‘Er moet een omslag komen richting preventie’

Zelf doe ik ook weleens dingen die andere dokters me zouden afraden. Ik hou bijvoorbeeld wel van een glaasje wijn en een stukje kaas op zijn tijd. Alcohol en vet, ze zijn slecht voor de gezondheid, ik weet het, maar ik ben voorlopig niet van plan ermee te stoppen.
Zo denken veel mensen erover. Gedrag beïnvloeden is een taai proces en ik begrijp degenen die het risico accepteren dat ze door hun levenswijze korter zouden kunnen leven. Maar het zou helpen als mensen beter wisten wat voor effect hun gedrag op hún gezondheid heeft. Dat geldt ook voor mij.
We zijn dat punt inmiddels dicht genaderd. In Finland zijn al studies uitgevoerd naar genetische factoren die, samen met andere factoren zoals cholesterol, de kans op harten vaatziekten voorspellen. Daar werden de resultaten teruggekoppeld naar de deelnemers. Veel van degenen die via een app een hoog persoonlijk risico zagen, stopten met roken. Er is dus hoop dat dit soort persoonlijke risicoprofielen tot een gezondere leefstijl kunnen leiden.

Vroege opsporing

We onderscheiden meerdere vormen van preventie. Bij primaire preventie voorkomen we dat mensen ziek worden. Vaccinatie is daar een klassiek voorbeeld van. Het weghalen van eileiders en eierstokken bij vrouwen met de aanleg voor erfelijke borst-eierstokkanker is een ander voorbeeld. Bij secundaire preventie voorkomen we niet dat mensen ziek worden, maar zijn we wel in staat hen succesvoller te behandelen dankzij vroege opsporing. De hielprik bij pasgeborenen is een voorbeeld. Dankzij genetisch onderzoek kunnen we ten slotte ook vaststellen wie goed of juist minder goed op bepaalde geneesmiddelen zal reageren. Met een dergelijke tertiaire preventie wordt de kans op bijwerkingen en complicaties van geneesmiddelengebruik kleiner.
Jammer genoeg wordt dat nog niet breed toegepast. In het UMC Groningen, waar ik werk, doen we onder meer onderzoek naar erfelijke factoren voor zeldzame, maar ook voor veelvoorkomende aandoeningen. Het Lifelines-onderzoek onder 167.000 mensen in Noordoost-Nederland speelt daarbij een belangrijke rol. Lifelines is een wetenschappelijk programma, waarin we nu geen individuele genetische risico’s teruggeven aan de deelnemers. In de toekomst zouden we dat, waar het zinvol is, wel graag op verzoek van deelnemers doen. Dat soort initiatieven zal ziektepreventie een belangrijke stimulans geven.

Niet snel genoeg

De meeste dokters zijn net als ik opgeleid met vooral aandacht voor curatieve zorg. Daarin moet een omslag komen, al was het maar omdat curatieve zorg zonder verschuiving naar preventie onbetaalbaar en onuitvoerbaar wordt.
Het gaat ons allemaal nog niet snel genoeg, maar er is op vele fronten beweging. Het Nationaal Preventieakkoord – de afspraak die overheden, zorgaanbieders en andere partijen vorig jaar hebben afgesloten om roken, overgewicht en problematisch drankgebruik terug te dringen – is daarbij ook weer een stap voorwaarts. Mijn eigen zieken huis beloofde zich onlangs samen met partners nog sterker te willen maken voor de gezondheid van de bewoners van onze regio. Niet alleen door te helpen ze beter te maken als ze ziek zijn, maar ook door te proberen ze niet ziek te laten worden. Ik ga daar het glas op heffen. Een alcoholvrij biertje deze keer.

XTR branded content is de commerciële content op nrc.nl. De inhoud valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie van NRC.