Waarom we suiker onterecht als gif zien

Dat een appel gezond is en een donut niet, behoeft geen betoog. Wat echter niet algemeen bekend is, is dat de suikers in zowel de appel als de donut precies dezelfde zijn. “Suiker an sich is niet goed of slecht”, begint drs. Tjieu Maas, bewegingswetenschapper, sportdiëtist en docent aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, zijn verhaal. “De suiker in de appel en de donut is chemisch gezien precies hetzelfde. Het is hetzelfde molecuul, opgebouwd uit twee stoffen: glucose en fructose. Dat kristalsuiker in de fabriek uit de suikerbiet wordt gehaald en de appel – met zijn van nature aanwezige suikers – aan de boom groeit, maakt niet uit.”

4 kcal per gram

Voedingskundig gezien is suiker een koolhydraat, net zoals zetmeel een koolhydraat is. Suiker bevat evenveel calorieën als alle andere verteerbare koolhydraten: 4 kilocalorieën (kcal) per gram (eiwit bevat 4 kcal, vet 9 kcal en alcohol 7 kcal per gram). De appel bevat echter naast de suiker ook veel vezels en relatief weinig calorieën. De donut daarentegen bevat naast de suiker geen vezels, maar wel veel vet en calorieën.

Energiebalans

Bij overgewicht gaat het om een verstoring in de energiebalans: mensen nemen langdurig meer energie in dan ze gebruiken. Volgens Maas is het belangrijk dat mensen productbewuster worden, om de juiste keuzes te kunnen maken. “Veel producten hebben een misleidend gezond imago – denk aan allerlei tussendoortjes. Op zich is de soms van nature aanwezige suiker in deze producten niet goed of slecht, maar als mensen denken iets gezonds binnen te krijgen, terwijl er ook veel lege calorieën in zitten – dus wel calorieën, maar geen vezels of vitaminen – dan is dat jammer.”
Maas pleit daarnaast voor een gezond voedingspatroon met vooral onbewerkte, verse producten, zoals fruit, groente en peulvruchten. “Nogmaals, dat we suiker eten maakt niet uit, maar suiker is vaak alom aanwezig in lekkere producten – snoep, frisdranken en koekjes – en juist daar eten en drinken we makkelijk snel te veel van. Dan leidt dat tot een ongezond voedingspatroon.”

Voedselconsumptiepeiling

Iemand die meer weet over het eetpatroon van Nederlanders, is dr. ir. Caroline van Rossum, voedingskundige bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Het RIVM brengt regelmatig met voedselconsumptiepeilingen (VCP) in kaart wat en hoeveel we eten en drinken. “Uit de resultaten van de VCP 2012-2016 blijkt dat Nederlanders minder suikers zijn gaan eten, hoewel de inname vergeleken met bijvoorbeeld de normen van de WHO (gebaseerd op het voorkomen van tandcariës) toch iets te hoog is. We eten gemiddeld 110 gram suikers per dag, in de vorige peiling in 2007-2010 lag dat hoger. Het gaat hierbij om alle suikers samen: de van nature aanwezige suikers en de toegevoegde suikers”, aldus Van Rossum.

Minder suikerhoudende dranken

Net als Maas is ook Van Rossum terughoudend om suiker te isoleren van andere voedingsstoffen, het is immers niet de suiker die per se slecht is. “Wij kijken liever naar voeding als geheel dan dat we één stofje eruit lichten.” Wel kan Van Rossum zeggen dat het verband tussen de inname van suikerhoudende dranken en overgewicht bewezen is. Juist daar lijken mensen zich bewuster van te worden, want in de VCP is een daling te zien van de inname van suikerhoudende dranken. “In 2015-2016 dronken kinderen ruim twee glazen (406 ml) suikerhoudende dranken per week minder dan in 2012-2014. Bij volwassenen daalde dit met circa 350 ml per week.”

Minder suiker, toch te dik

Hoewel we minder suiker binnenkrijgen, stijgt het aantal mensen met overgewicht. Hoe is dat te verklaren? “Het is te gemakkelijk om één voedingsstof als oorzaak van overgewicht aan te wijzen”, benadrukt Maas nogmaals. “Het heeft ook geen zin om alle koolhydraten of alle vetten uit een dieet te schrappen. Willen mensen succesvol afvallen, dan zou ik persoonlijk adviseren om onbewerkte voeding te kiezen, de eiwitinname te verhogen en de fysieke inspanning te verhogen. Dit klinkt heel simpel, maar is heel lastig.”
Van Rossum geeft aan: “Er is een duidelijke daling van suikerconsumptie te zien – vooral in de consumptie van suikerhoudende dranken – maar bij overgewicht spelen meerdere factoren een rol behalve voeding. Denk aan bewegen, roken, slapen en stress. Bovendien ontwikkel je overgewicht over een langere periode.”

Het nut van suikers

Precies die combinatie van andere factoren voor overgewicht benadrukt dr. Edwin Archer in zijn onderzoek ‘In Defense of Sugar: A Critique of Diet-Centrism’ (2018). Hij beargumenteert dat suiker te veel wordt gezien als boosdoener van allerlei kwalen, terwijl suiker juist veel nuttige functies heeft. “Zonder suikers gaan we dood”, stelt hij, waarmee hij onder andere verwijst naar het belang van glucose voor onze stofwisseling. Volgens Archer focussen we ons tegenwoordig zoveel op ons voedsel dat we het belangrijkste negeren: je gezondheid hangt af van fysieke activiteit én je stofwisseling. Bovendien benadrukt hij dat wat voor de een werkt, voor een ander niet hoeft te gelden. “One size does not and cannot fit all.”

De Schijf van Vijf

Ook Maas en Van Rossum benoemen het belang van beweging. Voor een gezonde leefstijl en een goede stofwisseling is lichamelijke activiteit essentieel. Eet daarbij vooral vers fruit en verse groente. Alleen suiker demoniseren is niet effectief. “Kijk naar de Schijf van Vijf”, adviseert Van Rossum. “Deze is gebaseerd op de Richtlijnen goede voeding van de gezondheidsraad.” Maas voegt toe: “En dan is af en toe wat koek en snoep heus geen schande.”

Ook lezen:
Have you ever seen a fat fox? Mike Gibney
Meer informatie
www.wateetnederland.nl
www.kenniscentrumsuiker.nl
www.voedingscentrum.nl

Illustratie: Rhonald Blommestijn

XTR branded content is de commerciële content op nrc.nl. De inhoud valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC.