak voor zijn kabinet is opgezegd”, vindt Caroline van der Plas.

In alle provincies is BBB de grootste geworden, en heeft de partij verkenners gevraagd om te kijken welke coalities er gevormd kunnen worden. Wat zijn de struikelblokken?

De machtsbasis van het kabinet in de senaat krimpt verder in de laatste prognoses. Optimisme verbleekt nu BBB nóg een zetel lijkt te behalen in de Eerste Kamer.

Nu vrijwel alle stemmen zijn geteld, krijgt BBB er een senaatszetel bij ten opzichte van de laatste prognose. De coalitie blijft steken op 22.

BBB lijkt de sweet spot van de politiek gevonden te hebben, tussen rechts en radicaal-rechts in. Drie politicologen analyseren waar deze nieuwe politieke stroming voor staat. „De partij is een spons.”

Voor het eerst mochten Nederlanders in het buitenland een stem uitbrengen bij de Provinciale Statenverkiezingen. BBB deed niet mee; de combinatie GroenLinks/PvdA kreeg meer dan een kwart van de stemmen.

Ook in Brabant verpletterde de BBB (elf zetels) het CDA (vier zetels). CDA’ers kregen in de campagne niet goed uitgelegd dat ze best dicht bij de BBB staan. „Wij worden overvleugeld.”

Is de opmars van de BBB een teken van een nieuwe emancipatiestrijd of een eenmalige electorale oprisping? In Tubbergen heeft zich net als 150 jaar geleden een nieuw front gevormd tegen de liberalen.

BBB wordt bejubeld als winnaar van de provinciale verkiezingen. De vraag is of de partij ook organisatorisch komende politieke spanningen zal overleven, waarschuwen Léonie de Jonge en Gerrit Voerman.

BBB mobiliseerde ontevreden boeren én burgers, op het platteland, maar ook in de steden.

De machtsgreep van BBB was een schok voor de gevestigde orde. Maar premier Rutte maakt graag deals met vriend en vijand.

Het CDA dreigt te verdwijnen, waarschuwen bestuurders van politieke jongerenorganisatie CDJA. „Als iemand tot drie keer geen winst boekt, lukt het de vierde keer dan wel?”

BBB neemt zich voor om bij de onderhandelingen over provinciale coalities „met iedereen in gesprek” te gaan, maar wil ook „niks inleveren”. „Waar gaan zij concessies doen?”