Suikerbiet: supergewas met onverwachte kwaliteiten

“Suikerbiet is een mooi gewas”, zegt prof. dr. Johan Sanders, “omdat je op een vrij beperkte oppervlakte heel veel productie kunt hebben. Er komt 25 ton droge stof van een hectare landbouwgrond; de suikerbiet kent wat dat betreft in Nederland geen gelijke.” Sanders, emeritus hoogleraar bio-based economy aan Wageningen University & Research (WUR), houdt zich al zijn hele werkzame leven bezig met de vraag hoe je zoveel mogelijk waardevolle producten maakt uit plantaardig materiaal.

Supergewas

Uit die 25 ton droge stof wordt in Nederland 15 ton suiker gewonnen. De overige opbrengst is bietenpulp en melasse (5 ton) en loof (5 ton, waarin 1 ton eiwit zit verstopt). Een gewas als mais brengt maximaal 20 ton per hectare op, gras 14 ton en aardappels blijven daar ver bij achter. De suikerbiet is een supergewas qua opbrengst. Met het oog op duurzaamheid is het dus niet slim om suiker in voeding te vervangen door bijvoorbeeld zetmeel.

Plantaardige eiwitten

Toch zijn er nog verbeteringen mogelijk, vindt Sanders. Bijvoorbeeld door het loof niet op het veld te laten liggen – in het rottingsproces gaat de stikstof voor een groot deel als ammoniak de lucht in – maar te gebruiken voor diervoeding of humane voeding. In de toekomst zal loof afgevoerd kunnen worden om er plantaardige eiwitten uit te winnen. Suiker Unie opent op 10 oktober een demo-plant, waar begonnen zal worden met het winnen van plantaardige eiwitten uit bietenblad.

Minder uitstoot

Bertram de Crom is milieumanager bij Suiker Unie. Hij houdt zich bezig met thema’s als emissiehandel, carbon footprint en maatschappelijk verantwoord ondernemen. “Vooral de klimaatdiscussie is belangrijk voor ons”, zegt hij. “We vallen onder het Europese emissiehandelsysteem: voor elke ton CO₂ die je uitstoot, moet je rechten inleveren. Die rechten kun je kopen, maar het aanbod wordt steeds schaarser en daarmee duurder. Beter is om maatregelen te nemen die CO₂-emissies reduceren. Dat is ook het doel van het systeem. Voor ons is het niet alleen een financieel belang om die emissie te verkleinen, onze klanten vragen het ook. Als onze carbon footprint lager is, is die van de bedrijven die onze suiker verwerken dat ook. Zo verduurzaam je de hele keten.”

Groen gas

De ambitie van Suiker Unie is om de groenste suikerbietverwerker van de wereld te zijn. De Crom: “Bij onze drie suikerfabrieken hebben we vergistingsinstallaties waarin we reststromen van de suikerbieten vergisten en daarmee groen gas produceren. We zijn een van de grootste producenten van groen gas in Nederland. Een deel daarvan benutten we zelf in de eigen stookinstallaties en voor het vervoer van suiker. We gebruiken trucks die op 100% eigen groen gas rijden. Een ander deel gaat het net op. In Nederland heeft dat ook nog een maatschappelijk effect: het gebruik van Gronings gas – met alle gevolgen van dien – gaat omlaag.”

Luizen bestrijden

Peter van den Hoek is boer in de Hoekse Waard. Hij teelt aardappelen, tarwe en suikerbieten; roterend over hun percelen waardoor de bodem niet uitgeput raakt. Hij weet als geen ander welke milieumaatregelen genomen worden om de teelt zo duurzaam mogelijk te maken. “Om de biodiversiteit te bevorderen, zaaien we rond al onze percelen een strook van enkele meters in met bloemen. Dat is gunstig voor de insecten en ziet er ook aantrekkelijk uit.”
Daarnaast gebruikt hij zo weinig mogelijk gewasbeschermingsmiddelen. “Samen met het IRS, de onderzoeksafdeling van Suiker Unie, doen we onderzoek naar bestrijding van schadelijke luizen in de bieten, met natuurlijke vijanden die deze luizen eten. Dat is natuurlijk de mooiste oplossing.”

Nieuwe technologie

Zijn bedrijf werkt volgens de certificeringen GlobalGap en Planet Proof, die allerlei duurzaamheidseisen stellen en de naleving ervan controleren. Nieuwe technologie helpt daarbij. “Via gps tracken we bijvoorbeeld precies waar we gezaaid hebben of gewasbeschermingsmiddelen hebben gespoten: zo gebruiken we nooit te veel. We hebben verder onze daken vol gelegd met zonnepanelen. Dat levert niet alleen milieuwinst op maar we halen er ook nieuwe inkomsten uit. En die heb je tegenwoordig als boer wel nodig.”

Biet als grondstof

Mogelijk komen die voor suikerbietenboeren uit onverwachte hoek. Een heel belangrijke milieuwinst van suikerbieten ziet Johan Sanders in nieuwe toepassingen: “Suikerbieten kunnen een kostencompetitieve grondstof zijn voor bulkchemie. In plaats van aardolie heb je dan een hernieuwbare grondstof voor bijvoorbeeld polyesters. In het WUR-rapport Noord4Bio (2015) wordt beschreven dat op termijn langs deze route wel 5 tot 15 miljoen ton CO₂ per jaar te besparen valt. Die ruimte is er in Nederland, en het kan nog meer worden als je een deel van de suiker die we nu consumeren, in kunt zetten als grondstof voor de chemie.”

Illustratie: Rhonald Blommestijn

XTR branded content is de commerciële content op nrc.nl. De inhoud valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC.