‘Mensen willen best medische gegevens afstaan’

Het gegeven dat de zorgkosten in Nederland elk jaar stijgen, zet het oude gezegde ‘voorkomen is beter dan genezen’ in een ander daglicht. Alle partijen in de zorg, de overheid voorop, zien het belang van preventie.
De eenvoudigste manier om die preventie te bereiken, en daarmee de zorgkosten te verlagen, is uiteraard voorlichting: het grote publiek waarschuwen dat dingen als roken, overgewicht en alcohol slecht zijn. Met moderne technologie kun je mensen echter dichter op de huid te zitten en kijken welke methoden daarbij effectief zijn.
Martijn Kriens, directeur business development bij het Amsterdamse instituut voor gezondheid en technologie AHTI, kan daarover meepraten. “We hebben jongeren die in een supermarkt in de buurt van een school werken, opgeleid om schoolkinderen te leren wat gezonde voeding is. Dat lijkt te werken,” zegt hij. “Van een heel andere orde zijn de projecten die we hebben georganiseerd rond hart- en vaatziekten. Patiënten meten thuis hun eigen bloeddruk, waarna slimme algoritmen bijvoorbeeld bepalen of ze naar de huisarts moeten of hun medicijnen moeten slikken.”

Motiveren

AHTI werkt onder meer nauw samen met het ziekenhuis Amsterdam UMC, waarmee het een app ontwikkelt die hartpatiënten stimuleert een gezondere levensstijl aan te houden. “Zoiets zou ook heel goed kunnen voor patiënten met diabetes en de longziekte COPD,” zegt Kriens.
Om mensen over te halen, maakt AHTI graag gebruik van de theorie van behavioral economics van Duke Universityhoogleraar Dan Ariely, waarbij patiënten wordt ge vraagd wat ze belangrijk vinden. “De uitkomsten daarvan, zoals bijvoorbeeld de wens om hun kinderen te zien opgroeien, worden gebruikt om mensen te motiveren als ze toch weer de fout in dreigen te gaan,” aldus Kriens.

Operatie uitstellen

Een andere app werd vijf jaar geleden ontwikkeld door Thomas Timmers, oprichter van Interactive Studios. Zijn zogeheten Patient Journey App ‘volgt’ patiënten in het hele traject van hun ziekte. De app, die inmiddels in twaalf landen bijna 300.000 keer is gedownload, wordt al bij ruim honderd verschillende ziektebeelden ingezet.
Wie bijvoorbeeld een knieprothese krijgt, krijgt instructies ter voorbereiding, uitleg over wondverzorging en tips om de pijn onder controle te houden.
“Dat zijn gegevens waar een patiënt op dát ogenblik behoefte aan heeft, tekstueel of met vooraf opgenomen filmpjes. Daardoor hoeft minder beroep gedaan te worden op de zorgaanbieders, zijn patiënten beter geïnformeerd en zal de uitkomst vermoedelijk beter zijn,” zegt Timmers. Hij is aan de Radboud Universiteit bezig met een promotieonderzoek, waarbij een groep patiënten na zo’n knieoperatie vier weken lang via een app bijna dagelijks coaching en informatie kreeg. “Zij scoorden op alle punten beter dan de patiënten zonder die app, zowel bij pijnbeheersing, fysieke uitkomsten en kwaliteit van leven.”
“Het is natuurlijk nog geen échte preventie. Wie de app downloadt, is over het algemeen al patiënt,” geeft Timmers toe. “Maar we komen wel steeds eerder in dat proces. Wie last van zijn knie heeft, krijgt te horen hoe hij de klachten kan beperken, zodat een operatie zo lang mogelijk uitgesteld kan worden.”
Tegelijk wordt de app nog steeds verder uitgebreid en wordt er nagedacht over het promoten ervan in bijvoorbeeld sport of bedrijfskantines. “De door ons verzamelde data levert, net als koppeling met apparaten als stappentellers, veel gerichtere preventieadviezen op.”

Privacygevoelig

Data speelt een belangrijke rol bij de moderne preventieaanpak, bijvoorbeeld om alleen mensen uit een risicogroep aan te spreken of de effectiviteit van een campagne te kunnen meten. Burgers zijn kritisch als het gaat om het gebruik van privacygevoelige informatie, maar Kriens en Timmers merken dat mensen doorgaans graag bereid zijn om hun gegevens te delen.
“Dat komt niet alleen omdat we die gegevens anonimiseren, maar vooral omdat patiënten er zo veel voor terugkrijgen,” zegt Timmers. “Het grote voordeel van de Patient Journey App is bovendien dat hij wordt aangeboden als een service van het ziekenhuis zelf, dat geeft een vertrouwd gevoel. Als patiënten de app niet zelf kunnen installeren, kunnen zorgverleners erbij helpen.”
Kriens voegt eraan toe dat er nu al heel grote databanken bestaan met medische gegevens die gebruikt mogen worden, zoals bij het CBS. “Mensen willen best gegevens afstaan, als je uitlegt waar ze voor worden gebruikt. De betrouwbaarheid van onderzoek wordt versterkt door de betrokkenheid van zo’n instelling.”
Tekst: René Bogaarts

XTR branded content is de commerciële content op nrc.nl. De inhoud valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC.