Juiste behandeling voor juiste patiënt op juiste tijdstip

De rode draad in het gesprek met Timmermans en Van Snellenberg is dat kennisdeling nu en in de toekomst de leefsituatie van oncologiepatiënten kan verbeteren. Het uitwisselen van data tussen de specialisten onderling tijdens een multidisciplinair overleg is daarvan een facet, maar ook het gebruik van medische data om te werken aan verbeterde of nieuwe behandelopties.
Van Snellenberg haakt op dat laatste in: “Liefst uniform, zodat het uiteindelijk homogene data oplevert. Wat wij nu voor elkaar hebben, is dat de tientallen ziekenhuizen waarmee we in het Center for Personalized Cancer Treatment samenwerken, op een uniforme wijze een biopt (weggenomen stukje tumorweefsel om te onderzoeken, red.) en bloed van een kankerpatiënt aanleveren, zodat onze apparatuur en software na analyse uniforme data opleveren. We ontsluiten daarmee het DNA van die tumor. Het resultaat levert een mogelijk advies op aan de specialist die deze patiënt behandelt. Én de verkregen geanonimiseerde data is weer te gebruiken voor verder kankeronderzoek.”
Hartwig Medical Foundation is een Nederlandse stichting die grotendeels op filantropie draait, en zich bezighoudt met het analyseren van tumoren om de uitslag van deze gegevens enerzijds terug te koppelen naar de behandelend arts en anderzijds de klinische gegevens in een databank op te slaan.
Van Snellenberg: “We stellen onderzoekers met onze data in staat verbanden te leggen tussen DNA-mutaties, behandeling en de werking van geneesmiddelen. Daarmee kunnen op maat gemaakte behandelingen voor patiënten worden ontwikkeld.”

Patronen ontdekken

Jeske Timmermans is Head Roche Foundation Medicine Netherlands. Ook zij houdt zich dagelijks bezig met personalised healthcare en het grote belang van data. “Hoe meer beschikbare gegevens, hoe beter onderzoekers kunnen inzoomen en patronen in tumoren, behandelingen en behandeluitkomsten kunnen ontdekken.”
Om die reden pleit zij ook voor het beschikbaar maken van data van de patiënten die buiten klinische studies worden behandeld, zogenoemde real world data. Timmermans: “Daar zit ook veel kennis in besloten om uiteindelijk samen met de klinische data te komen tot (nog) betere behandelopties. Nu lijkt er sprake van een paradox. Patiënten vinden het vaak geen probleem om data te delen voor wetenschappelijk onderzoek als medische behandel- en uitkomstendata geanonimiseerd gebruikt worden. Onder de gezonde bevolking daarentegen bestaat veelal angst voor en weerstand tegen het delen van data.”

Overbehandeling terugdringen

Timmermans benadrukt, net als Van Snellenberg, dat er uitsluitend wordt gewerkt met geanonimiseerde of gepseudonimiseerde data. “Het enige doel is de juiste behandeling voor de juiste patiënt op het juiste tijdstip, want kanker is echt een individuele ziekte.”
Van Snellenberg vult aan: “Wat ook meespeelt, is dat overbehandeling door gebruik van data wordt teruggedrongen. Je wilt geen medicijnen voorschrijven die niet werken. Er zijn therapieën die slechts bij 30 procent van de patiënten aanslaan. Dat betekent dat 70 procent een behandeling krijgt, vaak ook nog eens een vervelende, die niet werkt. In dit tijdperk van discussies over prijzen van geneesmiddelen de moeite waard om aan te werken.”

Bewezen effectief

Wat moet er onmiddellijk worden aangepast om beter de resultaten van data-onderzoek te kunnen toepassen? De twee willen een minder rigide systeem van medicijnen die zijn voorgeschreven voor één bepaalde kankerbehandeling.
Timmermans: “Van bestaande geneesmiddelen is soms al bekend dat ze werkzaam kunnen zijn voor een ander type kanker dan waarvoor ze zijn geregistreerd. Het voorschrijven van deze middelen op basis van het profiel van de tumor is echter maar beperkt mogelijk, zelfs als het al bewezen effectief is bij een bepaalde patiënt.”
Van Snellenberg: “Met behulp van de data uit onze database en de landelijke DRUP-studie (onderzoek naar het (her)gebruik van geneesmiddelen voor onderzoek, red.) weten we dat er patiënten met darmkanker zijn die ook positief reageren op een geneesmiddel voor borstkanker, omdat bij die patiënten sprake is van eenzelfde genetisch profiel. Dat draagt bij aan een ‘lerend’ zorgsysteem waarbij de uitkomsten van de patiënt van vandaag worden gebruikt voor de behandeling van de patiënt van morgen. In de huidige behandelrichtlijnen wordt vaak uitgegaan van eenzelfde behandeling op basis van een kankersoort, en wordt veel minder gekeken naar het specifieke individuele genetische profiel van de patiënt. Er zijn echter veel positieve ontwikkelingen waarbij genomic profiling en big data standaardonderdelen worden van de kankerzorg. Waarmee we een belangrijke stap verder komen in het ‘personaliseren’ van de behandeling van patiënten, omdat we steeds beter vooraf weten wie wel of geen baat heeft bij een bepaalde behandeling.”
Tekst: Eduard Voorn
Fotografie: Marieke Duijsters

XTR branded content is de commerciële content op nrc.nl. De inhoud valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC.