‘Het fijne gevoel is een waarneming van smaak’

Het is een hardnekkige fabel die geregeld opduikt: suiker is verslavend. Adan legt uit: “Vaak werkt het zo dat iemand dat roept en velen nemen het daarna over. Zowel suiker als verslavende stoffen maken dopamine vrij, maar dat betekent niet dat daarom suiker verslavend is. Nog zo’n fabel is dat bij hardlopen endorfines vrij komen en dat dit hardlopen verslavend maakt. Ik heb veel oorspronkelijke data in wetenschappelijke onderzoeken daarover nagezocht, maar kan het wetenschappelijke bewijs ervoor niet vinden. Ja, hardlopen is hartstikke lekker en daardoor komen in het bloed endorfines vrij. Maar die grijpen niet direct in op je hersenen.”

Prettig gevoel

En dat laatste is waar het bij een echte verslaving om draait. Hoe werkt dat precies? “Wij vinden suiker aangeboren lekker. Als je iets eet met suiker erin, geeft dat een prettig gevoel. Dat leidt, zoals alles waar je plezier aan beleeft, in bepaalde hersengebieden tot stimulatie. Daardoor komt dopamine vrij en dat activeert het beloningssysteem in onze hersenen. Net als bij gebruik van verslavende middelen, roken en hardlopen.”

Drugs versus suiker

“Maar er is een groot verschil tussen direct verslavende stoffen – zoals drugs – en suiker. Direct verslavende stoffen grijpen rechtstreeks aan op moleculen en eiwitten, de receptoren van het beloningssysteem in de hersenen. We kunnen dat waarnemen in de hersenen: direct verslavende stoffen leiden tot plastische veranderingen in het beloningssysteem. En dan heb je snel behoefte aan meer. Bij suiker is dat niet zo. Suiker activeert op een natuurlijke manier het beloningssysteem in onze hersenen. Zoetreceptoren in de mond nemen het zoet waar en geven een signaal naar het gebied in de hersenen dat verantwoordelijk is voor de waarneming van smaak en activeren op die wijze dan ook het beloningssysteem.”

Ingesleten gewoonte

Enige jaren geleden werd in Europees verband een studie gedaan bij ratten naar hun verslavingsgevoeligheid bij voeding. Adan was een van de begeleiders bij deze studie. “In die studie hebben we onder meer het gedrag van ratten bij cocaïnegebruik vergeleken met het gedrag bij gebruik van suiker. We konden bij de dieren absoluut geen verslavend gedrag aantonen bij gebruik van suiker terwijl ratten suiker toch echt heerlijk vinden. De conclusie is dat te veel suiker eten een ingesleten gewoonte is. Dat noemen we een gedragsverslaving. Je geeft eraan toe omdat je je er goed bij voelt”

Genen en gedrag

Suiker is een natuurlijke stof die ons eten lekker zoet maakt en ons calorieën levert. Als je het met mate eet, is er niets aan de hand. Maar hoe komt het dat sommige mensen makkelijk te veel suiker gebruiken? “We weten niet precies wat de natuurlijke behoefte aan suiker is en waar de grens van te veel precies ligt, maar de ene mens is gevoeliger voor suiker dan de ander. Dat heeft een genetisch component: je kunt bij je geboorte een setje genen meekrijgen waardoor je kans op dik worden groot is. Het kan ook zijn dat je makkelijk toegeeft aan iets lekkers en snel dat extra chocolaatje pakt. Als je een lange periode te veel vet en suiker eet, raakt je lichaam eraan gewend. Voor sommigen is het dus moeilijk om te vermijden om dik te worden. Mensen die daar geen last van hebben en met mate vet en suiker eten, kunnen blijven genieten van hun chocolaatje of taartje.”

(Tekst: Peter Bierhaus)

XTR branded content is de commerciële content op nrc.nl. De inhoud valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC.